Inhoudsopgave
College 1 .................................................................................................................................... 3
Criminologie: een terreinverkenning ..................................................................................... 3
Kwalitatief onderzoek en criminologische theorie Over de relatie tussen theorie,
onderzoeksvragen en methode ............................................................................................... 6
Leerdoelen .............................................................................................................................. 7
College 2 .................................................................................................................................. 10
Introductie Nils Christie Conflicten als eigendom ............................................................... 10
Leerdoelen ............................................................................................................................ 11
College 3 .................................................................................................................................. 13
De sociale constructie van criminaliteit ............................................................................... 13
Leerdoelen ............................................................................................................................ 16
College 4 .................................................................................................................................. 18
Boetedoening of lynchpartij? Enkele reflecties over naming & shaming in de 21e eeuw ... 18
Naming and shaming seksueel geweld - # MeToo als politieke beweging? ........................ 19
Mediaschandalen en punitief populisme .............................................................................. 21
Leerdoelen ............................................................................................................................ 22
College 5 .................................................................................................................................. 24
Vijftig jaar onderzoek naar jeugdcriminaliteit en jeugdstrafrecht ........................................ 24
Hedendaagse jeugdcriminaliteit: nieuwe vragen en enkele antwoorden na een historische
daling .................................................................................................................................... 24
Leerdoelen ............................................................................................................................ 25
College 6 .................................................................................................................................. 27
Femicide en femicidebeleid ................................................................................................. 27
Gender en geweld ................................................................................................................. 28
Leerdoelen ............................................................................................................................ 29
College 7 .................................................................................................................................. 31
De macht van het getal. Over de waarde en de risico’s van criminaliteitscijfers ................. 31
Discussie Eenduidige cijfers: een gevaarlijke illusie ........................................................... 33
Leerdoelen ............................................................................................................................ 33
College 8 .................................................................................................................................. 35
In the ‘h200d’: Crips and the intersection between space and identity in the Netherlands . 35
Leerdoelen ............................................................................................................................ 35
1
,College 9 .................................................................................................................................. 37
Basisboek criminologie Hoofdstuk 6. Kritische en hedendaagse stromingen in de
criminologie ......................................................................................................................... 37
Basisboek criminologie Hoofdstuk 7. Organisatiecriminaliteit, georganiseerde misdaad en
integriteit .............................................................................................................................. 38
Techniques of Neutralization: A Theory of Delinquency ..................................................... 39
Leerdoelen ............................................................................................................................ 39
College 10 ................................................................................................................................ 41
Hoe IS-glossy Dabiq harten van westerse moslims wint ..................................................... 41
Van bevlogen radicaal tot vervlogen ideaal .......................................................................... 42
Leerdoelen ............................................................................................................................ 43
College 11 ................................................................................................................................ 45
Mediaberichten, framing en hypes: over de relatie van media en criminaliteit en de analyse
hiervan .................................................................................................................................. 45
De mediatisering van de strafrechtspleging ......................................................................... 46
Leerdoelen ............................................................................................................................ 47
College 12 ................................................................................................................................ 48
Het leven na een terroristisch misdrijf Recidive en re-integratie van extremistische ex-
gedetineerden ....................................................................................................................... 48
Leerdoelen ............................................................................................................................ 48
College 13 ................................................................................................................................ 50
Over de kenmerken van totale instituties (Erving Goffman) ............................................... 50
Het Lucifer Effect. Hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad (Gerritsen &
Van Vliet) ............................................................................................................................. 51
Het Lucifer Effect. Hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad (Zimbardo) ... 52
Leerdoelen ............................................................................................................................ 53
2
,College 1
- Wat is criminologie?
- Waar gaat criminaliteit over?
Criminologie: een terreinverkenning
1.1 De opdracht van de criminologie
• Publieke belangstelling en emotionele betrokkenheid
Er bestaat een grote publieke belangstelling voor criminologie, misdaad en straf, vaak gepaard
gaand met sterke emoties. Veel mensen tonen medeleven en identificeren zich met
slachtoffers van criminaliteit. Hieruit ontstaan gevoelens van angst, afschuw en woede, die
kunnen leiden tot een behoefte aan vergelding. Ook kan aantrekkelijkheid ontstaan voor
criminele horrorverhalen die berusten op het aangename gevoel dat men er zelf beter aan toe
is dan het slachtoffer (‘neerwaartse vergelijking’).
