De samenvatting is helemaal compleet en bevat alle informatie die voorbij is gekomen in de hoorcolleges van het vak Filosofie van Mens en Maatschappij op Tilburg University.
Te gebruiken voor midterms en finals.
2019-08-27 HC 1
Economische crisis 2008
De crisis trof niet alleen de economie als maatschappelijke sfeer van productie, distributie en
consumptie van goederen en diensten (economy), maar ook de economie als wetenschappelijke
discipline (economics).
Economen zelf vroegen en vragen zich af of economie nog de ‘koningin van de sociale
wetenschappen’ kan genoemd worden.
Wat zouden economen zichzelf kunnen verwijten? Welke zelfkritiek kan de economische crisis
hebben getriggerd?
“Few economists saw our current crisis coming, but this predictive failure was the least of the field’s
problems. More important was the profession’s blindness to the very possibility of catastrophic
failures in a market economy.”
“There is one other set of accomplices – the economists who provided (…) models – based on
unrealistic assumptions of perfect information, perfect competition, and perfect markets – in which
regulation was unnecessary.”
“In the wake of the biggest economic calamity in 80 years that reputation has taken a beating (…).
“There are three main critiques: that macro and financial economists helped cause the crisis, that
they failed to spot it, and that they have no idea how to fix it.”
Relevantie van filosofie voor economen:
Om in te schatten welke beloften economen kunnen waarmaken en wat hun beperkingen
zijn, is kritische (zelf)reflectie nodig over de (crisis van de) economie, als maatschappelijke
sfeer én als wetenschap.
Filosofische reflectie, attitudes en vaardigheden kunnen economen helpen bij het
verduidelijken van waarde en beperkingen (sterktes en zwaktes) van economische modellen
en theorieën.
Niet: filosoof als ridder op het witte paard die (bedrijfs-)econoom, als dame in nood, komt
redden.
Soorten vragen waarbij filosofie kan helpen:
1. Bedrijfseconomische vragen
Bv. Wat is de rol van financiële bedrijven en wat speelt daar allemaal? Of Waarom zouden
bedrijven, en de mensen die er werken, dit doen? Hierbij kijk je naar de fundamenten en
betekenis van / in bredere context. Verschillende factoren spelen een rol: 1) microniveau:
individuen die met of in deze bedrijven werken (consumenten, werknemers,
leidinggevenden, …), 2) mesoniveau: bedrijven en instellingen, elk met hun eigen beleid,
cultuur, prioriteiten, strategieën, incentives, … en 3) macroniveau: juridische, politieke,
economische, … kaders waarbinnen bedrijven met elkaar concurreren.
Om wortels van problemen te vinden moet je doorvragen, niet te snel toegeven en opzoek
gaan naar de fundamenten. Dit is typisch filosofische attitude: dieper graven en niet
tevreden zijn met initiële en oppervlakkige antwoorden. Systematische en kritische reflectie
is niet alleen nodig om bedrijven te begrijpen, maar ook om binnen bedrijven goed te
functioneren.
2. Fundamenteel economische vragen
Bv. Wat is het onderliggende mensbeeld van economische modellen? Tot de fundamenten
behoren instituties (macro; maatschappijbeeld) en mensen (micro; mensbeeld). Deze cursus
analyseert hoe deze samenhangen en wat het onderliggende mensbeeld is van
, (economische) theorieën, en (bedrijfs-)beleid. Econoom Milton Friedman: Mensen streven
hun eigen belangen na in een vrij kapitalistische maatschappij, hierbij moet er niet te veel
vertrouwen zijn in de politiek. Je moet mensen de macht geven hun eigen belang na te
streven. Mensen bestaan niet in communistische regimes en mensen zijn hebzuchtig.
Voorbeeld met ik heb honger en ga naar de winkel voor een brood, de mensen die dit brood
verkopen boeit het niet dat jij honger hebt maar zijn daar om hun eigen geld te verdienen.
Economen (beleidsmakers, etc.) gaan vaak uit van consumenten (werknemers, etc.) die
hebzuchtig zijn en gemotiveerd worden door eigenbelang. Bij deze vragen wordt er kritisch
nagedacht en gezocht naar de fundamenten. Vragen zijn bijv. wanneer en in welke mate
worden mensen gemotiveerd niet enkel door eigenbelang, maar ook door empathie,
algemeen belang, plichtsbesef, …? En past dit binnen het model van de homo economicus?
Filosofen komen niet even vertellen hoe het allemaal moet, maar dragen bij aan de
zelfreflectie van economen.
3. Wetenschapsfilosofische vragen
Bv. Hoe verhouden economische modellen zich tot de realiteit? Derde type vragen, relevant
voor economen en waar filosofen toe kunnen bijdragen, zijn wetenschapsfilosofisch van aard
en gaan over aard, bron, waarde en beperkingen van economische kennis en wetenschap.
Een voorbeeld is: hoe kunnen simpele, abstracte modellen kennis opleveren over complexe,
concrete realiteit, fenomenen en evoluties? Willen economen de wereld beschrijven,
verklaren, voorspellen? Is ‘predictive failure’ niet onvermijdelijk in menswetenschappen?
