Samenvatting psychologie
De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd
De intellectuele ontwikkeling
Peuters en kleuters
- Hoge creativiteit en verbeeldingskracht
- Steeds meer genuanceerd taalgebruik
- Redeneren gaat vooruit
Verklaring: verschillende theorieën
Piagets stadium van preoperationeel denken
Stappen in het preoperationeel stadium (van 2 tot 7 jaar)
Gebruik van symbolische denken groeit
- Symboolgebruik
Het vermogen om een symbool, woord of object te gebruiken om iets weer te geven of te vervangen op het
moment dat deze fysiek niet aanwezig is
Het vermogen om te redeneren ontstaat
- Operaties
Georganiseerde, logische, formele mentale processen
- Kinderen kunnen nog niet goed met de inhoud om
- Ze zijn aan het groeien in het symbolisch denken maar het redeneren groeit ook
Het gebruik van begrippen neemt toe
De relatie tussen taal en gedachten
Onlosmakelijk verbonden
Taal vloeit voort uit cognitieve vooruitgang
- Je moet de cognitieve stappen bereikt hebben en daar vloeit de taal uit voort
Symboolgebruik
- Kern van complexer taalgebruik
- Symbolisch denken verloopt sneller dan het denken in het sensomotorisch stadium
- Kunnen denken over het heden en over de toekomst
Peuters leren begrippen later, gisteren, morgen
- Gebruiken nog niet altijd het juiste
Centratie: wat je ziet is wat je denkt
Het onvermogen van het jong kind om zich op meer dan één aspect van de stimulus te concentreren
Focus op opvallende elementen leidt tot onnauwkeurigheden in het denken
Visuele beeld domineert het denken
Wanneer men de knopen in een rij verder van elkaar verwijdert zal het kind denken dat er meer knopen zijn in de rij
Conservatie: leren dat uiterlijke schijn bedriegt
Het inzicht dat kwantiteit niet gerelateerd is aan de opstelling en de uiterlijke verschijningsvorm van objecten
Verandering in één dimensie is niet noodzakelijk verandering in een andere dimensie
- Dit inzicht hebben peuters nog niet
1
,Neiging tot centratie weerhoudt kleuters van focus op de essentie
- Identiteitsargument
Wanneer het kind door heeft dat er bij een rijtje knopen geen knopen worden toegevoegd als de rij breder uit
elkaar ligt
- Lengtecriterium
- Als centratie en conservatie bereikt is zijn ze klaar om naar de volgende fase te gaan
Onvolledig begrip van transformatie
Kleuters zien enkel een toestand en geen transformatie
Transformatie
- Het proces waarbij de ene toestand verandert in de andere
Kleuters hebben een oog voor begin - en eindtoestand en niet voor de transformatie (wat er tussen gebeurd)
Egocentrisme: het onvermogen om zich te verplaatsen in anderen
Ander fysiek perspectief
- Kleuters hebben niet door dat anderen mensen dingen van een ander perspectief bekijken
- Bv: kind verstopt enkel gezicht bi verstoppertje
Andere gedachten, gevoelens of standpunten
- In hun beleving heeft iedereen dezelfde gedachten, gevoelens
- Door dit standpunt zijn ze zich ook niet bewust van het effect van hun gedrag
Het ontstaan van intuïtief denken
Vorm van denken waarbij peuters en kleuters gretig kennis over de wereld verwerven en primitief redeneren
- Verzinnen niet kloppende verklaringen voor dingen
Hun nieuwsgierigheid bereikt een hoogtepunt (tss 4 en 7j)
Voorbereiding op geavanceerdere vormen van redeneren
- Functionaliteit
Acties, gebeurtenissen en resultaten zijn gerelateerd
- Identiteit
Zaken blijven hetzelfde ongeacht verandering van vorm, omvang of uiterlijk
De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling
Informatieverwerkingstheorie
- Gericht op veranderingen in de mentale programma’s die kinderen gebruiken om problemen te benaderen
Je kan de cognitieve veranderingen vergelijken met een computerprogramma
- Manier van denken verandert door alles wat je meemaakt
Het begrip van getallen in de peuter- en kleutertijd
Kleuters hebben een buitengewoon goed ontwikkeld begrip van getallen
Kunnen tellen op een systematische en consequente manier
- Hebben door dat ze elk voorwerp maar 1 keer moeten tellen en dat 1 getal voor 1 voorwerp staat
- Kunnen wel foutjes maken maar begrijpen het concept van tellen beter dan dat Piaget zei
Het geheugen: herinneringen van het verleden
Autobiografische geheugen
- De herinnering van specifieke gebeurtenissen uit ons eigen leven
- Nauwkeurigheid neemt toe na 3 levensjaren
- Waardering van het geheugen
2
,- Iets wat ze leuk vinden gaan ze vaak heel lang weten
Zaken die grotere emoties hebben meegebracht
Scripts
- Algemene weergave in het geheugen van gebeurtenissen en de volgorde waarin ze optreden
- Hoe een handeling verloopt
- Scripts gaan meer en meer uitbreiden
Het geheugen van peuters en kleuters
- Nauwkeurigheid autobiografisch geheugen neemt gaandeweg toe na derde levensjaar
Waardering van de gebeurtenis
Scripts die steeds uitbreiden
- Valkuilen
Gevoelig voor suggestie
o Als ze iets vaak horen gaan ze dat aannemen als een eigen herinnering
Oorzakelijke verbanden worden gesimplificeerd
o Kleuters zien aanleidingen van gebeurtenissen niet altijd
Minder nauwkeurig binnen scripts
o Eenmalige gebeurtenissen zijn nauwkeurig
Vygotsky’s visie op cognitieve ontwikkeling: oog voor de rol van cultuur
Volgens Lev Vygotsky staat de sociale en culturele wereld van kinderen centraal bij hun cognitieve ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling is een resultaat van sociale interacties waarin kinderen leren door geleide participatie
- Sociale en culturele omgeving
Bron van cognitieve ontwikkeling
Welk speelgoed is er, hoe wordt de school ingericht
- Kinderen zijn leerlingen die cognitieve strategieën aanleren van volwassenen en leeftijdsgenoten
- Aard van deze samenwerking wordt bepaald door cultuur en maatschappij
Dit staat haaks op de benadering van Piaget, die keek naar de individuele prestaties
De zone van naaste ontwikkeling en scaffolding: beginselen van cognitieve ontwikkeling
Zone van naaste ontwikkeling
- Het niveau waarop een kind een taak bijna, maar niet helemaal zelfstandig kan begrijpen of uitvoeren
Een taak aanbieden die ze juist niet kunnen oplossen
- Cognitieve vaardigheden verbeteren door nieuwe informatie te geven binnen de zone van naaste ontwikkeling
Scaffolding
- De ondersteuning bij leren en probleemoplossing die zelfstandigheid en groei bevordert
- Helpend bij het oplossen van een probleem, maar ook bij de cognitieve ontwikkeling
- Het gaat om het aanbieden van een passend aanknopingspunt
Moet passend zijn bij het ontwikkelingsniveau
Manier waarop je ondersteuning gebiedt is ook afhankelijk van de cultuur
De taalontwikkeling
Linguïstische vooruitgang in de peuter- en kleutertijd
Taalontwikkeling bij peuters en kleuters:
- Op 2 à 3-jarige leeftijd elke maand een verdubbeling van syntaxis
Combineren van woorden tot zinnen
- Woordenschat neemt toe via fast mapping
Nieuwe woorden meteen koppelen aan de betekenis
- Meestal grammaticaal correcte constructies
Ondanks dat ze geen grammatica les gehad hebben weten ze hoe ze meervouden moeten vormen, naar het
verleden gaan
