De peuter (1 – 3jaar) en jonge kleuter (3 – 4,5jaar)
Verklaar volgende termen:
- Functiespel
Het herhaaldelijk spelend uitproberen van de functies van het lichaam, al of niet met
materialen vanuit het beleven van plezier en lust eraan (= functielust). Past bij de peuter-
jonge kleuter.
- Manipulerend spel
Onderzoekend ontdekken van het materiaal. Het eindresultaat doet er niet toe. Past bij de
peuter-jonge kleuter.
- Vormgevend spel
Het gericht bewerken van het materiaal om tot een eindresultaat te komen. Kinderen
hebben hierbij op voorhand al een beeld van wat ze willen bereiken. Past bij de jonge
kleuter.
- Mentaal representeren
De peuter-jonge kleuter is in staat om aan ervaringen vorm te geven vanuit beelden van
waarnemingen die opgeslagen zijn in de geest en die kunnen opgeroepen worden.
- Geïnterioriseerd experimenteren
Experimenteren op het voorstellingsniveau. Mogelijk voor de peuter-jonge kleuter
(cognitieve ontwikkeling).
- Drie-bergen-experiment:
Op een tafel staat een maquette van drie bergen van verschillende grootte. In het landschap
zijn verschillende herkenningspunten aangebracht zoals een huis, een kruis, een besneeuwde
bergtop. Het kind neemt plaats aan de ene kant van de tafel, een popje wordt aan de
tegenovergestelde kant geplaatst. De kleuter wordt een aantal prenten getoond die de
maquette voorstellen, maar die telkens een ander ruimtelijk standpunt weergeven.
Piaget vraagt dan aan het kind om die prent aan te duiden die het popje zou zien. Het kind
toont telkens die prent die zijn eigen standpunt weergeeft; het denkt immers dat het popje
hetzelfde ziet als hijzelf. Het kind is m.a.w. vanuit zijn egocentrische instelling niet in staat
het perspectief van iemand anders in te nemen. Van daaruit is het voor het kind ook nog heel
moeilijk om andermans gedachten en gevoelens correct aan te voelen
- Egocentrisme
Een jong kind (peuter-jonge kleuter) kan zich nog niet verplaatsen in het standpunt van de
andere. M.a.w. het bekijkt de omgeving uitsluitend vanuit zijn eigen standpunt. Het feit dat
dit perspectief niet overeenkomt met dat van anderen, wordt over het hoofd gezien.
Hierdoor zijn er nog denkfouten aanwezig.
- Regressie
Aangrijpende situaties lokken bij peuters en jonge kleuters soms zo’n hevige emoties uit dat
de ontwikkeling wat verstoord wordt. Er kan dan regressie optreden: er is een terugval
waarneembaar, waarbij typisch gedrag van een vroegere ontwikkelingsperiode kan worden
1
, vastgesteld, vb. het opnieuw gebruiken van éénwoordzinnen, niet meer zindelijk zijn,... Op
zo’n momenten wordt er veel begrip verwacht van de opvoeder!
- Primair gewetensbesef
Een typische denkwijze binnen de morele ontwikkeling van de peuter-jonge kleuter waarbij
de geboden en verboden enkel gelden in aanwezigheid van de opvoeder. Eens deze
persoon er niet meer is of geen directe invloed meer uitoefent, worden de grenzen toch
weer overschreden. Het kind denkt dat de volwassene de verboden heeft meegenomen.
Het primair gewetensbesef is een spiegelgeweten: het kind neemt de normen en grenzen
van de opvoeders klakkeloos over. Inzicht in de zin van de geboden en verboden is er nog
niet. De jonge kleuter wil ook echt beantwoorden aan de verwachtingen van de vertrouwde
volwassenen.
In deze periode worden de gedragsregels nog niet vanuit het kind bewust als zinvol
nageleefd. Soms kan het kind wat schuld tonen, wat eigenlijk meestal een angst is voor de
reactie van de volwassene.
- Artificialistisch denken
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter.
Al wat het kind ziet, lijkt door de mens gemaakt. Er is steeds ‘iemand’ voor verantwoordelijk.
Bijvoorbeeld:
Papa heeft de bergen gemaakt (zoals in de tuin)
Alles is ook te herstellen.
Bijvoorbeeld:
De poes is dood, dus zal papa ze wel maken.
- Spiegelgeweten
Past binnen de morele ontwikkeling van de peuter-jonge kleuter. Het kind neemt de normen
en grenzen van de opvoeders klakkeloos over. Inzicht in de zin van de geboden en verboden
is er nog niet. De jonge kleuter wil ook echt beantwoorden aan de verwachtingen van de
vertrouwde volwassenen. Past binnen het primair gewetensbesef.
- Animisme (of animistisch denken)
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter. Het kind geeft aan levenloze
voorwerpen een ‘ziel’; het geeft hen dezelfde eigenschappen als hij bij zichzelf ervaart. Alles
heeft gevoelens, een wil…
Bv: een kleuter heeft tegen de tafel gelopen en zegt: stoute tafel
- Magisch denken
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter. Het kind veronderstelt dat dingen
die het meemaakt of die rond hem gebeuren (en die hij nog niet kan verklaren of begrijpen),
gebeuren omdat hij het zo wenst of omdat hij eraan denkt. Hij ziet zichzelf dus als
veroorzaker van fenomenen waarop hij eigenlijk geen invloed kan hebben. Het kind doet dit
naar analogie met situaties waarbij hij wel de veroorzaker kan zijn. Er worden dus verkeerde
verbanden gelegd. De kl kan ook geloven in bovennatuurlijke krachten als verklaring.
Bv: Als ik mijn schoentjes hier plaats, zullen de muggen niet steken vannacht.