• Positieve en negatieve maatschappelijke effecten
Deze emotionele reacties kunnen zowel positief als negatief uitwerken. Positief gezien
versterken ze het normbesef en de morele superioriteit bij individuen. Dit geeft hen de
overtuiging dat normen en wetten essentieel zijn voor een rechtvaardige samenleving.
Tegelijkertijd menen veel Nederlanders dat criminaliteit de laatste jaren is toegenomen,
hoewel onderzoek aantoont dat dit feitelijk niet het geval is.
• Informele reacties en risico op ontsporing
Sterke emoties kunnen echter ook leiden tot ontsporing in de vorm van informele reacties op
misdrijven. Dit kan uitmonden in eigenrichting of het zondebokmechanisme, waarbij
frustraties worden afgereageerd op een specifieke persoon of groep. Interessant genoeg
kunnen misdaadverhalen eveneens heimelijke identificatie met daders oproepen of gevoelens
van mededogen voor hen opwekken.
• Criminologie als objectieve wetenschap
In de criminologie wordt geprobeerd om over deze emotioneel beladen kwesties op een
zakelijke manier informatie te verzamelen en deze systematisch te ordenen. Zo fungeert
criminologie als het "koele oog" binnen de strafrechtspleging. Een criminoloog is dan ook
iemand die beroepsmatig misdaad en straf bestudeert, maar die, zoals een rechter, bij
opkomende emoties juist het hoofd koel houdt en streeft naar een zo hoog mogelijke
objectiviteit.
3
, 1.2 Wat is criminologie?
• Definitie van criminologie
Criminologie is de wetenschap die de aard en achtergronden van menselijk gedrag bestudeert
dat door de wet strafbaar is gesteld, evenals de manier waarop de overheid en samenleving op
dit gedrag reageren. Dit betekent dat het object van de criminologie wordt bepaald door de
strafwet.
• Interdisciplinair karakter
Voor het vergaren van kennis maakt de criminologie uitgebreid gebruik van inzichten en
methoden uit verschillende wetenschappelijke vakgebieden, waardoor het een
ontmoetingsplaats is voor professionals uit diverse disciplines.
• Contextuele variatie in strafbaar gedrag
Wat als strafbaar wordt gezien en dus als criminaliteit wordt gedefinieerd, wordt vastgesteld
door de wetgever en kan daardoor variëren per land en tijdsperiode.
• Wetenschappelijke werkwijze
Criminologie is een wetenschappelijke discipline die gebaseerd is op empirische
waarnemingen. Op basis van deze waarnemingen worden theorieën geformuleerd die
vervolgens door middel van wetenschappelijk onderzoek getoetst worden op hun
houdbaarheid.
1.3 Geschiedenis van de criminologie
• Cesare Beccaria – Klassieke strafrechtsfilosofie
Beccaria beschouwde criminaliteit als een schending van het sociale contract (een concept
van Rousseau). Volgens hem zou bestraffing enkel proportioneel mogen zijn aan de ernst van
deze schending, wat het proportionaliteitsbeginsel wordt genoemd. Wrede of
buitenproportionele straffen achtte hij in strijd met het utilitaristische principe, omdat ze het
welzijn in de samenleving juist zouden verkleinen.
• Cesare Lombroso – Criminele antropologie
Lombroso stelde dat criminaliteit zijn oorsprong vindt in biologische factoren en dat de
‘criminele mens’ achtergebleven is in het evolutieproces, wat hij atavisme noemde.
Geïnspireerd door Darwins evolutietheorie, zag Lombroso crimineel gedrag als biologisch
gedetermineerd. Deze theorie raakte later in diskrediet, vooral door de gebeurtenissen en
ideologieën in nazi-Duitsland.
• Adolphe Quetelet – Statistische benadering van criminaliteit
Quetelet introduceerde statistische methoden in de sociale wetenschappen, met de
veronderstelling dat criminaliteit niet enkel het resultaat is van individuele keuzes, maar dat
maatschappelijke structuren hierbij een rol spelen. Hij wordt beschouwd als een voorloper van
de Franse milieuschool, die verbanden onderzoekt tussen menselijk gedrag en de sociale
omgeving.
• Alexandre Lacassagne – Sociale omgeving en criminaliteit
Lacassagne betoogde dat de sociale omgeving mensen tot criminaliteit kan aanzetten,
samengevat in zijn uitspraak: “Elke samenleving krijgt de criminaliteit die ze verdient.”
Hiermee vestigde hij zijn positie binnen de Franse milieuschool.
