Basiskennis Aardrijkskunde
ffH1 Waar gaat het over bij aardrijkskunde?
Het vak Aardrijkskunde gaat over de verschijnselen van ruimtelijke spreiding
op aarde!
Geografische werkwijze aanhouden
Bij beschrijven ga je kijken waar is het en wat zie je!
Verklaren (en voorspellen):
Bij verklaren ga je na waarom is het daar op die plek dat verschijnsel te zien!
Daarnaast kun je ook gaan voorspellen dit aansluitend op het verklaren. Wat zou er
gebeuren als je dit zou doen. Het is een onderdeel van verklaren, het verleden helpt
hier ook bij. Door terug te kijken hoe het in die tijd was.
Indeling van de leerstof in drie aandachtsgebieden
Het vak kun je verdelen in twee hoofdonderdelen:
❖ Fysische geografie of natuurkundige aardrijkskunden
➢ Natuurlijke verschijnselen in een landschap
❖ Sociale geografie of mens-aardrijkskunde
➢ Hoe en waar mensen wonen
1
, Basiskennis Aardrijkskunde
H2 De aarde
De aarde in het zonnestelsel
De aarde heeft in totaal 365 dagen en 6 uur de tijd nodig om een rondje om de
zon te maken, hierdoor is er om de 4 jaar een schrikkeljaar zodat de kalender
goed loopt!
De maan draait in ruim 27 dagen om de aarde heen!
De aarde bestaat uit zeven continenten: Azië, Afrika, Australië, Antartica, Europa,
Noord en Zuid-Amerika.
Tussen de continenten liggen de oceanen, waarvan de Grote (stille) de
grootste is. Oceean bestaat uit:
● zout water.
● veel plekken een reliëfrijke bodem
● vlakke gebieden +- 5 km diep.
● diepste punt is vlakbij Japan van 12 km diep.
Geografische coörinaten en tijdzones
De aarde is verdeeld in denkbeeldige lijnen:
Evenaar → Noorderlijk en Zuidelijk halfrond.
○ Dichtbij de evenaar → lage breedte.
○ Bij het poolgebied → hoge breedte.
○ Noord → noorderbreedte.
○ Zuid → zuiderbreedte. (Polen is 90 graden noorder/zuiderbreedte)
● Breedtecirkels of parallen → lopen parallel aan de evenaar.
● Pool tot pool lijn → meridianen.
Graden → de plek waar je heen moet. Dit is ook in minuten en seconden en dan
welke breedje je op moet noord/zuiderbreedte of oost/westerlengte.
Etmaal is 24 uur!
De seizoenen: zomer, herfst, winter en lente
In juni is het zomer in het noorderlijk halfrond en in december is het
andersom!
In de winter worden de dagen korter en de nachten langer. Het is dan december. 21
maart en 21 september zijn overal op aarde de dagen en nachten even lang. Voor
het zuiderlijk halfrond is het tegenovergesteld van ons dus winter is daar zomer.
De getijden: Vloed en eb
Per 24 uur is het twee keer eb en twee keer vloed!
2
, Basiskennis Aardrijkskunde
Endogene krachten
Endogene krachten zijn krachten die op de aardkorst inspelen van binnenuit!
Continentbewegingen:
Onder de aardkorst bevind zich de mantel. De mantel bestaat voor een groot deel uit
magma, een vloeibare gesteente. De vaste ketn ligt in het midden van de aarde. De
korst drijft op het magma. Wanneer magma gaat stromen veroorzaakt het
aardplaattektoniek.
6 aardkostplaten heeft de aarde die op verschillende manieren bewegen in de beurt
van een breuklijn.
Oceanische rug → vulkanen op de bodem van de oceean in de vorm van een
langgerekte rug. Dit is gekomen door dat de platen uit elkaar zijn gaan bewegen.
Gebergtevorming → De platen bewegen naar elkaar toe er onstaat
gebergtevorming, dit kon op drie manieren:
❖ Een continentplaat en oceaanplaat bewegen naar elkaar.
➢ Subductie → oceenkorst (dun) schuigt ondere een
continentsorst door.
➢ Trog → een grote diepte aan de rand van het continent.
➢ VB = Andesgeberte Zuid-Amerika
❖ Twee continentplaten botsen tegen elkaar.
➢ Plooingsgebergte, aardlagen zijn in elkaar gedeukt.
➢ VB = Himalayagebergte of de Alpen
❖ Twee oceenplaten bewegen naar elkaar toe.
➢ Subductiezone met verder een vulkaan.
➢ VB = Eilanden van Indonesië.
Bij plekken waar de platen langs elkaar bewegen zijn er regelmatig
aardbevingen, zoals San Andreas!
Aardbevingen, vulkanen en vulkanische verschijnselen:
Aardbevingen
De meeste aardbeving komen voor bij de Ring of Fire, dit is rondom de Grote
Oceaan. Hier komen ook veel vulkanen voor vandaar de naam. Tsunamis ontstaan
door de bevingen in de zee, ook wel zeebeving genoemd.
Vulkanen
Langs de breuklijnen komen veel vulkanen voor er zijn er globaal twee soorten:
1. Kegelvulkanen → Die krijgen magma wat in de aardkorst opgesloten zit.
a. Lava is stroperig en na uitbarsting nieuw laag op de vulkaan.
2. Schildvulkanen → Oceanisch gebied (dunne aardkorst). Rechtstreeks magma
3
ffH1 Waar gaat het over bij aardrijkskunde?