Intuïtief kunnen ze dat doen
3
, Egocentrisch taalgebruik
Evolutie van egocentrisch taalgebruik tot sociaal taalgebruik
- Egocentrische taalgebruik
Gesproken taal die niet bedoeld is voor anderen
Helpt soms problemen op te lossen
Kleuters doen dit luidop
Proberen ideeën uit, af te toetsen,…
- Evolutie van veel egocentrisch taalgebruik naar meer sociaal taalgebruik
- Sociaal taalgebruik
Taalgebruik gericht op anderen om begrepen te worden
Nood aan pragmatiek
Sociale regels over communicatie met anderen
- Voor een leeftijd van 3j is er meer egocentrisch taalgebruik
Ze spreken wel met anderen, maar niet met als doel om een boodschap aan anderen door te geven
Armoede en taalontwikkeling
Onderzoek van Hart en Risley (1995)
- Taal waaraan kinderen thuis worden blootgesteld, heeft een grote impact op hun cognitieve vaardigheden en
cognitief succes
- Hangt af van het economisch niveau van het gezin
Aantal woorden
Variatie in woorden
Soort taal
- Hoeveelheid woorden is hoger, aantal uur is hoger bij hoogopgeleide ouders
Invloed van school en media
Vroeg vormen van onderwijs en opvang
Verschillen in kwaliteit
Staan onder toezicht van de overheid
Doelstellingen
- Het aanbieden van een veilige en warme omgeving
- Focus op de sociale en emotionele ontwikkeling
- Verschaffen van intellectuele stimulatie
De effectiviteit van kinderopvang en vroege onderwijsprogramma’s
Verschillende visies
Cognitieve voordelen
- Verbaal vaardiger
- Beter geheugen
- Meer begrijpen
- Hoger IQ
Maar is dat nu eigenlijk nature/nurture
Ouders die hun kind naar deze programma’s doen, die hun kinderen hebben een hoger risico dat ze hoger
opgeleid zijn (omdat ze naar het werk moeten)
Sociale voordelen
- Meer zelfvertrouwen
- Onafhankelijker
- Betere kennis over de wereld
4
De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd
De intellectuele ontwikkeling
Peuters en kleuters
- Hoge creativiteit en verbeeldingskracht
- Steeds meer genuanceerd taalgebruik
- Redeneren gaat vooruit
Verklaring: verschillende theorieën
Piagets stadium van preoperationeel denken
Stappen in het preoperationeel stadium (van 2 tot 7 jaar)
Gebruik van symbolische denken groeit
- Symboolgebruik
Het vermogen om een symbool, woord of object te gebruiken om iets weer te geven of te vervangen op het
moment dat deze fysiek niet aanwezig is
Het vermogen om te redeneren ontstaat
- Operaties
Georganiseerde, logische, formele mentale processen
- Kinderen kunnen nog niet goed met de inhoud om
- Ze zijn aan het groeien in het symbolisch denken maar het redeneren groeit ook
Het gebruik van begrippen neemt toe
De relatie tussen taal en gedachten
Onlosmakelijk verbonden
Taal vloeit voort uit cognitieve vooruitgang
- Je moet de cognitieve stappen bereikt hebben en daar vloeit de taal uit voort
Symboolgebruik
- Kern van complexer taalgebruik
- Symbolisch denken verloopt sneller dan het denken in het sensomotorisch stadium
- Kunnen denken over het heden en over de toekomst
Peuters leren begrippen later, gisteren, morgen
- Gebruiken nog niet altijd het juiste
Centratie: wat je ziet is wat je denkt
Het onvermogen van het jong kind om zich op meer dan één aspect van de stimulus te concentreren
Focus op opvallende elementen leidt tot onnauwkeurigheden in het denken
Visuele beeld domineert het denken
Wanneer men de knopen in een rij verder van elkaar verwijdert zal het kind denken dat er meer knopen zijn in de rij
Conservatie: leren dat uiterlijke schijn bedriegt