• Willem Bonger – Economische theorie van criminaliteit
4
College 1 .................................................................................................................................... 3
Criminologie: een terreinverkenning ..................................................................................... 3
Kwalitatief onderzoek en criminologische theorie Over de relatie tussen theorie,
onderzoeksvragen en methode ............................................................................................... 6
Leerdoelen .............................................................................................................................. 7
College 2 .................................................................................................................................. 10
Introductie Nils Christie Conflicten als eigendom ............................................................... 10
Leerdoelen ............................................................................................................................ 11
College 3 .................................................................................................................................. 13
De sociale constructie van criminaliteit ............................................................................... 13
Leerdoelen ............................................................................................................................ 16
College 4 .................................................................................................................................. 18
Boetedoening of lynchpartij? Enkele reflecties over naming & shaming in de 21e eeuw ... 18
Naming and shaming seksueel geweld - # MeToo als politieke beweging? ........................ 19
Mediaschandalen en punitief populisme .............................................................................. 21
Leerdoelen ............................................................................................................................ 22
College 5 .................................................................................................................................. 24
Vijftig jaar onderzoek naar jeugdcriminaliteit en jeugdstrafrecht ........................................ 24
Hedendaagse jeugdcriminaliteit: nieuwe vragen en enkele antwoorden na een historische
daling .................................................................................................................................... 24
Leerdoelen ............................................................................................................................ 25
College 6 .................................................................................................................................. 27
Femicide en femicidebeleid ................................................................................................. 27
Gender en geweld ................................................................................................................. 28
Leerdoelen ............................................................................................................................ 29
College 7 .................................................................................................................................. 31
De macht van het getal. Over de waarde en de risico’s van criminaliteitscijfers ................. 31
Discussie Eenduidige cijfers: een gevaarlijke illusie ........................................................... 33
Leerdoelen ............................................................................................................................ 33
College 8 .................................................................................................................................. 35
In the ‘h200d’: Crips and the intersection between space and identity in the Netherlands . 35
Leerdoelen ............................................................................................................................ 35
1
,College 9 .................................................................................................................................. 37
Basisboek criminologie Hoofdstuk 6. Kritische en hedendaagse stromingen in de
criminologie ......................................................................................................................... 37
Basisboek criminologie Hoofdstuk 7. Organisatiecriminaliteit, georganiseerde misdaad en
integriteit .............................................................................................................................. 38
Techniques of Neutralization: A Theory of Delinquency ..................................................... 39
Leerdoelen ............................................................................................................................ 39
College 10 ................................................................................................................................ 41
Hoe IS-glossy Dabiq harten van westerse moslims wint ..................................................... 41
Van bevlogen radicaal tot vervlogen ideaal .......................................................................... 42
Leerdoelen ............................................................................................................................ 43
College 11 ................................................................................................................................ 45
Mediaberichten, framing en hypes: over de relatie van media en criminaliteit en de analyse
hiervan .................................................................................................................................. 45
De mediatisering van de strafrechtspleging ......................................................................... 46
Leerdoelen ............................................................................................................................ 47
College 12 ................................................................................................................................ 48
Het leven na een terroristisch misdrijf Recidive en re-integratie van extremistische ex-
gedetineerden ....................................................................................................................... 48
Leerdoelen ............................................................................................................................ 48
College 13 ................................................................................................................................ 50
Over de kenmerken van totale instituties (Erving Goffman) ............................................... 50
Het Lucifer Effect. Hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad (Gerritsen &
Van Vliet) ............................................................................................................................. 51
Het Lucifer Effect. Hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad (Zimbardo) ... 52
Leerdoelen ............................................................................................................................ 53
2
,College 1
- Wat is criminologie?
- Waar gaat criminaliteit over?
Criminologie: een terreinverkenning
1.1 De opdracht van de criminologie
• Publieke belangstelling en emotionele betrokkenheid
Er bestaat een grote publieke belangstelling voor criminologie, misdaad en straf, vaak gepaard
gaand met sterke emoties. Veel mensen tonen medeleven en identificeren zich met
slachtoffers van criminaliteit. Hieruit ontstaan gevoelens van angst, afschuw en woede, die
kunnen leiden tot een behoefte aan vergelding. Ook kan aantrekkelijkheid ontstaan voor
criminele horrorverhalen die berusten op het aangename gevoel dat men er zelf beter aan toe
is dan het slachtoffer (‘neerwaartse vergelijking’).
