Duidelijke en grondige samenvatting van het vak lezen en spellen

Kleuters: voorbereidende lees- en
spellingsvaardigheden

Samenhang tussen taal-, spraak-, en gehoorontwikkeling en lezen en spellen
 Leesfouten worden soms door de mondelinge taal beïnvloedt
o Bv. meertalig kind dat in de moedertaal de ww niet vervoegt zal dit in het
Nederlands ook niet doen
 Kinderen uit het buitengewoon onderwijs die hardnekkige articulatiefouten maken
o Bv. v vervangen door f
 Kinderen met gehoorverlies als gevolg van oorontstekingen die het verschil eu en ui niet
kunnen en het daardoor fout schrijven

Ontluikende en beginnende geletterdheid

Ontluikende geletterdheid beginnend geletterdheid
 Ontluikende geletterdheid: fase van schriftelijke taalverwerving
o Vanaf de geboorte tot op het moment waarop de kinderen zelfstandig nieuwe
woorden kunnen lezen en spellen
o Baby’s en peuters die luisteren naar een voorgelezen verhaal of met boeken
omgaan zoals met ander speelgoed
 Beginnende geletterdheid: vanaf wanneer een kind begrijpt dat je met geschreven taal
iets kan doen, dat hij 1 of meerdere letters herkent

Ontwikkeling van ontluikende en beginnende geletterdheid
 Ontluikende geletterdheid start in het gezin (voorlezen), sterke individuele variatie in het
tempo van de ontwikkeling (kansarmoede)
 3 fasen: van ontluikend naar beginnend
o Pre-alfabetische fase: fase van de ontluikende geletterdheid, kinderen kennen nog
geen aparte letters, ze schrijven met schrijfkrabbels, ze herkennen enkel
woordbeelden (K3)

o Fase van beginnende geletterdheid: ontdekken het alfabetisch principe,
herkennen de letters van hun naam, herkennen de eerste en laatste letter van een
woord en raden de rest, nog onvoldoende foneem-grafeemkennis


o Fase van geletterdheid of alfabetische fase

Individuele verschillen
 Kindgebonden variabelen of verschillende gezinsomstandigheden
 Aanleg, leervermogen, interesse, motivatie, aanbod thuis
 Stimulering vanuit de omgeving, bekrachtiging
 Sociaal-economische klasse
 Opleidingsniveau ouders

Voorbereidende lees- en spellingsvaardigheden

, 3de kleuterklas
 Alfabetisch principe: foneem-grafeemkoppeling, inzicht in de klankstructuur
 Letterkennis, fonologisch bewustzijn, benoemsnelheid, kortetermijngeheugen zijn
belangrijke vaardigheden
 Zingeving: inzicht hebben in de rol van geschreven taal, begrijpen dat er een samenhang
is tussen de gesproken taal en de geschreven taal, dat gesproken worden kunnen
weergegeven worden als geschreven taal (schrijven), dat tekst een communicatieve
waarde heeft (lezen)

Fonologische bewustzijn en foneembewustzijn
= vaardigheden die berusten op het inzicht in de klankstructuur van woorden, het gaat om
het onderscheiden, herkennen en manipuleren van syllaben
 Fonologisch bewustzijn (3de kleuterklas): op het niveau van lettergrepen en klankgroepen
o Ontwikkelt vanaf 3j via rijm
 Foneembewustzijn (1e leerjaar): klankniveau
 Objectivatie: Wat is het langste woord, reus of kabouter?
 Fonologisch bewustzijn taken:
o Auditief discrimineren van woorden
o Rijmen (vanaf 3j): actief of passief
o Auditieve analyse van woorden in lettergrepen
o Auditieve synthese van lettergrepen in woorden
 Foneembewustzijn taak
o Auditief discrimineren van fonemen
o (Gedeeltelijke) auditieve analyse van woorden in fonemen
o Auditieve synthese van fonemen naar woorden
o Auditieve woordmanipulatie




Wat moeten kleuters
volgen de 3
onderwijsnetten kunnen
 Eind 3de kleuterklas: 3
foneemwoorden  Letterkennis: leren foneem-grafeemkoppeling op
analyseren en impliciete wijze via spelletjes
synthetiseren o Moeten letters en woorden visueel van elkaar
kunnen discrimineren en identificeren
o Visueel-perceptuele vaardigheden: letters en woorden visueel kunnen
discrimineren en identificeren

, Wat moeten kleuters
volgen de 3  Voorbereidend communicatief schrijven of invented
onderwijsnetten kunnen spelling
 Eind 3de kleuterklas: o Experimenteergedrag, de pogingen van kleuters
nog niet alle letters om communicatief en intentioneel te schrijven
kunnen lezen, wel een voor ze naar het eerste leerjaar gaan
aantal attitudes en o Die schrijfpogingen geven weer in welke mate
basisinzichten over kleuters al inzicht hebben in de regels en in de
geschreven taal overeenkomsten tussen de klank- en
ontwikkeld hebben. tekenstructuur van onze taal
Belangrijkste is dat ze o Zinvol om kleuters hun naam te leren schrijven,
speelse ervaringen ook de woorden ‘mama en papa’
opdoen met letters
Wat moeten kleuters
volgen de 3 Problemen
onderwijsnetten kunnen Kwetsbare kleuters met een verhoogd risico op het
 Eind 3de kleuterklas: ontwikkelen van lees- en spellingsproblemen:
 Opgroeien in kansarmoede
o Verhoogde kan op leerproblemen en laaggeletterdheid, NIET OP DYSLEXIE
 Werkgeheugenproblemen
o Onthouden van rijmpjes, gedichten, liedjes => moeite met nazeggen
o Voorspelt de vaardigheden tot begrijpend lezen
o Problemen met onthouden van losse feiten
o Vaak niet in orde zijn op school
o Problemen met onthouden van meervoudige instructies

 Taalontwikkelingsproblemen
o Tot 4 j beste voorspeller voor latere lees- en spellingsvaardigheden
o Meertalige kinderen
 Problemen op vlak van woordenschat, morfologie, zinsbouw en fonologie
=> coarticulatiefenomeen
 Spraakontwikkelingsprblemen
o Verband met lees- en spellingsproblemen: het gaat in beide gevallen over het
verwerken van informatie
o Geen verband tussen enkelvoudige spraakstoornissen en dyslexie
 Problemen met fonologisch bewustzijn! Vanaf 4j belangrijke indicator
o Voorspelt het accuraat lezen en spellen
o Risico factor voor dyslexie
 Problemen met benoemsnelheid! Vanaf 4j belangrijke indicator
o Verband met accuraat en snel lezen + accuraat spellen
o Risicofactor voor dyslexie
o RAN kan niet getraind worden en heeft dus enkel een detecterende functie
 Weinig interesse in lezen en schrijven
 Kennen weinig tot geen letters = letterkennis
o Sterke voorspeller voor latere leesvaardigheden
o Minder goed bij kinderen met dyslexie
 Niet spontaal communicatieve schrijfkrabbels maken = invented spelling