Klassieke sociologische theorie
Inleiding
Theorie = iets aanschouwen, iets (helder) zien → algemene verklaring van welomschreven
verzameling feiten of gebeurtenissen, zo mogelijk bevestigd door consistente dataverzameling of
experimenten
Model = Visuele, verbale of wiskundige representatie van een wetenschappelijk idee of theorie → zo
bestaan er ook sociologische model
Paradigma: voorbeeld → 1 voorbeeld geeft toegang tot een heleboel anderen (denk bijvoorbeeld aan
het vervoegen van werkwoorden)
Sociologische paradigma = een basisvoorbeeld dat sociale fenomenen helpt te begrijpen en verklaren
(dingen opnieuw zien vanuit andere standpunten)
Paradigma volgens Kuhn:
1) Normale wetenschap (kader van de puzzel) als oplossen van puzzels → een belangrijk kader
waaruit dingen bestaan en studies beginnen
2) Anomalieën en wetenschappelijke ontdekkingen
3) Crisis en wetenschappelijke ontdekkingen
4) Nieuwe fase van ‘normale wetenschap’
Overgangsfase: er is geen plaats meer voor een bepaald stukje in de puzzel, dingen die je niet meteen
kan verklaren → kader weggooien en helemaal opnieuw beginnen = revolutie
Sociologisch denken werd gevoed door:
– erfenis van positivisme
– sociale problemen
– wens om ‘eigen tijd’ te begrijpen
Stroom van ideeën: een idee werd opgepikt en er werd deels mee verder gewerkt, deeltjes worden
geïmplementeerd
Waarom gebruiken wij nog ideeën van bv. Comte?
- Omdat we er soort van aan gehecht zijn en we geven ze steeds door (traditie) ook al kloppen
niet al zijn denkbeelden, we praten over hoe het vroeger was → sociologie is net zoveel een
traditie als een wetenschap
Rol van universiteiten: bestonden al voor het bestaan van de moderne wetenschap, men gaf toen de
kennis van vroeger door → nu is de universiteit veel meer een wetenschappelijke instelling maar
heeft ook bepaalde aspecten van een traditie (menselijke erfenis)
Gedetermineerd = concept dat stelt dat elke gebeurtenis of stand van zaken niet zomaar willekeurig
is, maar een oorzaak heeft
2 basisvragen:
1) Is sociologisch gedrag vrij of gedetermineerd?
2) Gaat sociaal gedrag uit van een individuele of collectieve actor?
1
,4 hoofdparadigma’s:
Collectiviteit Individu
Vrij Functionalisme Symbolisch interactionisme
Gedetermineerd Conflicttheorie Ruiltheorie
Klassieke sociologen en de hoofdparadigma’s:
- Comte → positivisme/functionalisme
- Durkheim → positivisme/functionalisme
- Marx → conflictparadigma
- Weber → sociaal handelingsparadigma
- Mead → symbolisch interactionisme
Auguste Comte en de erfenis van het positivisme
Ooit zal iemand de wetmatigheden van de maatschappij in een formule vatten = foute gedachte, het
is geen physique sociale (zo noemde Comte zijn wetenschap aanvankelijk)
Dus op zoek gaan naar een evolutiewetenschap zoals die van Darwin (=het ontstaan van soorten door
natuurlijke selectie)
Giambattista Vico → nuovo scienza:
- Sociale werkelijkheid wordt door mensen gemaakt
- Beter te verstaan dan eender welk natuurlijk fenomeen
- “op een goeie dag zullen de sociale wetenschappen verder staan dan de
natuurwetenschappen”
- De benaming Nuovo Scienza verraadt dat de nieuwe wetenschap zich zal spiegelen aan de
oude
➔ Enige socioloog die niet onder de indruk was van de verwezenlijkingen van de
natuurwetenschap = Comte (vader van de sociologie)
L’amour pour prinicpe et l’ordre pour base le progrès pour but → doel van het positivisme van Comte
→ als “Cultus van de mensheid” met Clotilde de Vaux als een soort maagd Maria en Comte een
seculiere Mozes
In Porto Allegre staan op de treden van de trap van de positivistische tempel de stadia van de fasen
die tot het positivisme leiden
Wetenschappers werden opgetild op hetzelfde niveau als heiligen → katholisme zonder de
christelijke elementen (volgens Julian Huxley):
- Sociologie moest een soort uitkijktoren worden vanwaar je alle kennisvelden kon
overschouwen en organiseren → wetenschap die alle positieve kennis in zich opnam en een
juiste plaats toewees