• Positieve en negatieve maatschappelijke effecten
Deze emotionele reacties kunnen zowel positief als negatief uitwerken. Positief gezien
versterken ze het normbesef en de morele superioriteit bij individuen. Dit geeft hen de
overtuiging dat normen en wetten essentieel zijn voor een rechtvaardige samenleving.
Tegelijkertijd menen veel Nederlanders dat criminaliteit de laatste jaren is toegenomen,
hoewel onderzoek aantoont dat dit feitelijk niet het geval is.
• Informele reacties en risico op ontsporing
Sterke emoties kunnen echter ook leiden tot ontsporing in de vorm van informele reacties op
misdrijven. Dit kan uitmonden in eigenrichting of het zondebokmechanisme, waarbij
frustraties worden afgereageerd op een specifieke persoon of groep. Interessant genoeg
kunnen misdaadverhalen eveneens heimelijke identificatie met daders oproepen of gevoelens
van mededogen voor hen opwekken.
• Criminologie als objectieve wetenschap
In de criminologie wordt geprobeerd om over deze emotioneel beladen kwesties op een
zakelijke manier informatie te verzamelen en deze systematisch te ordenen. Zo fungeert
criminologie als het "koele oog" binnen de strafrechtspleging. Een criminoloog is dan ook
iemand die beroepsmatig misdaad en straf bestudeert, maar die, zoals een rechter, bij
opkomende emoties juist het hoofd koel houdt en streeft naar een zo hoog mogelijke
objectiviteit.
3
, 1.2 Wat is criminologie?
• Definitie van criminologie
Criminologie is de wetenschap die de aard en achtergronden van menselijk gedrag bestudeert
dat door de wet strafbaar is gesteld, evenals de manier waarop de overheid en samenleving op
dit gedrag reageren. Dit betekent dat het object van de criminologie wordt bepaald door de
strafwet.
• Interdisciplinair karakter
Voor het vergaren van kennis maakt de criminologie uitgebreid gebruik van inzichten en
methoden uit verschillende wetenschappelijke vakgebieden, waardoor het een
ontmoetingsplaats is voor professionals uit diverse disciplines.
• Contextuele variatie in strafbaar gedrag
Wat als strafbaar wordt gezien en dus als criminaliteit wordt gedefinieerd, wordt vastgesteld
door de wetgever en kan daardoor variëren per land en tijdsperiode.
• Wetenschappelijke werkwijze
Criminologie is een wetenschappelijke discipline die gebaseerd is op empirische
waarnemingen. Op basis van deze waarnemingen worden theorieën geformuleerd die
vervolgens door middel van wetenschappelijk onderzoek getoetst worden op hun
houdbaarheid.
1.3 Geschiedenis van de criminologie
• Cesare Beccaria – Klassieke strafrechtsfilosofie
Beccaria beschouwde criminaliteit als een schending van het sociale contract (een concept
van Rousseau). Volgens hem zou bestraffing enkel proportioneel mogen zijn aan de ernst van
deze schending, wat het proportionaliteitsbeginsel wordt genoemd. Wrede of
buitenproportionele straffen achtte hij in strijd met het utilitaristische principe, omdat ze het
welzijn in de samenleving juist zouden verkleinen.
• Cesare Lombroso – Criminele antropologie
Lombroso stelde dat criminaliteit zijn oorsprong vindt in biologische factoren en dat de
‘criminele mens’ achtergebleven is in het evolutieproces, wat hij atavisme noemde.
Geïnspireerd door Darwins evolutietheorie, zag Lombroso crimineel gedrag als biologisch
gedetermineerd. Deze theorie raakte later in diskrediet, vooral door de gebeurtenissen en
ideologieën in nazi-Duitsland.
• Adolphe Quetelet – Statistische benadering van criminaliteit
Quetelet introduceerde statistische methoden in de sociale wetenschappen, met de
veronderstelling dat criminaliteit niet enkel het resultaat is van individuele keuzes, maar dat
maatschappelijke structuren hierbij een rol spelen. Hij wordt beschouwd als een voorloper van
de Franse milieuschool, die verbanden onderzoekt tussen menselijk gedrag en de sociale
omgeving.
• Alexandre Lacassagne – Sociale omgeving en criminaliteit
Lacassagne betoogde dat de sociale omgeving mensen tot criminaliteit kan aanzetten,
samengevat in zijn uitspraak: “Elke samenleving krijgt de criminaliteit die ze verdient.”
Hiermee vestigde hij zijn positie binnen de Franse milieuschool.
• Willem Bonger – Economische theorie van criminaliteit
4
