Hoofdstuk 1: Wat is filosofie
Onzekerheid koesteren
Zullen wetenschappers ooit alles weten?
à Probleem: we denken alles te weten, dus gaan we niet meer verder zoeken
à Wetenschappers geven een morele zekerheid
• Kijken naar de natuur om hun theorieën uit te leggen
• Vb. Homohuwelijk kan niet want dat is tegen de natuur in
Beperkingen van wetenschappers:
à Ze willen niet alles communiceren naar de buitenwereld
Filosofen die onzekerheid zaaien
à Zeker in wetenschappelijke en morele discussies
Bertrand Russel
• Leert ons pijnlijke onzekerheden te verdragen
• Taak van filosofie
o Onzekerheden te leren verdragen
o Onzekerheden op te zoeken
• Thema’s uit zijn boek zullen wij nu bespreken in onze hoofdstukken
o Wetenschapsfilosofisch: darwinisme, seksuele geaardheid, onderscheid wetenschap en
pseudowetenschap en wetenschappelijke waarde van de evolutionaire psychologie
o Bio-ethisch gedeelte: dierenrechten, genetisch gewijzigde gewassen en klimaatverandering
WEIRD-samenleving = onze samenleving
= Westers Educated Industrial Rich Democratic
MAAR niet alle mensen behoren hiertoe à mogen niet veralgemenen
Bierce: Filosofie is een stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden
à juist: filosofen houden zich bezig met onmogelijke vragen; Wat is filosofie?
• Positieve definitie = Wat is de essentie van filosofen?
• Negatieve definitie = Wat is verschillend met aangrenzende disciplines?
• Een dubbele doelstelling
Er bestaat niet zoiets als de essentie van filosofie
à erg moeilijk om kenmerken op te stellen die alleen alle filosofen bevatten
De drie kenmerken van filosofie
Veelheid van definitie “Wat is filosofie?”
• Wartburton: “philosophy is an unusual subject in that its practioners don’t agree what’s it’s
about”
• Aristoteles: alle mensen van nature naar wijsheid verlangen, niet enkel filosofen
• Wat is wijsheid?
o Iets wat een filosoof aan de dag brengt
o Maar eigenlijk is dat niet zo: politici, wetenschappers, … doen dit ook
,Attitude
De kritische kracht van een filosoof (filo)
• Filo -> piekeren over vanzelfsprekende dingen
• Zijn party poopers
o Ergeren zich aan banaliteiten in ons dagelijkse leven
• Autoriteiten worden uitgedaagd en in twijfel getrokken
Vb. Descartes
= merkte op dat ons gezichtsvermogen ons vaak bedriegt, optische illusies ->
à zintuigen belangrijke rol in verwerven van kennis
MAAR onze zintuigen bedriegen ons vaker dan we denken (zie afbeelding)
• Is al onze kennis dan onbetrouwbaar
• Ons denken op constant dwaalspoor gezet door God of kwaadaardig genie (Malin Génie)
Kritiek is niet altijd het einddoel
à filo’s zeggen dat we ons niet mogen neerleggen bij status quo
Kunnen filo’s niet onderscheiden door kritisch denken - > niet uniek
• Sommige filo’s mogen kritischer zijn
• Wetenschappers die zeer kritisch zijn -> niet per se filosofisch werk
Gemeenschappelijke attitude van wetenschappers en filo’s
• Kritisch en ruimdenkend, beroep op rationele argumenten
Feynman -> antwoord op de vraag: Wat is wetenschap?
= brengt waarde van rationeel denken bij + belang van vrijheid van denken + ze leert dat het loont om
te twijfelen aan de waarheid dat ons wordt verteld
à Waarin verschilt wetenschap dan van filosofie?
Methodologie
= kijken naar de methoden die worden gebruikt
1. Gebruik van intuïties
17e/ 18e E: kennis die op onmiddellijke manier wordt verkregen
• Descartes: heldere en welonderscheiden ideeën -> niet betwijfelbaar
• Vb. je pense donc je suis
20e E: negatieve betekenis
• Spontane overtuigingen die we in ons eigen geest aantreffen wnr we aan iets denken
• Common sense -> gezond verstand moeilijk te veranderen
Fauteuilfilosofen: enkel intuïties gebruiken en geen empirisch onderzoek
PROBLEEM: intuïties: geen unieke filosofische methode
2. Conceptuele analyse
Floridi: filosofie = conceptual engineering
• = Het ontrafelen en verbeteren van concepten die we inhet dagelijks leven soms te achteloos
gebruiken
• Vb. kan iemand ziek verklaart worden die geen biologische problemen heeft maar enkel
mentale problemen?
