Les 4: Geneesmiddelen bij neurologische en psychiatrische
aandoeningen tijdens zwangerschap en borstvoeding
Dr. Apr. Michael Ceulemans
1. Anti-epileptica
Vraag: welke anti-epileptica ken je? Gabapentin, Valproaat, Carbamazepine…
Niet kennen: geeft aan dat anti-epileptica zo oud is als de straat. In het vet zijn het diegene die het meest
gebruikt zijn.
Hoe kan je ze onderverdelen? Bv.
Anti-epileptica met een breed
spectrum wilt zeggen dat die bij
meerdere types of soorten van
epilepsie kunnen werken. In het
rood moet je kennen (merknamen
niet kennen).
1
, Hier gaat het om een nauwe
spectrum. Zie ook benzodiazepines bij
epilepsie (bv clonazepam) ->
middelen die angst remmend werken.
Wat is de werkingsmechanisme van
benzo? Een ervan heeft te maken met
het effect voorkomen van
epileptische insulten.
Epilepsie
• Imbalans tussen inhibitorische (GABA) en excitatoire processen (glutamaat)
• Te hoge mate van neuronale ontlading
Werkingsmechanisme AED: verschillend van middel tot middel
• Middelen vaak ook verschillende moleculaire targets/aangrijpingspunten
• Targetten o.a. natriumkanalen, calciumkanalen, GABA reuptake of afbraak
• Benzodiazepines werken in op GABA receptor
• Leidend tot minder neuronale ontlading
Wat is epilepsie? Epilepsie is dat er een imbalans is tussen proces in het lichaam die je zenuwgeleiding
onderdrukken en stimuleren. Je krijgt een te hoge ontlading van de neuronen waarbij mensen
spiertrekkingen krijgen. We gaan proberen de imbalans op te lossen. Het zijn middelen die centraal
werkend zijn op de zenuwbanen maar kunnen op verschillende manieren aangrijpen bv op
natriumkanalen, calciumkanalen … GABA is een natuurlijke neurotransmitter. Bepaalde GM gaan ervoor
zorgen dat die meer in het lichaam zijn, het is een soort inhibitorische neurotransmitter, dan kan dat een
target zijn voor anti-epileptica. De benzo’s werken op GABA en alcohol werkt ook op GABA, verklaart
waarom slapmiddelen en alcohol elkaar gaan versterken.
Dit zijn 2 neuronen en ertussen is een
synaptische spleet = er worden stoffen vrij gezet
vanuit de ene neuron naar de andere neuron. Ze
kunnen het proces verder zetten, dus de
zenuwgeleiding. Er zijn kanalen op die neuronen.
Je ziet de anti-epileptica zijn vernoemd, je ziet
waar ze op kunnen inwerken. En dat is zeer
variërend. Men blijft in onderzoeken naar
nieuwe epileptica.
Keuze geneesmiddel
Afhankelijk van type aanvallen/epilepsiesyndroom
2
, • Verschillen in effectiviteit tussen anti-epileptica binnen indicatiegebieden zijn gering
• Degelijke studies die anti-epileptica direct vergelijken ontbreken
• Keuze daarom afhankelijk van
o Bijwerkingenprofiel
o Comorbiditeiten
o Comedicatie (interacties)
o Leeftijd, geslacht en leefpatroon
o Gebruiksgemak, snelheid en titreren
o Kost
o … en zwangerschapswens (op termijn) (=vrouw in de vruchtbare leeftijd)
We kiezen afhankelijk van het type epilepsiesyndroom. De verschillen in effectiviteit binnen
indicatiegebieden zijn gering, maar er zijn aspecten die worden meegenomen bij de keuze. Een van de
keuze is effectief geslacht vrouw en vruchtbare leeftijd omdat men vroeger makkelijk startte met
valproaat. De richtlijnen zeggen dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd men kiest voor het starten van
lamotrigine of levatirasetan. Daarnaast ook bijwerkingenprofiel: als iemand zegt dat die iets neemt en
heeft veel bijwerkingen, dan gaan we proberen om soms naar een ander middel te kijken.
