Sociale Cognitie en
Groepsprocessen
,Hoofdstuk 6: Sociale cognitie
1. Sociale cognitie, een inleiding
De sociale cognitie is een benadering die de cognitieve basis van sociaalpsychologische
fenomenen onderzoekt en tracht te begrijpen. Sociale cognitie handelt over hoe mensen denken
over, en betekenis verlenen aan: zichzelf, andere personen en de situatie. Het richt zich op de
onderliggende mentale processen van ons sociaal gedraag
Vragen van de sociale cognitie:
- Hoe nemen mensen informatie over de sociale omgeving waar?
- Hoe wordt de informatie georganiseerd en cognitief gerepresenteerd?
- Hoe beïnvloeden die cognitieve representaties nieuwe waarnemingen, herinneringen en
gevolgtrekkingen?
➡Het begrip schema’s is belangrijk bij deze benadering
Schema’s zijn georganiseerde kennisstructuren die in ons geheugen zijn opgeslagen
- Ze sturen onze:
➡Percepties
➡Interpretaties
➡Herinneringen
➡Oordelen
➡Gedragingen
1.1. De sociaalcognitieve benadering
De sociaalcognitieve benadering gaat uit van twee belangrijke stellingen:
1) Het individu speelt een actieve rol bij het waarnemen van de omgeving
2) Gedrag wordt bepaald door de cognities die het individu over de omgeving heeft
Stelling 1: de actieve waarnemer
Elke stimulus die we waarnemen wordt niet ‘exact’ gepercipieerd, verwerkt en in het
geheugen opgeslagen. Elk stimulus vullen we zelf aan met informatie die niet letterlijk
gegeven is. Er zullen ook delen van de stimulus verloren gaan, omdat je er nu eenmaal
geen aandacht voor had
=> er wordt dus geen exacte kopie van de objectieve stimulus, maar in plaats daarvan
wordt de objectieve stimulus getransformeerd, waardoor die gepersonaliseerd en
gesubjectiveerd wordt
Mensen spelen een actieve rol bij het waarnemen van hun omgeving → twee processen
zijn hierbij aan de orde
, 1) Selectie: we selecteren informatie uit de
objectieve stimulus, waardoor we minder
waarnemen dan wat er feitelijk in de
stimulus vervat zit
2) Aanvulling: we voegen informatie toe vanuit
de eigen kennis (vanuit het eigen geheugen)
Er ontstaat een cognitieve representatie van de
stimulus, waarbij de informatie in geselecteerde en
aangevulde vorm binnen de waarnemer als mentaal
beeld wordt voorgesteld. De gevormde
representatie wordt dan in het geheugen van de
waarnemer opgeslagen
Selectie en aanvulling gebeuren niet at random, ze worden gestuurd door:
- Kennis
- Verwachtingen
- Doelstellingen
Kennis is in het langetermijngeheugen georganiseerd in zogenaamde schema’s.
