00. Inleiding: wat is
biologische antropologie
1. Inleiding
Bio-antropologie = de natuurwetenschappelijke studie van de mensheid
Theodosius Dobzhanski : ‘niets in biologie is logisch behalve in het licht van de
evolutie’
Evolutieproces en de manieren waarop het proces ons heeft gevormd tot
wie we vandaag zijn begrijpen
2. Antropologie en diens sub velden
Antropologie in de ‘4-field approach’ :
- Studie van de mensheid in al diens vormen
- Cross-cultureel en holistisch
- Vier velden : (1) cultureel, (2) linguïstisch, (3) archeologie, (4) biologische
antropologie
Cultuur differentieert mensen van dieren
Biologie produceert cultuur, maar cultuur kan biologie beïnvloeden
Onderzocht door bioculturele antropologie
(1)culturele antropologie :
- de studie van menselijke samenlevingen, vooral in cross-culturele context
- etnologie en etnografie
(2)linguïstische antropologie:
- de studie van taal, diens geschiedenis en gebruik en diverse
samenlevingen en culturen
- linguïstische vorm: grammaticale regels
- linguïstische functie : waarom spreken wij -> gossip and grooming ( cf
vlooien bij mensapen )
- sociale context waarin taal ontwikkelde
(3)archeologie
- de studie van de materiële cultuur van vroegere volkeren/beschavingen
- artefacten en materiële cultuur
- prehistorische archeologen en historische archeologen
, - nieuw en razendsnel ontwikkelend gebied : archeogenetica ( = DNA van
menselijke voorouders bestuderen )
(4) biologische antropologie : elke wetenschapper die de menselijke soort
vanuit evolutionair perspectief bestudeert
reikwijdte van de bio-antropologie ;
- paleoantropologie
o De studie van de fossiele records van ancestrale mensen en hun
naaste verwanten (primaten).
o Onderzoek begint met veldwerk.
o Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s.
- skeletale biologie
o De studie van het menselijke skelet en de patronen en processen
van menselijke groei, fysiologie en ontwikkeling.
o Antropometrici : eerste generatie van biologische antropologen.
o Metingen van het menselijk lichaam (gemiddelden, variaties,…)
- Paleopathologie
o De studie van ziekten in oude menselijke populaties
o De studie van menselijke resten in archeologische context
- forensische antropologie
o De studie van menselijke overblijfselen in legale (forensische)
context
o Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
o Moord: doodsoorzaak en sporenonderzoek (DNA-revolutie in
forensische context)
o Verkrachting (‘rape kit’)
- Primatologie
o De studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica,
gedrag en ecologie
o PIONIERS: Jane Goodall (chimpansees) and Diane Fossey (gorillas)
o Niet-menselijke primaten worden bestudeerd omdat ze inzicht geven
in hoe de evolutie de menselijke soort gekneed heeft
o Nu: Richard Wrangham (chimpansee) en Frans De Waal (Bonobo) zie
verder
- menselijke biologie
o Menselijke groei en ontwikkeling, adaptatie aan extreme
omgevingsomstandigheden en menselijke genetica.
o Voedingsantropologie: Studie van samenhang tussen dieet, cultuur
en evolutie.
o Variaties tussen individuen en groepen.
- biomedische antropologie : Effecten van vervuiling, giftige stoffen op
menselijke groei
, - moleculaire antropologie
o Genetische benadering van evolutionaire wetenschap.
o Verschillen tussen (en binnen) mensen en niet-menselijke primaten
3. De oorsprong van de moderne bio-
antropologie
Ontdekkingen van fossiele homininen ( 1856: ontdekking Neanderthaler in
Duitsland )
Darwin's ‘On the Origin of Species’ ( 1859 )
Oude benaming: ‘physical anthropology’
- In de eerste helft van de 20ste eeuw vooral bezig met antropometrie
(lichaam, constitutie en cranium)
- Monogenisme-polygenisme debat (één ras vs. verschillende rassen)
‘Nieuwe’ fysische antropologie = ‘Neodarwinistische synthese’ van genetica,
anatomie, ecologie, en gedrag met evolutietheorie van Darwin.
Paleoantropologie
- Nieuwe dateertechnieken (archeogenetica).
- Multidisciplinaire benadering
, 01. De oorsprong van het
evolutionair denken
1. Inleiding
Jaren 1920 (‘roaring twenties’) : Hevige strijd tussen wetenschap en creationisme
Verbod op het lesgeven over evolutietheorie in V.S.
‘The Scopes Trial’:
- The Scopes Monkey Trial’: overtreding van de Tennessee ‘Butler Act’
(1925)
- Advocaat Clarence Darrow vertegenwoordigde de leerkracht John Scopes,
die de evolutietheorie onderrichtte.
- Advocaat William Jennings Bryan vertegenwoordigde de Zuidelijke staat
Tennessee (VS).
- Scopes werd veroordeeld en kreeg een boete van 100 US $ (waarde in
2020: 1500 US $)!
- Anti-evolutiewetten werden pas tientallen jaren later (1967) opgeheven in
verschillende staten.
2. Wat is wetenschap?
Empirisch proces, proces van trial and error
Wetenschap is zelfcorrigerend (idealiter)
ontkrachte hypothesen kunnen genegeerd worden en andere kunnen
ondersteund worden.
Zodra een algemeen ondersteunde theorie aanvaard is, is veel tegenstrijdig
bewijs en debat nodig om de theorie te ontkrachten
3. Enkele vroege denkers over evolutie
Aan de oude Grieken worden de eerste geschreven pogingen toegeschreven om
de natuurlijke wereld te begrijpen.