Zeker de oude anti-epileptica geven veel interactie potentieel. Dus heel wat factoren waardat de
voorschrijver rekening mee kan houden om tot een keuze te komen.
Anti-epileptica
• Andere indicaties, o.a.
o Neuropathische pijn: carbamazepine, gabapentine en pregabaline
o Trigeminusneuralgie: carbamazepine
o Bipolaire stoornis: carbamazepine, lamotrigine, valproaat
o Migraine preventive: valproaat, topiramaat
• Nevenwerkingen: talrijk, vaak dosisafhankelijk en vnl bij begin behandeling
o Geleidelijke opbouw dosis
Je zou denken dat anti-epileptica enkel kan gebruikt worden voor epilepsie, maar het is niet waar. Het
kan ook gebruikt worden bij een aantal aandoeningen: zenuwpijn of neuropathische pijn (behandel je
niet met paracetamol of dafalgan, want je probleem zit ter hoogte van de zenuw en ga je met GM
werken die op de zenuwgeleiding gaan inwerken).
Trigeminsneuralgie is een aangezichtspijn (enorm hoofdpijn)
Bipolaire stoornis (mensen die de ene dag depressief zijn en de andere dag manisch zijn)
Migraine preventie (niet behandeling)
Er kunnen talrijke nevenwerkingen zijn, kunnen dosisafhankelijk zijn en vnl bij het begin, daarom
geleidelijk de dosis opbouwen.
• Niet abrupt stoppen
• Cave interactie met alcohol (oa ikv sedatie of uitlokken epileptische aanval
• Interactiepotentieel: groot
o Sterke CYP3A4 inductoren: carbamazepine, fenytoine, fenobarbital, topiramaat
▪ Hormonale anticonceptie wordt over algemeen door CYP3A4 gemetaboliseerd;
alternatief: spiraal, prikpil
3
aandoeningen tijdens zwangerschap en borstvoeding
Dr. Apr. Michael Ceulemans
1. Anti-epileptica
Vraag: welke anti-epileptica ken je? Gabapentin, Valproaat, Carbamazepine…
Niet kennen: geeft aan dat anti-epileptica zo oud is als de straat. In het vet zijn het diegene die het meest
gebruikt zijn.
Hoe kan je ze onderverdelen? Bv.
Anti-epileptica met een breed
spectrum wilt zeggen dat die bij
meerdere types of soorten van
epilepsie kunnen werken. In het
rood moet je kennen (merknamen
niet kennen).
1
, Hier gaat het om een nauwe
spectrum. Zie ook benzodiazepines bij
epilepsie (bv clonazepam) ->
middelen die angst remmend werken.
Wat is de werkingsmechanisme van
benzo? Een ervan heeft te maken met
het effect voorkomen van
epileptische insulten.
Epilepsie
• Imbalans tussen inhibitorische (GABA) en excitatoire processen (glutamaat)
• Te hoge mate van neuronale ontlading
Werkingsmechanisme AED: verschillend van middel tot middel
• Middelen vaak ook verschillende moleculaire targets/aangrijpingspunten
• Targetten o.a. natriumkanalen, calciumkanalen, GABA reuptake of afbraak
• Benzodiazepines werken in op GABA receptor
• Leidend tot minder neuronale ontlading
Wat is epilepsie? Epilepsie is dat er een imbalans is tussen proces in het lichaam die je zenuwgeleiding
onderdrukken en stimuleren. Je krijgt een te hoge ontlading van de neuronen waarbij mensen
spiertrekkingen krijgen. We gaan proberen de imbalans op te lossen. Het zijn middelen die centraal
werkend zijn op de zenuwbanen maar kunnen op verschillende manieren aangrijpen bv op
natriumkanalen, calciumkanalen … GABA is een natuurlijke neurotransmitter. Bepaalde GM gaan ervoor
zorgen dat die meer in het lichaam zijn, het is een soort inhibitorische neurotransmitter, dan kan dat een
target zijn voor anti-epileptica. De benzo’s werken op GABA en alcohol werkt ook op GABA, verklaart
waarom slapmiddelen en alcohol elkaar gaan versterken.