• Betere concepten = betere vragen = beter onderzoek
,Niet uniek
• Niet gebruikt door alle of enkel filo’s
• Zit in de kern van alle wetenschappen
3. Gedachte-experiment
= Nieuwe info te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data
= experiment speel zich af in het laboratorium van de menselijke geest
VOORDELEN filosofische gedachte-experimenten
• Problemen visualiseren/verhelderen
• Gegevens behalen voor of tegen een bepaalde theorie
• Financiële, technologische en morele problemen omzeilen
Vb. hersenen-in-een-vat
• Experiment dat sceptische positie over kennis ondersteunt
• Inbeelden
o Hersenen op een ander planeet
o Wetenschapper geeft ons brein signalen over dingen dat we zien
• Wij weten niet zeker dat dit niet echt waar is = malin génie van descartes
• Als dit klopt
o Zekerheid van al onze overtuigingen op de helling te staan
Nadeel: kunnen niet uitvoeren -> niet nodig voor sceptici, gedachte-experiment voldoende
Gedachte-experiment is niet uniek
• Benadrukt wel eigenheid van het domein
• Veel filo’s houden zich bezig met kwesties die zo fundamenteel zijn dat ze niet
wetenschappelijk benaderd kunnen worden
Nieuwe filosofische discipline ontstaan: de experimentele filosofie
= empirisch-wetenschappelijke methoden kunnen bijdragen aan de oplossing voor traditionele
filosofische problemen
Domein
= de aard van de vragen en problemen waarmee ze zich bezighouden
• Filo vragen -> abstract en eigenaardig
• Vragen die we in het dagelijkse leven niet stellen
Nagel
= We zouden niet ver komen in leven als we alles in twijfeltrekken maar in de filo moeten we dat wel
doen (bv tijd, getal, kennis, taal, goed en slecht …)
• Voorbeeld vragen met tijd
• Bestaat tijd echt? Zou er tijd bestaan zonder de mens? Wrm loopt tijd in 1 richting?
Uniek voor filo?
• Ja: sommige wetenschappers vinden de vragen verwarrend en bedreigend
o Feynman: als je moet uitleggen hoe je iets normaal doet val je stil (duizendpoot)
• Nee: sommige wetenschappers wagen zich er wel aan
, Vooruitgang in filo?
• Nee: in 2000 jaar geen stap verder in oplossen van sommige problemen
• Ja: moderne wetenschappen ontstaan uit filo, vb. psychologie
Vooruitgang in wetenschap?
Paradigma = kader
• Nee: Kuhn = binnen een kader sprake van vooruitgang, tussen kaders geen sprake van
vooruitgang
• Paradigma’s zijn incommensurabel (zie H6)
Vier deeldomeinen
1. Metafysica
= de aard en de structuur van de wereld bestudeerd, wat betekent het om te bestaan
= komt van Griekse oudheid, boek van Aristoteles
Zijn wij meer dan onze hersenen?
à Materialisten = fysicalisten denken van niet
• Alles is opgebouwd met behulp van materie
• Mentale toestanden = hersentoestanden
à Dualisten
• Mentale toestanden opgebouwd uit geestesspul, mental stuff
Bestaat er zoiets als vrije wil?
à Nodig voor ons juridisch systeem = morele verantwoordelijkheid bij misdaad
à Wetenschappers zeggen dat vrije wil niet bestaat, redenering=
• Dat wij onze hersenen zijn
• Dat onze hersenen uit fysisch spul bestaan
• Dat fysisch spul onderworpen is aan deterministische wetten van de fysica
• Dus kan er geen vrije wil bestaan
Determinisme
= alle gebeurtenissen en stand van zaken in wereld zijn veroorzaakt door voorafgaande stand van
zaken
Veroorzaken
• Probabilistische oorzaken
o Vb. Genen
o Je bezit gen X, dat betekent niet dat je eigenschap X zal hebben, maar de kans is meer
waarschijnlijker omdat je het gen bezit
• Deterministische oorzaken
o Garanderen een bepaald resultaat
o Fysisch spul is hieraan onderworpen
Moeilijk te bepalen welke vragen metafysisch zijn, net zoals domeinen van filo
2. Logica
= legt uit wat het betekent om deugdelijk te argumenteren en redeneren
• Zorgt voor argumentatieve hygiëne -> onderdeel kritisch denken
Onzekerheid koesteren
Zullen wetenschappers ooit alles weten?