Wanneer we iets waarnemen, roepen we het schema op dat relevant is => de ‘nieuwe info’
wordt bekeken door de bril van het ‘oude schema’
- Hier kunnen schema’s ook aangepast of uitgebreid worden → schema is permanent
onderhevig aan verandering => moet gezien worden als dynamisch geheel van
informatie
Schema’s richten onze aandacht. Ze hebben ook een aanvulfunctie → als het schema
wordt geactiveerd, worden eveneens al onze relevante kennis en ervaringen mee
geactiveerd
Stelling 2: cognities bepalen het gedrag
“Het gedrag van mensen wordt bepaald door de cognities die ze over hun omgeving
hebben”
De wijze waarop we info verwerken heeft een impact op ons gedrag
- Sociaal gedrag kan beter begrepen worden vanuit de perceptie van de omgeving dan
vanuit de omgeving zelf
➡Vb: docent zit student met open mond de les volgen. 1) docent denkt dat
student met stijgende verbazing naar de les luistert => hij zal enthousiast verder
doen 2) docent denkt dat student aan het dagdromen is, “denkt wat een
tijdsverspilling, ik wil liever geen les geven” => minder enthousiast lesgeven
S → Infoverwerking → Mentale representatie (cognitie) → R (gedrag)
➡De informatieverwerking en de mentale representatie zijn bepalend voor het gedrag
, • Bv: zelf vervullende voorspelling
• Onderzoek leerlingen groeispurt -> leerkrachten passen gedrag aan verwachting aan
Corr et al: police officer’s dilemma
Condities:
Ongewapend Gewapend
Blanke man Zwarte man
Resultaten:
- Sneller ongewapende blanke man opmerken in vergelijking met ongewapende zwarte man
- Meer kans om fout te maken bij neerschieten van een ongewapende zwarte man,dan
ongewapende blanke man omdit dit niet overeenkomt met je vooroordelen en schema’s
- Sneller zwarte man opmerken in een gewapend scenario
1.2. De geschiedenis van de sociale cognitie
Het behaviorisme beschouwt de mens in termen van zogenaamde stimulus-
responsketens, waarbij een stimulus een welbepaalde respons oproept
- Waren niet geïnteresseerd in wat zich tussen S en R afspeelt
➡Het is irrelevant en dachten dat je enkel S en R kon meten (wat er tussen zat kon
je onmogelijk op een objectieve manier meten)
De sociale cognitie psychologen hebben wel grote interesse in de niet-observeerbare,
mentale processen => in de jaren 70 ‘de cognitieve revolutie’
- Invloed van de functieleer:
➡Onvrede met de black box benadering in het behaviorisme
➡Steeds duidelijker dat gedrag niet door de stimulus maar door perceptie ervan
bepaald wordt
➡“Cognitieve revolutie”: een toegevoegde focus op de studie van cognitie in de
sociale psychologie
➡Opkomst computers:
• Impact in theoretische zin: mentale structuren als computersoftware met scripts
en regels
• Impact op de methodologie: steeds meer ‘harde’ laboratoriumexperimenten,
steeds nauwkeuriger meting van het cognitief proces
Groepsprocessen
,Hoofdstuk 6: Sociale cognitie
1. Sociale cognitie, een inleiding
De sociale cognitie is een benadering die de cognitieve basis van sociaalpsychologische
fenomenen onderzoekt en tracht te begrijpen. Sociale cognitie handelt over hoe mensen denken
over, en betekenis verlenen aan: zichzelf, andere personen en de situatie. Het richt zich op de
onderliggende mentale processen van ons sociaal gedraag
Vragen van de sociale cognitie:
- Hoe nemen mensen informatie over de sociale omgeving waar?
- Hoe wordt de informatie georganiseerd en cognitief gerepresenteerd?
- Hoe beïnvloeden die cognitieve representaties nieuwe waarnemingen, herinneringen en
gevolgtrekkingen?
➡Het begrip schema’s is belangrijk bij deze benadering
Schema’s zijn georganiseerde kennisstructuren die in ons geheugen zijn opgeslagen
- Ze sturen onze:
➡Percepties
➡Interpretaties
➡Herinneringen
➡Oordelen
➡Gedragingen
1.1. De sociaalcognitieve benadering
De sociaalcognitieve benadering gaat uit van twee belangrijke stellingen:
1) Het individu speelt een actieve rol bij het waarnemen van de omgeving
2) Gedrag wordt bepaald door de cognities die het individu over de omgeving heeft
Stelling 1: de actieve waarnemer
Elke stimulus die we waarnemen wordt niet ‘exact’ gepercipieerd, verwerkt en in het
geheugen opgeslagen. Elk stimulus vullen we zelf aan met informatie die niet letterlijk
gegeven is. Er zullen ook delen van de stimulus verloren gaan, omdat je er nu eenmaal
geen aandacht voor had
=> er wordt dus geen exacte kopie van de objectieve stimulus, maar in plaats daarvan
wordt de objectieve stimulus getransformeerd, waardoor die gepersonaliseerd en
gesubjectiveerd wordt
Mensen spelen een actieve rol bij het waarnemen van hun omgeving → twee processen
zijn hierbij aan de orde
, 1) Selectie: we selecteren informatie uit de
objectieve stimulus, waardoor we minder
waarnemen dan wat er feitelijk in de
stimulus vervat zit
2) Aanvulling: we voegen informatie toe vanuit
de eigen kennis (vanuit het eigen geheugen)
Er ontstaat een cognitieve representatie van de
stimulus, waarbij de informatie in geselecteerde en
aangevulde vorm binnen de waarnemer als mentaal
beeld wordt voorgesteld. De gevormde
representatie wordt dan in het geheugen van de
waarnemer opgeslagen
Selectie en aanvulling gebeuren niet at random, ze worden gestuurd door:
- Kennis
- Verwachtingen
- Doelstellingen
Kennis is in het langetermijngeheugen georganiseerd in zogenaamde schema’s.
