Samenvatting Persoonlijkheidsspsychologie

Waarom is persoonlijkheidspsychologie nuttig?
 Vertaling naar andere vakgebieden, zoals arbeids- en
organisatiepsychologie, sociale psychologie,...: in kaart brengen van
persoonlijkheid
• Welke opleiding/job past bij mij?
• Hoe komt het dat ik het zo moeilijk heb met contact maken in
groepen, terwijl ik één-op-één heel vlot ben?
 Beschrijven hoe iemand in elkaar zit
 Verklaren waarom iemand zich op een bepaalde, soms irrationele manier
gedraagt
 Voorspellen of iemand gedrag nogmaals zal stellen
• Cruciaal in de begeleiding van iemand!

 Welke persoonlijkheidstrekken spelen een rol in het ontwikkelen
van een verslaving?
• De verslaafde persoonlijkheid is geen diagnose
• Traits = ontwikkeling
• Impulsiviteit, neiging naar sterke prikkels, angst, depressie,
beloningsgevoeligheid,…

Wat is persoonlijkheidspychologie niet?
 Barnum effect of Forer effect
• De neiging van individuen om algemeen geldende uitspraken te
aanvaarden als zijnde typerend voor zichzelf.

 Risico’s?
• Invloed op individuele beslissingen
• Kreeft en schorpioen passen toch niet samen…
• Invloed op feedback in groep
• Die positieve feedback die over het hele team ging, ging zeker over
mij!
• Die kritiek die over het hele team ging, ging zeker niet over mij!

 Hoe komt dat?
• Cognitieve bias: subjectieve validatie
• Vooral van toepassing op positieve uitspraken
• Logisch want… positieve feedback nemen we gemakkelijker aan
dan kritiek
• Bedrijven maken hier gretig gebruik van
• Discover weekly
• Just for you

Persoonlijkheidspsychologie als wetenschap
 De persoonlijkheidspsychologie is de tak van de psychologie die zich
bezighoudt met het bestuderen van persoonlijkheid.

Drie analyseniveaus
 Analyse van persoonlijkheid op 3 verschillende niveaus (Kluckhohn &
Murray)
• Elk mens is zoals alle anderen
- Human nature
- Gemeenschappelijkheden
- Ergens bij willen horen
- Bv. Puberteit en seksuele interesse

1

, • Elk mens is zoals sommige anderen
- Individuele verschillen
- Verschillen tussen groepen
- Bv. mate van perfectionisme bij sporters

• Elk mens is als geen ander
- Uniciteit
- Iemands unieke manier van verdriet hebben

• Voorbeeld
• Nood aan verbinding met anderen
• Als mens
• Als Belg
• Als Eline

 Persoonlijkheid kan:
• Nomothetisch onderzocht worden
• Idiografisch onderzocht worden
Nomothetisch Idiografisch
Wat? Bestuderen van groepen Bestuderen van één
individu
Focus: Gelijkenissen tussen groepen Uniciteit van het individu
Waaro Universele wetmatigheden ontdekken over ‘de Dieper begrip van het
m? mens’ individu
Hoe? Zelfrapportage, statistische analyses Kwalitatief
Nadeel: Weinig kennis over de complexiteit en dynamiek Moeilijk
binnen individu generaliseerbaar

Hoofdstuk 1: Persoonlijkheid, een introductie
1.1 Wat is persoonlijkheid?
 Persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele
verschillen (1) tussen mensen in de manier waarop ze denken, zich
voelen en zich gedragen (2). Deze individuele verschillen zijn vrij
stabiel (3) en deels genetisch (4) bepaald en openbaren zich in
verschillende situaties

1.2 Kenmerkende individuele verschillen
 Kenmerken
= trekken (traits)
= de eigenschappen die verschillen tussen mensen beschrijven
= Average tendencies – gemiddelde gedragsneigingen
• Vb. “Tessa is extravert.”  is ze dit altijd?

 Het domein van de trekpyschologie bestudeert
deze traits
• Doel? Basisdimensies van persoonlijkheid
• Hoe? Correlaties
• Functie:
- Beschrijvend: mensen gaan beschrijven
- Verklarend: gedrag gaan verklaren
- Voorspellend: toekomstig gedrag
proberen te voorspellen en verklaren


2

,Persoonlijkheid = karakter + temperament

1.2.1 Karakter
 Charasso = graveren, inkerven
 Kenmerkend en typerende van de persoon
 Stereotype beschrijving
• VB: “Hij is een strever.”