- Aristoteles (384-322 v.o.t.) geloofde in onveranderlijkheid
- Plato (428-348 v.o.t.) geloofde in ideaaltypes
biologische antropologie
1. Inleiding
Bio-antropologie = de natuurwetenschappelijke studie van de mensheid
Theodosius Dobzhanski : ‘niets in biologie is logisch behalve in het licht van de
evolutie’
Evolutieproces en de manieren waarop het proces ons heeft gevormd tot
wie we vandaag zijn begrijpen
2. Antropologie en diens sub velden
Antropologie in de ‘4-field approach’ :
- Studie van de mensheid in al diens vormen
- Cross-cultureel en holistisch
- Vier velden : (1) cultureel, (2) linguïstisch, (3) archeologie, (4) biologische
antropologie
Cultuur differentieert mensen van dieren
Biologie produceert cultuur, maar cultuur kan biologie beïnvloeden
Onderzocht door bioculturele antropologie
(1)culturele antropologie :
- de studie van menselijke samenlevingen, vooral in cross-culturele context
- etnologie en etnografie
(2)linguïstische antropologie:
- de studie van taal, diens geschiedenis en gebruik en diverse
samenlevingen en culturen
- linguïstische vorm: grammaticale regels
- linguïstische functie : waarom spreken wij -> gossip and grooming ( cf
vlooien bij mensapen )
- sociale context waarin taal ontwikkelde
(3)archeologie
- de studie van de materiële cultuur van vroegere volkeren/beschavingen
- artefacten en materiële cultuur
- prehistorische archeologen en historische archeologen
, - nieuw en razendsnel ontwikkelend gebied : archeogenetica ( = DNA van
menselijke voorouders bestuderen )
(4) biologische antropologie : elke wetenschapper die de menselijke soort
vanuit evolutionair perspectief bestudeert
reikwijdte van de bio-antropologie ;
- paleoantropologie
o De studie van de fossiele records van ancestrale mensen en hun
naaste verwanten (primaten).
o Onderzoek begint met veldwerk.
o Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s.
- skeletale biologie
o De studie van het menselijke skelet en de patronen en processen
van menselijke groei, fysiologie en ontwikkeling.
o Antropometrici : eerste generatie van biologische antropologen.
o Metingen van het menselijk lichaam (gemiddelden, variaties,…)
- Paleopathologie
o De studie van ziekten in oude menselijke populaties
o De studie van menselijke resten in archeologische context
- forensische antropologie
o De studie van menselijke overblijfselen in legale (forensische)
context
o Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
o Moord: doodsoorzaak en sporenonderzoek (DNA-revolutie in
forensische context)
o Verkrachting (‘rape kit’)
- Primatologie
o De studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica,
gedrag en ecologie
o PIONIERS: Jane Goodall (chimpansees) and Diane Fossey (gorillas)
o Niet-menselijke primaten worden bestudeerd omdat ze inzicht geven
in hoe de evolutie de menselijke soort gekneed heeft
o Nu: Richard Wrangham (chimpansee) en Frans De Waal (Bonobo) zie
verder
- menselijke biologie
o Menselijke groei en ontwikkeling, adaptatie aan extreme
omgevingsomstandigheden en menselijke genetica.
o Voedingsantropologie: Studie van samenhang tussen dieet, cultuur
en evolutie.
o Variaties tussen individuen en groepen.
- biomedische antropologie : Effecten van vervuiling, giftige stoffen op
menselijke groei
, - moleculaire antropologie
o Genetische benadering van evolutionaire wetenschap.
o Verschillen tussen (en binnen) mensen en niet-menselijke primaten
3. De oorsprong van de moderne bio-
antropologie
Ontdekkingen van fossiele homininen ( 1856: ontdekking Neanderthaler in
Duitsland )
Darwin's ‘On the Origin of Species’ ( 1859 )
Oude benaming: ‘physical anthropology’
- In de eerste helft van de 20ste eeuw vooral bezig met antropometrie
(lichaam, constitutie en cranium)
- Monogenisme-polygenisme debat (één ras vs. verschillende rassen)
‘Nieuwe’ fysische antropologie = ‘Neodarwinistische synthese’ van genetica,
anatomie, ecologie, en gedrag met evolutietheorie van Darwin.
Paleoantropologie
- Nieuwe dateertechnieken (archeogenetica).
- Multidisciplinaire benadering
, 01. De oorsprong van het
evolutionair denken
1. Inleiding
Jaren 1920 (‘roaring twenties’) : Hevige strijd tussen wetenschap en creationisme
Verbod op het lesgeven over evolutietheorie in V.S.
‘The Scopes Trial’:
- The Scopes Monkey Trial’: overtreding van de Tennessee ‘Butler Act’
(1925)
- Advocaat Clarence Darrow vertegenwoordigde de leerkracht John Scopes,
die de evolutietheorie onderrichtte.
- Advocaat William Jennings Bryan vertegenwoordigde de Zuidelijke staat
Tennessee (VS).
- Scopes werd veroordeeld en kreeg een boete van 100 US $ (waarde in
2020: 1500 US $)!
- Anti-evolutiewetten werden pas tientallen jaren later (1967) opgeheven in
verschillende staten.
2. Wat is wetenschap?
Empirisch proces, proces van trial and error
Wetenschap is zelfcorrigerend (idealiter)
ontkrachte hypothesen kunnen genegeerd worden en andere kunnen
ondersteund worden.
Zodra een algemeen ondersteunde theorie aanvaard is, is veel tegenstrijdig
bewijs en debat nodig om de theorie te ontkrachten
3. Enkele vroege denkers over evolutie
Aan de oude Grieken worden de eerste geschreven pogingen toegeschreven om
de natuurlijke wereld te begrijpen.
- Aristoteles (384-322 v.o.t.) geloofde in onveranderlijkheid
- Plato (428-348 v.o.t.) geloofde in ideaaltypes