2
Verklaar volgende termen:
- Functiespel
Het herhaaldelijk spelend uitproberen van de functies van het lichaam, al of niet met
materialen vanuit het beleven van plezier en lust eraan (= functielust). Past bij de peuter-
jonge kleuter.
- Manipulerend spel
Onderzoekend ontdekken van het materiaal. Het eindresultaat doet er niet toe. Past bij de
peuter-jonge kleuter.
- Vormgevend spel
Het gericht bewerken van het materiaal om tot een eindresultaat te komen. Kinderen
hebben hierbij op voorhand al een beeld van wat ze willen bereiken. Past bij de jonge
kleuter.
- Mentaal representeren
De peuter-jonge kleuter is in staat om aan ervaringen vorm te geven vanuit beelden van
waarnemingen die opgeslagen zijn in de geest en die kunnen opgeroepen worden.
- Geïnterioriseerd experimenteren
Experimenteren op het voorstellingsniveau. Mogelijk voor de peuter-jonge kleuter
(cognitieve ontwikkeling).
- Drie-bergen-experiment:
Op een tafel staat een maquette van drie bergen van verschillende grootte. In het landschap
zijn verschillende herkenningspunten aangebracht zoals een huis, een kruis, een besneeuwde
bergtop. Het kind neemt plaats aan de ene kant van de tafel, een popje wordt aan de
tegenovergestelde kant geplaatst. De kleuter wordt een aantal prenten getoond die de
maquette voorstellen, maar die telkens een ander ruimtelijk standpunt weergeven.
Piaget vraagt dan aan het kind om die prent aan te duiden die het popje zou zien. Het kind
toont telkens die prent die zijn eigen standpunt weergeeft; het denkt immers dat het popje
hetzelfde ziet als hijzelf. Het kind is m.a.w. vanuit zijn egocentrische instelling niet in staat
het perspectief van iemand anders in te nemen. Van daaruit is het voor het kind ook nog heel
moeilijk om andermans gedachten en gevoelens correct aan te voelen
- Egocentrisme
Een jong kind (peuter-jonge kleuter) kan zich nog niet verplaatsen in het standpunt van de
andere. M.a.w. het bekijkt de omgeving uitsluitend vanuit zijn eigen standpunt. Het feit dat
dit perspectief niet overeenkomt met dat van anderen, wordt over het hoofd gezien.
Hierdoor zijn er nog denkfouten aanwezig.
- Regressie
Aangrijpende situaties lokken bij peuters en jonge kleuters soms zo’n hevige emoties uit dat
de ontwikkeling wat verstoord wordt. Er kan dan regressie optreden: er is een terugval
waarneembaar, waarbij typisch gedrag van een vroegere ontwikkelingsperiode kan worden
1
, vastgesteld, vb. het opnieuw gebruiken van éénwoordzinnen, niet meer zindelijk zijn,... Op
zo’n momenten wordt er veel begrip verwacht van de opvoeder!
- Primair gewetensbesef
Een typische denkwijze binnen de morele ontwikkeling van de peuter-jonge kleuter waarbij
de geboden en verboden enkel gelden in aanwezigheid van de opvoeder. Eens deze
persoon er niet meer is of geen directe invloed meer uitoefent, worden de grenzen toch
weer overschreden. Het kind denkt dat de volwassene de verboden heeft meegenomen.
Het primair gewetensbesef is een spiegelgeweten: het kind neemt de normen en grenzen
van de opvoeders klakkeloos over. Inzicht in de zin van de geboden en verboden is er nog
niet. De jonge kleuter wil ook echt beantwoorden aan de verwachtingen van de vertrouwde
volwassenen.
In deze periode worden de gedragsregels nog niet vanuit het kind bewust als zinvol
nageleefd. Soms kan het kind wat schuld tonen, wat eigenlijk meestal een angst is voor de
reactie van de volwassene.
- Artificialistisch denken
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter.
Al wat het kind ziet, lijkt door de mens gemaakt. Er is steeds ‘iemand’ voor verantwoordelijk.
Bijvoorbeeld:
Papa heeft de bergen gemaakt (zoals in de tuin)
Alles is ook te herstellen.
Bijvoorbeeld:
De poes is dood, dus zal papa ze wel maken.
- Spiegelgeweten
Past binnen de morele ontwikkeling van de peuter-jonge kleuter. Het kind neemt de normen
en grenzen van de opvoeders klakkeloos over. Inzicht in de zin van de geboden en verboden
is er nog niet. De jonge kleuter wil ook echt beantwoorden aan de verwachtingen van de
vertrouwde volwassenen. Past binnen het primair gewetensbesef.
- Animisme (of animistisch denken)
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter. Het kind geeft aan levenloze
voorwerpen een ‘ziel’; het geeft hen dezelfde eigenschappen als hij bij zichzelf ervaart. Alles
heeft gevoelens, een wil…
Bv: een kleuter heeft tegen de tafel gelopen en zegt: stoute tafel
- Magisch denken
Past binnen de denkfouten van een peuter-jonge kleuter. Het kind veronderstelt dat dingen
die het meemaakt of die rond hem gebeuren (en die hij nog niet kan verklaren of begrijpen),
gebeuren omdat hij het zo wenst of omdat hij eraan denkt. Hij ziet zichzelf dus als
veroorzaker van fenomenen waarop hij eigenlijk geen invloed kan hebben. Het kind doet dit
naar analogie met situaties waarbij hij wel de veroorzaker kan zijn. Er worden dus verkeerde
verbanden gelegd. De kl kan ook geloven in bovennatuurlijke krachten als verklaring.
Bv: Als ik mijn schoentjes hier plaats, zullen de muggen niet steken vannacht.
2