 Twee uitgangspunten:
• Karaktertrekken als eigenschappen
- Causaal: intern aan de persoon -> eerder verklarend
• Karaktertrekken als samenvattingen
- Niet causaal: extern aan de persoon -> eerder beschrijvend

1.2.2 Temperament
 Ontstaan: Vloeistoffen in het lichaam
Een teveel Naam Psychologische beschrijving
aan temperament
Bloed Sanguinisch Vrolijke, vriendelijk en grappig
Slijm Flegmatisch Traag, loom en lui
Gal Cholerisch Onstuimig, grootmoedig en onverschrokken
Zwarte gal Melancholisch Somber, zwijgzaam en vasthouden
 Vandaag:
• Temperament = basale persoonlijkheidseigenschappen
 Temperament is vroeg observeerbaar
 Experiment meten van temperament

 Verschillende theorieën over temperament (3)
 Thomas et al. (1977) – Verschillen in gedragsstijl
• 3 clusters
• Makkelijke kind
• Moeilijke kind
• Langzame starter

 Rothbart (1981)
• Negatieve reactiviteit
• Positieve reactiviteit
• Zelfregulatie – Effortfull control

 Gray (1981) – BIS/BAS theorie
• Behavioral inhibition system (BIS) – straf/gevaar
• Behavioral activation system (BAS) - beloning

1.3 Denken, voelen, doen
 Cognitieve processen van informatieverwerking
• Input --> Beslissingsregels (Als-Dan) --> Output (gevoel,
gedachten, gedrag)

1.4 Stabiliteit van persoonlijkheid
 “Is de persoonlijkheid stabiel of veranderlijk?” -> Stabiel
 2 vormen van stabiliteit
• Rangordestabiliteit -> relatieve positie in een groep
- Individuen behouden hun relatieve positie ten aanzien van de groep

3

, • Mean-level stabiliteit -> Stabiliteit van groepen personen
- Vergelijking van de gemiddelde score van een populatie
over de tijd

 Persoonlijkheid = relatief stabiel
 Stabiliteit neemt toe met leeftijd
 Piek van stabiliteit: 50-60 jaar
  Nuance: gedragsuitingen - persoonlijkheidstrekken

1.5 Erfelijkheid van persoonlijkheid
 De mate waarin genen overeenkomsten en verschillen tussen mensen
kunnen verklaren
 Mate van erfelijkheid is verschillend voor verschillende
persoonlijkheidstrekken

1.6 Zelf en identiteit
 Persoonlijkheid bestaat uit een objectief deel = waarneembare
gedragingen (feiten)
 Persoonlijkheid bestaat ook uit een subjectief deel =
zelfconcept/zelfbeeld (percepties)
 Bv. “Ik percipieer mezelf als introvert, maar in mijn gedrag toon ik me
extravert.”

 3 componenten van het ZELF:
• Beschrijvend component: zelfbeeld/ zelfconcept
• Evaluatieve component: zelfwaardering
• Sociale component: sociale identiteit

1. De ontwikkeling van het zelfconcept
• Onderscheid tussen ‘ik’ en ‘ik niet’
• Zelfherkenning: 15-24 maanden
• Eigenwaarde (evaluatie van beschrijving)
• Sociale vergelijking: 5 à 6 jaar
• Privaat zelfconcept
• Vroege tienerjaren: zelfreflectie

2. De mate waarin je tevreden bent over je zelfconcept = zelfwaardering
• Ben ik de moeite waard?
• Hoge zelfwaardering correleert sterk met omgaan met feedback en
omgaan met tegenslagen
• Verklaring? Mensen met hoge zelfwaardering hebben meer oog voor
dingen die wel goed gaan
 Relatief stabiel

3. De manier waarop je jezelf presenteert naar anderen toe = sociale
identiteit
 Moeilijkheden in de adolescentie. Hoe wil ik nu eigenlijk dat anderen me
zien? Maar ook: midlifecrisis
 Identiteitscrises (Baumeister, 1997)
• Identiteitstekort: wie ben ik?  moeite met nemen van beslissingen
• Identiteitsconflict: onverenigbare aspecten

Hoofstuk 2: Klassieke modellen van persoonlijkheid
2.1 Inleiding

4