- Sociologie = al wat te weten valt over de ontwikkeling van de mensheid + alle kennis die ze
verworven hadden + kennis over de manier waarop deze kennis verworden werd
Comte wou kennis ipv geloof verspreiden over de bevolking, hiermee probeerde hij een academische
positie te krijgen → kreeg hij niet maar ging wel les geven aan werkstudenten die ook een bepaalde
2
, vorming in de literatuur moesten gaan volgen → volgens Comte ging de volgende generatie alles aan
kennis te danken hebben (= stabiliserend doel) en dit ging ook tot een ordelijke samenleving leiden
Comte zag zichzelf als de Mozes van de westerse samenleving → volk leiden in de goede richting naar
“een nieuw land”
Positivisme = wetenschappelijk totalitarisme dat mensen en dingen te pakken wil krijgen, hen op een
juiste plaats zet en optimaal laat functioneren
Saint-Simon (1760-1825):
- Karel de Grote (zo zag hij zichzelf) van de wetenschap
- Hij wou de samenleving begrijpen en vorm geven (zoals veel sociologen)
- Werd opgewekt met de zin “meneer de Graaf, sta op want de wereld verwacht grootse
dingen van u”
- Tijdsgeest van toen:
o Politieke vernieuwing
o Kennismaatschappij
o Technologische innovatie
- “liberte, egalité, fraternité ou la mort” → verlichte ideeën
- Algemene synthese van kennis: samenleving moet georganiseerd worden zodat er een
overzicht is of een “kennisspons” (die alle kennis samenbrengt) → le principe organisateur, hij
kwam tot al deze kennis door:
o Over de Ecole Polytechnique te gaan wonen
o Over de Ecole de Médicine te gaan wonen
o Wetenschappers, ingenieurs en denkers uit te nodigen
o …
- Één groot, alomvattend geheel van kennis zodat geen aspect van het leven nog aan haar
zegeningen kon ontsnappen → vestiging van een kennismaatschappij
- “doe niet aan anderen, wat gij niet wilt dat U gedaan wordt” = te negatief, het moet gaan
over wat er wel moet worden gedaan
Waarom was kennis zo belangrijk? Het was een middel om de samenleving te kunnen industrialiseren
Kennis
Organisatie Macht
3
Inleiding
Theorie = iets aanschouwen, iets (helder) zien → algemene verklaring van welomschreven
verzameling feiten of gebeurtenissen, zo mogelijk bevestigd door consistente dataverzameling of
experimenten
Model = Visuele, verbale of wiskundige representatie van een wetenschappelijk idee of theorie → zo
bestaan er ook sociologische model
Paradigma: voorbeeld → 1 voorbeeld geeft toegang tot een heleboel anderen (denk bijvoorbeeld aan
het vervoegen van werkwoorden)
Sociologische paradigma = een basisvoorbeeld dat sociale fenomenen helpt te begrijpen en verklaren
(dingen opnieuw zien vanuit andere standpunten)
Paradigma volgens Kuhn:
1) Normale wetenschap (kader van de puzzel) als oplossen van puzzels → een belangrijk kader
waaruit dingen bestaan en studies beginnen
2) Anomalieën en wetenschappelijke ontdekkingen
3) Crisis en wetenschappelijke ontdekkingen
4) Nieuwe fase van ‘normale wetenschap’
Overgangsfase: er is geen plaats meer voor een bepaald stukje in de puzzel, dingen die je niet meteen
kan verklaren → kader weggooien en helemaal opnieuw beginnen = revolutie
Sociologisch denken werd gevoed door:
– erfenis van positivisme
– sociale problemen
– wens om ‘eigen tijd’ te begrijpen
Stroom van ideeën: een idee werd opgepikt en er werd deels mee verder gewerkt, deeltjes worden
geïmplementeerd
Waarom gebruiken wij nog ideeën van bv. Comte?
- Omdat we er soort van aan gehecht zijn en we geven ze steeds door (traditie) ook al kloppen
niet al zijn denkbeelden, we praten over hoe het vroeger was → sociologie is net zoveel een
traditie als een wetenschap
Rol van universiteiten: bestonden al voor het bestaan van de moderne wetenschap, men gaf toen de
kennis van vroeger door → nu is de universiteit veel meer een wetenschappelijke instelling maar
heeft ook bepaalde aspecten van een traditie (menselijke erfenis)
Gedetermineerd = concept dat stelt dat elke gebeurtenis of stand van zaken niet zomaar willekeurig
is, maar een oorzaak heeft
2 basisvragen:
1) Is sociologisch gedrag vrij of gedetermineerd?