Wanneer we iets waarnemen, roepen we het schema op dat relevant is => de ‘nieuwe info’
wordt bekeken door de bril van het ‘oude schema’
- Hier kunnen schema’s ook aangepast of uitgebreid worden → schema is permanent
onderhevig aan verandering => moet gezien worden als dynamisch geheel van
informatie
Schema’s richten onze aandacht. Ze hebben ook een aanvulfunctie → als het schema
wordt geactiveerd, worden eveneens al onze relevante kennis en ervaringen mee
geactiveerd
Stelling 2: cognities bepalen het gedrag
“Het gedrag van mensen wordt bepaald door de cognities die ze over hun omgeving
hebben”
De wijze waarop we info verwerken heeft een impact op ons gedrag
- Sociaal gedrag kan beter begrepen worden vanuit de perceptie van de omgeving dan
vanuit de omgeving zelf
➡Vb: docent zit student met open mond de les volgen. 1) docent denkt dat
student met stijgende verbazing naar de les luistert => hij zal enthousiast verder
doen 2) docent denkt dat student aan het dagdromen is, “denkt wat een
tijdsverspilling, ik wil liever geen les geven” => minder enthousiast lesgeven
S → Infoverwerking → Mentale representatie (cognitie) → R (gedrag)
➡De informatieverwerking en de mentale representatie zijn bepalend voor het gedrag
, • Bv: zelf vervullende voorspelling
• Onderzoek leerlingen groeispurt -> leerkrachten passen gedrag aan verwachting aan
Corr et al: police officer’s dilemma
Condities:
Ongewapend Gewapend
Blanke man Zwarte man
Resultaten:
- Sneller ongewapende blanke man opmerken in vergelijking met ongewapende zwarte man
- Meer kans om fout te maken bij neerschieten van een ongewapende zwarte man,dan
ongewapende blanke man omdit dit niet overeenkomt met je vooroordelen en schema’s
- Sneller zwarte man opmerken in een gewapend scenario
1.2. De geschiedenis van de sociale cognitie
Het behaviorisme beschouwt de mens in termen van zogenaamde stimulus-
responsketens, waarbij een stimulus een welbepaalde respons oproept
- Waren niet geïnteresseerd in wat zich tussen S en R afspeelt
➡Het is irrelevant en dachten dat je enkel S en R kon meten (wat er tussen zat kon
je onmogelijk op een objectieve manier meten)
De sociale cognitie psychologen hebben wel grote interesse in de niet-observeerbare,
mentale processen => in de jaren 70 ‘de cognitieve revolutie’
- Invloed van de functieleer:
➡Onvrede met de black box benadering in het behaviorisme
➡Steeds duidelijker dat gedrag niet door de stimulus maar door perceptie ervan
bepaald wordt
➡“Cognitieve revolutie”: een toegevoegde focus op de studie van cognitie in de
sociale psychologie
➡Opkomst computers:
• Impact in theoretische zin: mentale structuren als computersoftware met scripts
en regels
• Impact op de methodologie: steeds meer ‘harde’ laboratoriumexperimenten,
steeds nauwkeuriger meting van het cognitief proces