Ook hier weer betekenis van / in bredere context.
4. Normatieve vragen
Bv. Hoe moeten we hiermee omgaan? Hoeveel marktwerking en/of overheidsinterventie is
(on)wenselijk? Dit is dus niet beschrijven en verklaren maar wat is goed, rechtvaardig of
fout? Kritische, filosofische – meer specifiek: ethische – reflectie vormt een meerwaarde bij
zowel fundamentele vragen (bv. marktwerking) als bij beleidsadviezen (bv. wat belasten, wat
niet) vormt. Hiermee kan je een rationele argumentatie vormen voor bijvoorbeeld
beleidsadviezen.
Wat is filosofie?
Al deze reflecties zijn (ook) filosofisch van aard. Filosofie
helpt bij nadenken over en aanpakken van bedrijf
gerelateerde, maatschappelijke en wetenschappelijke
thema’s. Filosofen hebben vaak geen pasklare
antwoorden op de vele vragen omtrent mens en maatschappij die we gaan bespreken. Filosofische
attitude en vaardigheden kunnen (bedrijfs)economen helpen bij verhelderen en bevragen van hun
eigen modellen (over mensen, marktwerking, …), hoe die zich verhouden tot realiteit, of het beleid
dat eruit voortvloeit wenselijk is.
Ideeën, modellen en veronderstellingen over (motivaties van) mensen, (werking en wenselijkheid
van) instituties (zoals markten), wat we waardevol vinden, … hebben een grote impact op ons leven.
Daarom moet je, als economen in spe én als burgers, durven kritisch zijn, op zoek gaan naar
rechtvaardigingen en deze analyseren en evalueren.
, 2019-09-03 HC 2
Het is heel lastig om je vinger te leggen op de essentie van iets is, bijv. wat maakt jou, jou? De
economische mens is volledig rationeel, handelt in zijn eigenbelang en op basis van volledige
informatie. Hij is erop gericht zijn nut te maximaliseren en streeft in vrijheid en met zelfbeschikking
zijn eigen doelen na. De mens heeft rede (volgens Plato en Descartes), dat betekent dat hij kan
nadenken.
Plato (Grot, 428-348 v Chr.)
Volgens Plato is de wereld waarin wij leven secundair, een schaduw van de werkelijkheid. Abstracte,
rationele theorie ontsluit de werkelijkheid in plaats van de waarneming. Plato heeft het verhaal van
de grot; stel je zit vastgeketend, je kan alleen vage schaduwen zien door een flakkerend vuur en je
hoort geluiden en gaat deze geluiden aan de beelden van de vage schaduwen koppelen. Ons bestaan
in de zintuigelijke wereld, is maar een heel flauw afgebogen wereld. Wat we zien en wat we ervaren
heeft wel iets te maken met de werkelijkheid maar het is een hele imperfecte weerspiegeling.
Een tafel herken je door de essentie van tafel die je in
de imperfecte weerspiegeling van een tafel kan
herkennen, maar de essentie van de tafel is wat je
werkelijk herkent maar niet kan zien. Dit herken je met
je verstand en de rede daarvan.
Een tafel buiten de grot is de essentie van de tafel en de
tafel die je met je ogen ziet is een schaduw van de tafel
in de grot door het vuur. Volgens Plato kan je alleen
dingen kennen met de rede en niet met je eigen
zintuigen. Dus je moet de ratio geloven en niet je ogen.
Plato en de economie zeggen: richt je op wat je met je
verstand kunt bedenken en niet wat je met je eigen zintuigen waarneemt. De mythen van de grot
(ideeënleer), Plato, zijn hierdoor dus parallel aan de mythen van de homo economicus (wiskundige
modellen). Je kan modellen bouwen met het ideale gegeven op basis van de essentie van dingen.
René Descartes (twijfelexperiment, 1596-1650)
Descartes had meditaties over de eerste filosofie in welke het bestaan van god en de onsterfelijke
ziel wordt bewezen. Descartes wilt bewijzen dat er iets is als de essentie van de mens doormiddel
van het twijfelexperiment met het bewijzen van onbetwijfelbare kennis als doel. Hij wilt naar het
fundament van de wetenschap.
Zintuigen zijn niet te vertrouwen, waarom zou je ooit iemand of iets vertrouwen die je ooit 1x heeft
bedrogen en wanneer weet je zeker dat je zintuigen je de waarheid vertellen? Hoe weet je dat je
wakker bent? Hoe weet je dat je niet gek bent? Hoe weet je zeker dat iets klopt? is er
onbetwijfelbare kennis?
Cogito ergo sum = ik denk, dus ik ben. Descartes zegt dat hij denkt dus hij is, want er bestaat immers
iets wat aan het denken is. Zolang hij denkt, moet hij bestaan om te kunnen denken, is hij ingeplugd
of heeft hij een lichaam? doet er niet toe, zolang ‘ik denk, bestaat er iets’. Je bent een denkend
ding.
De werkelijkheid is niet de wereld van de zintuigen. Het wel of niet bestaan doet er verder niet erg
toe. De zintuiglijke, materiële wereld staat de zoektocht naar de waarheid in de weg. Het wezen van
de mens is de rede.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur AmbervGils. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
