Samenvatting Sociale Zekerheidsrecht - Prof. Schoukens (14/20 eerste zit)

SOCIALE
ZEKERHEIDSRECHT
Prof. Schoukens

2023-2024

,INHOUDSOPGAVE

1. Begrip ‘sociale zekerheid’ ................................................................................................ 4
1.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ........................................... 4
1.2. Beginselen toegepast op de Belgische context ......................................................... 8

2. Bronnen van het socialezekerheidsrecht ........................................................................ 10
2.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 10
2.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 12

3. Personeel toepassingsgebied van het socialezekerheidsrecht......................................... 16
3.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 16
3.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 18

4. Financiering van de sociale zekerheid ............................................................................ 23
4.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 23
4.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 26

5. Administratie van de sociale zekerheid .......................................................................... 31
5.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 31
5.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 33

6. Sociale risico’s en prestaties ......................................................................................... 39
6.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 39
6.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 43
6.3. Handvest van de sociaal verzekerde ....................................................................... 48

7. Ouderdom.................................................................................................................... 50
7.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 50
7.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 53

8. Overlijden .................................................................................................................... 60
8.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 60
8.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 62

9. Arbeidsongeschiktheid ................................................................................................. 65
9.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 65
9.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 67

10. Werkloosheid ........................................................................................................... 74


2

, 10.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 74
10.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 77

11. Gezinslasten ............................................................................................................ 84
11.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 84
11.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 85

12. Gezondheidszorg ...................................................................................................... 88
12.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 88
12.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 90

13. Zorg ......................................................................................................................... 94
13.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 94
13.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 95

14. Behoeftigheid ........................................................................................................... 97
14.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ......................................... 97
14.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde .................................................. 98

15. Internationaal en europees recht ............................................................................. 101
15.1. Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ....................................... 101
15.2. Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde ................................................ 102




3

, 1. BEGRIP ‘SOCIALE ZEKERHEID’


1.1. BEGINSELEN ONDERLIGGEND AAN SOCIALEZEKERHEIDSSTELSELS


1.1.1. EEN OMSCHRIJVING VAN SOCIALE ZEKERHEID IN HET ALGEMEEN

• Geen eenduidig begrip
® Wordt in de wereld op erg uiteenlopende wijzen ingevuld
® Elke auteur hanteert een eigen definitie
® In veel landen ontbreekt een duidelijke juridische omschrijving van het begrip ‘sociale
zekerheid’ en komt het aan de socialezekerheids(rechts)leer toe zelf een definitie naar
voren te schuiven

• Ook het internationale en Europese recht bevatten geen duidelijke definitie van de sociale
zekerheid → in plaats daarvan omschrijven internationale en Europese instrumenten elk hun
eigen materiële toepassingsgebied
® bv. IAO-conventie nr. 102: “dekking van de opgesomde sociale risico’s: gezondheids-
verzorging, ziekte, moederschap, invaliditeit, ouderdom, vroegtijdig overlijden,
arbeidsongevallen, beroepsziekten, kinderlast en werkloosheid.”
o Opsomming van aantal sociale risico’s
o Voordeel: geeft op duidelijke wijze de verschillende sociale risico’s weer
o Nadeel: onvoldoende ruimte voor nieuwe (maatschappelijke) ontwikkelingen of
sociale problemen binnen de SZ + laat niet toe om de nationaalrechtelijke eigenheid
van landen mee te nemen

• Werkdefinitie → sociale zekerheid = het geheel van regelingen die vormgeven aan de
solidariteit met personen die geconfronteerd worden met (de dreiging van) een gebrek aan
inkomen uit arbeid of met bijzondere kosten naar aanleiding van het zich voordoen van een
sociaal risico


1.1.2. OMSCHRIJVING VAN DE ‘SOCIALE RISICO’S’

• Sociale risico’s omvatten (de dreiging van) een gebrek aan inkomen uit arbeid of bijzondere
kosten
® bv. ouderdom, overlijden van partner, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, nood aan
medische verzorging, ...

• Opmerkingen:
1) Sociale zekerheid mag niet verengd worden tot loutere compensaties in de vorm van geld
® Steeds meer regelingen waarbij geen bescherming in de vorm van geld wordt geboden
ten gunste van zij die geconfronteerd worden met (de dreiging van) een sociaal risico
® Steeds meer nadruk op het voorkomen van een sociaal risico
® Preventie → herstel → compensatie (‘het activeren van socialezekerheidsuitkeringen’)

2) De enge opvatting van het begrip ‘sociale zekerheid’ als vooral een geheel van regelingen
van uitkeringen in geld, doet geen afbreuk aan de grote waarde van een ruimere opvatting
van SZ
® Houdt zich ook bezig met de veiligheid en hygiëne op het werk en daarbuiten; met de
arbeidsvoorziening en arbeidsbemiddeling; met opleiding en scholing; met allerhande


4