Het inzicht dat kwantiteit niet gerelateerd is aan de opstelling en de uiterlijke verschijningsvorm van objecten
Verandering in één dimensie is niet noodzakelijk verandering in een andere dimensie
- Dit inzicht hebben peuters nog niet
1
,Neiging tot centratie weerhoudt kleuters van focus op de essentie
- Identiteitsargument
Wanneer het kind door heeft dat er bij een rijtje knopen geen knopen worden toegevoegd als de rij breder uit
elkaar ligt
- Lengtecriterium
- Als centratie en conservatie bereikt is zijn ze klaar om naar de volgende fase te gaan
Onvolledig begrip van transformatie
Kleuters zien enkel een toestand en geen transformatie
Transformatie
- Het proces waarbij de ene toestand verandert in de andere
Kleuters hebben een oog voor begin - en eindtoestand en niet voor de transformatie (wat er tussen gebeurd)
Egocentrisme: het onvermogen om zich te verplaatsen in anderen
Ander fysiek perspectief
- Kleuters hebben niet door dat anderen mensen dingen van een ander perspectief bekijken
- Bv: kind verstopt enkel gezicht bi verstoppertje
Andere gedachten, gevoelens of standpunten
- In hun beleving heeft iedereen dezelfde gedachten, gevoelens
- Door dit standpunt zijn ze zich ook niet bewust van het effect van hun gedrag
Het ontstaan van intuïtief denken
Vorm van denken waarbij peuters en kleuters gretig kennis over de wereld verwerven en primitief redeneren
- Verzinnen niet kloppende verklaringen voor dingen
Hun nieuwsgierigheid bereikt een hoogtepunt (tss 4 en 7j)
Voorbereiding op geavanceerdere vormen van redeneren
- Functionaliteit
Acties, gebeurtenissen en resultaten zijn gerelateerd
- Identiteit
Zaken blijven hetzelfde ongeacht verandering van vorm, omvang of uiterlijk
De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling
Informatieverwerkingstheorie
- Gericht op veranderingen in de mentale programma’s die kinderen gebruiken om problemen te benaderen
Je kan de cognitieve veranderingen vergelijken met een computerprogramma
- Manier van denken verandert door alles wat je meemaakt
Het begrip van getallen in de peuter- en kleutertijd
Kleuters hebben een buitengewoon goed ontwikkeld begrip van getallen
Kunnen tellen op een systematische en consequente manier
- Hebben door dat ze elk voorwerp maar 1 keer moeten tellen en dat 1 getal voor 1 voorwerp staat
- Kunnen wel foutjes maken maar begrijpen het concept van tellen beter dan dat Piaget zei
Het geheugen: herinneringen van het verleden
Autobiografische geheugen
- De herinnering van specifieke gebeurtenissen uit ons eigen leven
- Nauwkeurigheid neemt toe na 3 levensjaren
- Waardering van het geheugen
2
,- Iets wat ze leuk vinden gaan ze vaak heel lang weten
Zaken die grotere emoties hebben meegebracht
Scripts
- Algemene weergave in het geheugen van gebeurtenissen en de volgorde waarin ze optreden
- Hoe een handeling verloopt
- Scripts gaan meer en meer uitbreiden
Het geheugen van peuters en kleuters
- Nauwkeurigheid autobiografisch geheugen neemt gaandeweg toe na derde levensjaar
Waardering van de gebeurtenis
Scripts die steeds uitbreiden
- Valkuilen
Gevoelig voor suggestie
o Als ze iets vaak horen gaan ze dat aannemen als een eigen herinnering
Oorzakelijke verbanden worden gesimplificeerd
o Kleuters zien aanleidingen van gebeurtenissen niet altijd
Minder nauwkeurig binnen scripts
o Eenmalige gebeurtenissen zijn nauwkeurig
Vygotsky’s visie op cognitieve ontwikkeling: oog voor de rol van cultuur