à Probleem: we denken alles te weten, dus gaan we niet meer verder zoeken
à Wetenschappers geven een morele zekerheid
• Kijken naar de natuur om hun theorieën uit te leggen
• Vb. Homohuwelijk kan niet want dat is tegen de natuur in
Beperkingen van wetenschappers:
à Ze willen niet alles communiceren naar de buitenwereld
Filosofen die onzekerheid zaaien
à Zeker in wetenschappelijke en morele discussies
Bertrand Russel
• Leert ons pijnlijke onzekerheden te verdragen
• Taak van filosofie
o Onzekerheden te leren verdragen
o Onzekerheden op te zoeken
• Thema’s uit zijn boek zullen wij nu bespreken in onze hoofdstukken
o Wetenschapsfilosofisch: darwinisme, seksuele geaardheid, onderscheid wetenschap en
pseudowetenschap en wetenschappelijke waarde van de evolutionaire psychologie
o Bio-ethisch gedeelte: dierenrechten, genetisch gewijzigde gewassen en klimaatverandering
WEIRD-samenleving = onze samenleving
= Westers Educated Industrial Rich Democratic
MAAR niet alle mensen behoren hiertoe à mogen niet veralgemenen
Bierce: Filosofie is een stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden
à juist: filosofen houden zich bezig met onmogelijke vragen; Wat is filosofie?
• Positieve definitie = Wat is de essentie van filosofen?
• Negatieve definitie = Wat is verschillend met aangrenzende disciplines?
• Een dubbele doelstelling
Er bestaat niet zoiets als de essentie van filosofie
à erg moeilijk om kenmerken op te stellen die alleen alle filosofen bevatten
De drie kenmerken van filosofie
Veelheid van definitie “Wat is filosofie?”
• Wartburton: “philosophy is an unusual subject in that its practioners don’t agree what’s it’s
about”
• Aristoteles: alle mensen van nature naar wijsheid verlangen, niet enkel filosofen
• Wat is wijsheid?
o Iets wat een filosoof aan de dag brengt
o Maar eigenlijk is dat niet zo: politici, wetenschappers, … doen dit ook
,Attitude
De kritische kracht van een filosoof (filo)
• Filo -> piekeren over vanzelfsprekende dingen
• Zijn party poopers
o Ergeren zich aan banaliteiten in ons dagelijkse leven
• Autoriteiten worden uitgedaagd en in twijfel getrokken
Vb. Descartes
= merkte op dat ons gezichtsvermogen ons vaak bedriegt, optische illusies ->
à zintuigen belangrijke rol in verwerven van kennis
MAAR onze zintuigen bedriegen ons vaker dan we denken (zie afbeelding)
• Is al onze kennis dan onbetrouwbaar
• Ons denken op constant dwaalspoor gezet door God of kwaadaardig genie (Malin Génie)
Kritiek is niet altijd het einddoel
à filo’s zeggen dat we ons niet mogen neerleggen bij status quo
Kunnen filo’s niet onderscheiden door kritisch denken - > niet uniek
• Sommige filo’s mogen kritischer zijn
• Wetenschappers die zeer kritisch zijn -> niet per se filosofisch werk
Gemeenschappelijke attitude van wetenschappers en filo’s
• Kritisch en ruimdenkend, beroep op rationele argumenten
Feynman -> antwoord op de vraag: Wat is wetenschap?
= brengt waarde van rationeel denken bij + belang van vrijheid van denken + ze leert dat het loont om
te twijfelen aan de waarheid dat ons wordt verteld
à Waarin verschilt wetenschap dan van filosofie?
Methodologie
= kijken naar de methoden die worden gebruikt
1. Gebruik van intuïties
17e/ 18e E: kennis die op onmiddellijke manier wordt verkregen
• Descartes: heldere en welonderscheiden ideeën -> niet betwijfelbaar
• Vb. je pense donc je suis
20e E: negatieve betekenis
• Spontane overtuigingen die we in ons eigen geest aantreffen wnr we aan iets denken
• Common sense -> gezond verstand moeilijk te veranderen
Fauteuilfilosofen: enkel intuïties gebruiken en geen empirisch onderzoek
PROBLEEM: intuïties: geen unieke filosofische methode
2. Conceptuele analyse
Floridi: filosofie = conceptual engineering
• = Het ontrafelen en verbeteren van concepten die we inhet dagelijks leven soms te achteloos
gebruiken
• Vb. kan iemand ziek verklaart worden die geen biologische problemen heeft maar enkel
mentale problemen?