Het vak Aardrijkskunde gaat over de verschijnselen van ruimtelijke spreiding
op aarde!
Geografische werkwijze aanhouden
Bij beschrijven ga je kijken waar is het en wat zie je!
Verklaren (en voorspellen):
Bij verklaren ga je na waarom is het daar op die plek dat verschijnsel te zien!
Daarnaast kun je ook gaan voorspellen dit aansluitend op het verklaren. Wat zou er
gebeuren als je dit zou doen. Het is een onderdeel van verklaren, het verleden helpt
hier ook bij. Door terug te kijken hoe het in die tijd was.
Indeling van de leerstof in drie aandachtsgebieden
Het vak kun je verdelen in twee hoofdonderdelen:
❖ Fysische geografie of natuurkundige aardrijkskunden
➢ Natuurlijke verschijnselen in een landschap
❖ Sociale geografie of mens-aardrijkskunde
➢ Hoe en waar mensen wonen
1
, Basiskennis Aardrijkskunde
H2 De aarde
De aarde in het zonnestelsel
De aarde heeft in totaal 365 dagen en 6 uur de tijd nodig om een rondje om de
zon te maken, hierdoor is er om de 4 jaar een schrikkeljaar zodat de kalender
goed loopt!
De maan draait in ruim 27 dagen om de aarde heen!
De aarde bestaat uit zeven continenten: Azië, Afrika, Australië, Antartica, Europa,
Noord en Zuid-Amerika.
Tussen de continenten liggen de oceanen, waarvan de Grote (stille) de
grootste is. Oceean bestaat uit:
● zout water.
● veel plekken een reliëfrijke bodem
● vlakke gebieden +- 5 km diep.
● diepste punt is vlakbij Japan van 12 km diep.
Geografische coörinaten en tijdzones
De aarde is verdeeld in denkbeeldige lijnen:
Evenaar → Noorderlijk en Zuidelijk halfrond.
○ Dichtbij de evenaar → lage breedte.
○ Bij het poolgebied → hoge breedte.
○ Noord → noorderbreedte.
○ Zuid → zuiderbreedte. (Polen is 90 graden noorder/zuiderbreedte)
● Breedtecirkels of parallen → lopen parallel aan de evenaar.
● Pool tot pool lijn → meridianen.
Graden → de plek waar je heen moet. Dit is ook in minuten en seconden en dan
welke breedje je op moet noord/zuiderbreedte of oost/westerlengte.
Etmaal is 24 uur!
De seizoenen: zomer, herfst, winter en lente
In juni is het zomer in het noorderlijk halfrond en in december is het
andersom!
In de winter worden de dagen korter en de nachten langer. Het is dan december. 21
maart en 21 september zijn overal op aarde de dagen en nachten even lang. Voor
het zuiderlijk halfrond is het tegenovergesteld van ons dus winter is daar zomer.
De getijden: Vloed en eb
Per 24 uur is het twee keer eb en twee keer vloed!
2
, Basiskennis Aardrijkskunde
Endogene krachten
Endogene krachten zijn krachten die op de aardkorst inspelen van binnenuit!
Continentbewegingen:
Onder de aardkorst bevind zich de mantel. De mantel bestaat voor een groot deel uit
magma, een vloeibare gesteente. De vaste ketn ligt in het midden van de aarde. De
korst drijft op het magma. Wanneer magma gaat stromen veroorzaakt het
aardplaattektoniek.
6 aardkostplaten heeft de aarde die op verschillende manieren bewegen in de beurt
van een breuklijn.
Oceanische rug → vulkanen op de bodem van de oceean in de vorm van een
langgerekte rug. Dit is gekomen door dat de platen uit elkaar zijn gaan bewegen.
Gebergtevorming → De platen bewegen naar elkaar toe er onstaat
gebergtevorming, dit kon op drie manieren:
❖ Een continentplaat en oceaanplaat bewegen naar elkaar.
➢ Subductie → oceenkorst (dun) schuigt ondere een
continentsorst door.
➢ Trog → een grote diepte aan de rand van het continent.
➢ VB = Andesgeberte Zuid-Amerika
❖ Twee continentplaten botsen tegen elkaar.
➢ Plooingsgebergte, aardlagen zijn in elkaar gedeukt.
➢ VB = Himalayagebergte of de Alpen
❖ Twee oceenplaten bewegen naar elkaar toe.
➢ Subductiezone met verder een vulkaan.
➢ VB = Eilanden van Indonesië.
Bij plekken waar de platen langs elkaar bewegen zijn er regelmatig
aardbevingen, zoals San Andreas!
Aardbevingen, vulkanen en vulkanische verschijnselen:
Aardbevingen
De meeste aardbeving komen voor bij de Ring of Fire, dit is rondom de Grote
Oceaan. Hier komen ook veel vulkanen voor vandaar de naam. Tsunamis ontstaan
door de bevingen in de zee, ook wel zeebeving genoemd.
Vulkanen
Langs de breuklijnen komen veel vulkanen voor er zijn er globaal twee soorten:
1. Kegelvulkanen → Die krijgen magma wat in de aardkorst opgesloten zit.
a. Lava is stroperig en na uitbarsting nieuw laag op de vulkaan.
2. Schildvulkanen → Oceanisch gebied (dunne aardkorst). Rechtstreeks magma
3