2) Gaat sociaal gedrag uit van een individuele of collectieve actor?
1
,4 hoofdparadigma’s:
Collectiviteit Individu
Vrij Functionalisme Symbolisch interactionisme
Gedetermineerd Conflicttheorie Ruiltheorie
Klassieke sociologen en de hoofdparadigma’s:
- Comte → positivisme/functionalisme
- Durkheim → positivisme/functionalisme
- Marx → conflictparadigma
- Weber → sociaal handelingsparadigma
- Mead → symbolisch interactionisme
Auguste Comte en de erfenis van het positivisme
Ooit zal iemand de wetmatigheden van de maatschappij in een formule vatten = foute gedachte, het
is geen physique sociale (zo noemde Comte zijn wetenschap aanvankelijk)
Dus op zoek gaan naar een evolutiewetenschap zoals die van Darwin (=het ontstaan van soorten door
natuurlijke selectie)
Giambattista Vico → nuovo scienza:
- Sociale werkelijkheid wordt door mensen gemaakt
- Beter te verstaan dan eender welk natuurlijk fenomeen
- “op een goeie dag zullen de sociale wetenschappen verder staan dan de
natuurwetenschappen”
- De benaming Nuovo Scienza verraadt dat de nieuwe wetenschap zich zal spiegelen aan de
oude
➔ Enige socioloog die niet onder de indruk was van de verwezenlijkingen van de
natuurwetenschap = Comte (vader van de sociologie)
L’amour pour prinicpe et l’ordre pour base le progrès pour but → doel van het positivisme van Comte
→ als “Cultus van de mensheid” met Clotilde de Vaux als een soort maagd Maria en Comte een
seculiere Mozes
In Porto Allegre staan op de treden van de trap van de positivistische tempel de stadia van de fasen
die tot het positivisme leiden
Wetenschappers werden opgetild op hetzelfde niveau als heiligen → katholisme zonder de
christelijke elementen (volgens Julian Huxley):
- Sociologie moest een soort uitkijktoren worden vanwaar je alle kennisvelden kon
overschouwen en organiseren → wetenschap die alle positieve kennis in zich opnam en een
juiste plaats toewees
- Sociologie = al wat te weten valt over de ontwikkeling van de mensheid + alle kennis die ze
verworven hadden + kennis over de manier waarop deze kennis verworden werd
Comte wou kennis ipv geloof verspreiden over de bevolking, hiermee probeerde hij een academische
positie te krijgen → kreeg hij niet maar ging wel les geven aan werkstudenten die ook een bepaalde
2
, vorming in de literatuur moesten gaan volgen → volgens Comte ging de volgende generatie alles aan
kennis te danken hebben (= stabiliserend doel) en dit ging ook tot een ordelijke samenleving leiden
Comte zag zichzelf als de Mozes van de westerse samenleving → volk leiden in de goede richting naar
“een nieuw land”
Positivisme = wetenschappelijk totalitarisme dat mensen en dingen te pakken wil krijgen, hen op een
juiste plaats zet en optimaal laat functioneren
Saint-Simon (1760-1825):
- Karel de Grote (zo zag hij zichzelf) van de wetenschap
- Hij wou de samenleving begrijpen en vorm geven (zoals veel sociologen)
- Werd opgewekt met de zin “meneer de Graaf, sta op want de wereld verwacht grootse
dingen van u”
- Tijdsgeest van toen:
o Politieke vernieuwing
o Kennismaatschappij
o Technologische innovatie
- “liberte, egalité, fraternité ou la mort” → verlichte ideeën
- Algemene synthese van kennis: samenleving moet georganiseerd worden zodat er een
overzicht is of een “kennisspons” (die alle kennis samenbrengt) → le principe organisateur, hij
kwam tot al deze kennis door:
o Over de Ecole Polytechnique te gaan wonen
o Over de Ecole de Médicine te gaan wonen
o Wetenschappers, ingenieurs en denkers uit te nodigen
o …
- Één groot, alomvattend geheel van kennis zodat geen aspect van het leven nog aan haar
zegeningen kon ontsnappen → vestiging van een kennismaatschappij
- “doe niet aan anderen, wat gij niet wilt dat U gedaan wordt” = te negatief, het moet gaan
over wat er wel moet worden gedaan
Waarom was kennis zo belangrijk? Het was een middel om de samenleving te kunnen industrialiseren
Kennis
Organisatie Macht
3