• Betere concepten = betere vragen = beter onderzoek
,Niet uniek
• Niet gebruikt door alle of enkel filo’s
• Zit in de kern van alle wetenschappen
3. Gedachte-experiment
= Nieuwe info te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data
= experiment speel zich af in het laboratorium van de menselijke geest
VOORDELEN filosofische gedachte-experimenten
• Problemen visualiseren/verhelderen
• Gegevens behalen voor of tegen een bepaalde theorie
• Financiële, technologische en morele problemen omzeilen
Vb. hersenen-in-een-vat
• Experiment dat sceptische positie over kennis ondersteunt
• Inbeelden
o Hersenen op een ander planeet
o Wetenschapper geeft ons brein signalen over dingen dat we zien
• Wij weten niet zeker dat dit niet echt waar is = malin génie van descartes
• Als dit klopt
o Zekerheid van al onze overtuigingen op de helling te staan
Nadeel: kunnen niet uitvoeren -> niet nodig voor sceptici, gedachte-experiment voldoende
Gedachte-experiment is niet uniek
• Benadrukt wel eigenheid van het domein
• Veel filo’s houden zich bezig met kwesties die zo fundamenteel zijn dat ze niet
wetenschappelijk benaderd kunnen worden
Nieuwe filosofische discipline ontstaan: de experimentele filosofie
= empirisch-wetenschappelijke methoden kunnen bijdragen aan de oplossing voor traditionele
filosofische problemen
Domein
= de aard van de vragen en problemen waarmee ze zich bezighouden
• Filo vragen -> abstract en eigenaardig
• Vragen die we in het dagelijkse leven niet stellen
Nagel
= We zouden niet ver komen in leven als we alles in twijfeltrekken maar in de filo moeten we dat wel
doen (bv tijd, getal, kennis, taal, goed en slecht …)
• Voorbeeld vragen met tijd
• Bestaat tijd echt? Zou er tijd bestaan zonder de mens? Wrm loopt tijd in 1 richting?
Uniek voor filo?
• Ja: sommige wetenschappers vinden de vragen verwarrend en bedreigend
o Feynman: als je moet uitleggen hoe je iets normaal doet val je stil (duizendpoot)
• Nee: sommige wetenschappers wagen zich er wel aan
, Vooruitgang in filo?
• Nee: in 2000 jaar geen stap verder in oplossen van sommige problemen
• Ja: moderne wetenschappen ontstaan uit filo, vb. psychologie
Vooruitgang in wetenschap?
Paradigma = kader
• Nee: Kuhn = binnen een kader sprake van vooruitgang, tussen kaders geen sprake van
vooruitgang
• Paradigma’s zijn incommensurabel (zie H6)
Vier deeldomeinen
1. Metafysica
= de aard en de structuur van de wereld bestudeerd, wat betekent het om te bestaan
= komt van Griekse oudheid, boek van Aristoteles
Zijn wij meer dan onze hersenen?
à Materialisten = fysicalisten denken van niet
• Alles is opgebouwd met behulp van materie
• Mentale toestanden = hersentoestanden
à Dualisten
• Mentale toestanden opgebouwd uit geestesspul, mental stuff
Bestaat er zoiets als vrije wil?
à Nodig voor ons juridisch systeem = morele verantwoordelijkheid bij misdaad
à Wetenschappers zeggen dat vrije wil niet bestaat, redenering=
• Dat wij onze hersenen zijn
• Dat onze hersenen uit fysisch spul bestaan
• Dat fysisch spul onderworpen is aan deterministische wetten van de fysica
• Dus kan er geen vrije wil bestaan
Determinisme
= alle gebeurtenissen en stand van zaken in wereld zijn veroorzaakt door voorafgaande stand van
zaken
Veroorzaken
• Probabilistische oorzaken
o Vb. Genen
o Je bezit gen X, dat betekent niet dat je eigenschap X zal hebben, maar de kans is meer
waarschijnlijker omdat je het gen bezit
• Deterministische oorzaken
o Garanderen een bepaald resultaat
o Fysisch spul is hieraan onderworpen
Moeilijk te bepalen welke vragen metafysisch zijn, net zoals domeinen van filo
2. Logica
= legt uit wat het betekent om deugdelijk te argumenteren en redeneren
• Zorgt voor argumentatieve hygiëne -> onderdeel kritisch denken