Dit zijn 2 neuronen en ertussen is een
synaptische spleet = er worden stoffen vrij gezet
vanuit de ene neuron naar de andere neuron. Ze
kunnen het proces verder zetten, dus de
zenuwgeleiding. Er zijn kanalen op die neuronen.
Je ziet de anti-epileptica zijn vernoemd, je ziet
waar ze op kunnen inwerken. En dat is zeer
variërend. Men blijft in onderzoeken naar
nieuwe epileptica.
Keuze geneesmiddel
Afhankelijk van type aanvallen/epilepsiesyndroom
2
, • Verschillen in effectiviteit tussen anti-epileptica binnen indicatiegebieden zijn gering
• Degelijke studies die anti-epileptica direct vergelijken ontbreken
• Keuze daarom afhankelijk van
o Bijwerkingenprofiel
o Comorbiditeiten
o Comedicatie (interacties)
o Leeftijd, geslacht en leefpatroon
o Gebruiksgemak, snelheid en titreren
o Kost
o … en zwangerschapswens (op termijn) (=vrouw in de vruchtbare leeftijd)
We kiezen afhankelijk van het type epilepsiesyndroom. De verschillen in effectiviteit binnen
indicatiegebieden zijn gering, maar er zijn aspecten die worden meegenomen bij de keuze. Een van de
keuze is effectief geslacht vrouw en vruchtbare leeftijd omdat men vroeger makkelijk startte met
valproaat. De richtlijnen zeggen dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd men kiest voor het starten van
lamotrigine of levatirasetan. Daarnaast ook bijwerkingenprofiel: als iemand zegt dat die iets neemt en
heeft veel bijwerkingen, dan gaan we proberen om soms naar een ander middel te kijken.
Zeker de oude anti-epileptica geven veel interactie potentieel. Dus heel wat factoren waardat de
voorschrijver rekening mee kan houden om tot een keuze te komen.
Anti-epileptica
• Andere indicaties, o.a.
o Neuropathische pijn: carbamazepine, gabapentine en pregabaline
o Trigeminusneuralgie: carbamazepine
o Bipolaire stoornis: carbamazepine, lamotrigine, valproaat
o Migraine preventive: valproaat, topiramaat
• Nevenwerkingen: talrijk, vaak dosisafhankelijk en vnl bij begin behandeling
o Geleidelijke opbouw dosis
Je zou denken dat anti-epileptica enkel kan gebruikt worden voor epilepsie, maar het is niet waar. Het
kan ook gebruikt worden bij een aantal aandoeningen: zenuwpijn of neuropathische pijn (behandel je
niet met paracetamol of dafalgan, want je probleem zit ter hoogte van de zenuw en ga je met GM
werken die op de zenuwgeleiding gaan inwerken).
Trigeminsneuralgie is een aangezichtspijn (enorm hoofdpijn)
Bipolaire stoornis (mensen die de ene dag depressief zijn en de andere dag manisch zijn)
Migraine preventie (niet behandeling)
Er kunnen talrijke nevenwerkingen zijn, kunnen dosisafhankelijk zijn en vnl bij het begin, daarom
geleidelijk de dosis opbouwen.
• Niet abrupt stoppen
• Cave interactie met alcohol (oa ikv sedatie of uitlokken epileptische aanval
• Interactiepotentieel: groot
o Sterke CYP3A4 inductoren: carbamazepine, fenytoine, fenobarbital, topiramaat
▪ Hormonale anticonceptie wordt over algemeen door CYP3A4 gemetaboliseerd;
alternatief: spiraal, prikpil
3