Volgens Lev Vygotsky staat de sociale en culturele wereld van kinderen centraal bij hun cognitieve ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling is een resultaat van sociale interacties waarin kinderen leren door geleide participatie
- Sociale en culturele omgeving
Bron van cognitieve ontwikkeling
Welk speelgoed is er, hoe wordt de school ingericht
- Kinderen zijn leerlingen die cognitieve strategieën aanleren van volwassenen en leeftijdsgenoten
- Aard van deze samenwerking wordt bepaald door cultuur en maatschappij
Dit staat haaks op de benadering van Piaget, die keek naar de individuele prestaties
De zone van naaste ontwikkeling en scaffolding: beginselen van cognitieve ontwikkeling
Zone van naaste ontwikkeling
- Het niveau waarop een kind een taak bijna, maar niet helemaal zelfstandig kan begrijpen of uitvoeren
Een taak aanbieden die ze juist niet kunnen oplossen
- Cognitieve vaardigheden verbeteren door nieuwe informatie te geven binnen de zone van naaste ontwikkeling
Scaffolding
- De ondersteuning bij leren en probleemoplossing die zelfstandigheid en groei bevordert
- Helpend bij het oplossen van een probleem, maar ook bij de cognitieve ontwikkeling
- Het gaat om het aanbieden van een passend aanknopingspunt
Moet passend zijn bij het ontwikkelingsniveau
Manier waarop je ondersteuning gebiedt is ook afhankelijk van de cultuur
De taalontwikkeling
Linguïstische vooruitgang in de peuter- en kleutertijd
Taalontwikkeling bij peuters en kleuters:
- Op 2 à 3-jarige leeftijd elke maand een verdubbeling van syntaxis
Combineren van woorden tot zinnen
- Woordenschat neemt toe via fast mapping
Nieuwe woorden meteen koppelen aan de betekenis
- Meestal grammaticaal correcte constructies
Ondanks dat ze geen grammatica les gehad hebben weten ze hoe ze meervouden moeten vormen, naar het
verleden gaan
Intuïtief kunnen ze dat doen
3
, Egocentrisch taalgebruik
Evolutie van egocentrisch taalgebruik tot sociaal taalgebruik
- Egocentrische taalgebruik
Gesproken taal die niet bedoeld is voor anderen
Helpt soms problemen op te lossen
Kleuters doen dit luidop
Proberen ideeën uit, af te toetsen,…
- Evolutie van veel egocentrisch taalgebruik naar meer sociaal taalgebruik
- Sociaal taalgebruik
Taalgebruik gericht op anderen om begrepen te worden
Nood aan pragmatiek
Sociale regels over communicatie met anderen
- Voor een leeftijd van 3j is er meer egocentrisch taalgebruik
Ze spreken wel met anderen, maar niet met als doel om een boodschap aan anderen door te geven
Armoede en taalontwikkeling
Onderzoek van Hart en Risley (1995)
- Taal waaraan kinderen thuis worden blootgesteld, heeft een grote impact op hun cognitieve vaardigheden en
cognitief succes
- Hangt af van het economisch niveau van het gezin
Aantal woorden
Variatie in woorden
Soort taal
- Hoeveelheid woorden is hoger, aantal uur is hoger bij hoogopgeleide ouders
Invloed van school en media
Vroeg vormen van onderwijs en opvang
Verschillen in kwaliteit
Staan onder toezicht van de overheid
Doelstellingen
- Het aanbieden van een veilige en warme omgeving
- Focus op de sociale en emotionele ontwikkeling
- Verschaffen van intellectuele stimulatie
De effectiviteit van kinderopvang en vroege onderwijsprogramma’s
Verschillende visies
Cognitieve voordelen
- Verbaal vaardiger
- Beter geheugen
- Meer begrijpen
- Hoger IQ
Maar is dat nu eigenlijk nature/nurture
Ouders die hun kind naar deze programma’s doen, die hun kinderen hebben een hoger risico dat ze hoger
opgeleid zijn (omdat ze naar het werk moeten)
Sociale voordelen
- Meer zelfvertrouwen
- Onafhankelijker
- Betere kennis over de wereld
4
