1
Hoofdstuk 15 Gynaecologie
De huisarts houdt zich bezig met:
- klachten en onderzoeken aan de vrouwelijke geslachtsorganen
- seksuologie
- vruchtbaarheidsproblematiek
- geboorteregeling
De meest voorkomende klachten zijn:
- afscheiding
- menstruatiestoornissen
- diverse ontstekingen
- baarmoederhals-, eierstok- en vulvacarcinomen
- het uitblijven van de zwangerschap
Bij een gynaecologisch onderzoek wordt verricht:
- palpatie van de buik
- inwendig onderzoek van de vrouwelijke geslachtsorganen door middel van
o vaginaal toucher en speculumonderzoek
o rectaal toucher
o portio-uitstrijkje en of vaginaal uitstrijkje
De doktersassistent assisteert bij
- het afnemen van een uitstrijkje
- het inbrengen van een spiraal of pessarium
Het vaginaal toucher
Hieronder verstaan we het inwendig palperen van de vrouwelijke geslachtsorganen. De arts zal de
vagina, de portio en de cervix met een of twee vingers aftasten. Met de andere hand palpeert de arts
boven de symfyse de buikwand om de eileiders en de eierstokken af te tasten. Dit gebeurd met niet
steriele handschoenen, tenzij er vaginaal bloedverlies is omdat dan de slijmprop verdwenen is en er
zo als het ware een open verband met de buitenwereld is. Belangrijk is dat de patiënt probeert te
ontspannen omdat het onderzoek anders een pijnlijke gewaarwording kan zijn. Wordt vaak als
onaangenaam ervaren.
Het speculumonderzoek
- eenbladig speculum of schedehouder volgens Doyen. Deze wordt gebruikt bij inspectie van
de vaginawand, voor het omlaag drukken van de vaginawand of bij een curettage.
- tweebladig speculum volgens Semm. Deze wordt gebruikt bij het bekijken van de
vaginawand, de portiomond, het afnemen van een uitstrijkje, het inbrengen van een spiraal,
bij pilcontrole, bij klachten of bij ingrepen aan de baarmoeder.
Het speculum volgens Semm, de eendenbek, bestaat uit;
- twee licht gebogen naar buiten gebolde bladen
- vaste voorstang met greep rand
- losse achterstand die is bevestigd aan het onderblad van het speculum
- stelhendel met cremaillerees (tandringribbeltjes)
Het afnemen van een cervix-uitstrijkje of cervix-smear
De cellen die afgenomen zijn kunnen 3 groepen afwijkingen aan het licht brengen;
1. chronische ontsteking en irritatie van de baarmoederhals
Praktijkdag 4: Audiometrie, portio-cervic en oorspuiten
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
September 2019
, 2
2. voorstadia van baarmoederhalskanker
3. baarmoederhalskanker.
Er zijn 2 systemen voor de beoordeling van de cellen in het uitstrijkje. De indeling volgens
Papanicolaou bevat 5 stadia, de PAP-classificatie genoemd. De zogenoemde KOPAC-B-classificatie
komt overeen met de PAP maar is gedetailleerder.
Elke letter staat voor een bepaald aspect van het uitstrijkje.
Kompositie
Ontstekingsverschijnselen
Plaveicelepitheel
Andere afwijking
Cilinderepitheel
Beoordeelbaarheid
De cijfers geven aan in welke mate er afwijkingen in de cellen zijn. Hoe ernstiger de afwijking, hoe
hoger het cijfer.
Uitslag volgens Wat betekent de uitslag? Vervolgadvies
KOPAC B PAP
KOPAC B3 PAP 0 Het uitstrijkje is niet goed te Herhalingsuitstrijkje over 6
beoordelen weken
KOPAC P1, A1, A2, C1 PAP 1 Alle cellen in het uitstrijkje zijn Na 5 jaar komt er nieuwe
normaal oproep, behalve als patiënt
>60jr
KOPAC P2, P3, A3, C3 PAP 2 Enkele cellen in het uitstrijkje Herhalingsuitstrijkje over 6
wijken iets af, meestal maanden, eventueel i.c.m.
veroorzaakt door een vaginale HPV-test
infectie
KOPAC P4, P5, A4, A5, PAP 3a Er zijn cellen gevonden met Herhalingsuitstrijkje over 6
C4, C5 matig ernstige afwijking maanden met HPV test, en
verwijzing naar gynaecoloog
KIPAC P6, A5, C6 PAP 3b Er zijn sterk afwijkende cellen Verwijzing naar gynaecoloog
gevonden. Dit zijn nog geen
kankercellen
KOPAC P7, A6, C7 PAP 4 De cellen wijken ernstig af. Dit Verwijzing naar gynaecoloog
wijst op meestal een eenvoudig
en goed te behandelen
voorstadium van
baarmoederhalskanker
KOPAC P8, P9, A7, A8, PAP 5 De afwijkende cellen zijn een Verwijzing naar gynaecoloog
C9 teken van
baarmoederhalskanker
Sinds 1996 wordt in Nederland het landelijk bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker
uitgevoerd. Doel hiervan is baarmoederhalskanker in een vroeg stadium op te sporen, nog voordat
een vrouw klachten heeft. Daarmee kan de kans op genezing aanzienlijk worden vergroot. Ook is bij
vroege opsporing vaker een minder ingrijpende behandeling mogelijk.
Het is bedoeld voor vrouwen tussen de 30 en 60 jaar, die eens per 5 jaar een oproep krijgen om een
uitstrijkje bij de huisarts te laten maken. Dit wordt vergoed via de zorgverzekering.
Praktijkdag 4: Audiometrie, portio-cervic en oorspuiten
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
September 2019
Hoofdstuk 15 Gynaecologie
De huisarts houdt zich bezig met:
- klachten en onderzoeken aan de vrouwelijke geslachtsorganen
- seksuologie
- vruchtbaarheidsproblematiek
- geboorteregeling
De meest voorkomende klachten zijn:
- afscheiding
- menstruatiestoornissen
- diverse ontstekingen
- baarmoederhals-, eierstok- en vulvacarcinomen
- het uitblijven van de zwangerschap
Bij een gynaecologisch onderzoek wordt verricht:
- palpatie van de buik
- inwendig onderzoek van de vrouwelijke geslachtsorganen door middel van
o vaginaal toucher en speculumonderzoek
o rectaal toucher
o portio-uitstrijkje en of vaginaal uitstrijkje
De doktersassistent assisteert bij
- het afnemen van een uitstrijkje
- het inbrengen van een spiraal of pessarium
Het vaginaal toucher
Hieronder verstaan we het inwendig palperen van de vrouwelijke geslachtsorganen. De arts zal de
vagina, de portio en de cervix met een of twee vingers aftasten. Met de andere hand palpeert de arts
boven de symfyse de buikwand om de eileiders en de eierstokken af te tasten. Dit gebeurd met niet
steriele handschoenen, tenzij er vaginaal bloedverlies is omdat dan de slijmprop verdwenen is en er
zo als het ware een open verband met de buitenwereld is. Belangrijk is dat de patiënt probeert te
ontspannen omdat het onderzoek anders een pijnlijke gewaarwording kan zijn. Wordt vaak als
onaangenaam ervaren.
Het speculumonderzoek
- eenbladig speculum of schedehouder volgens Doyen. Deze wordt gebruikt bij inspectie van
de vaginawand, voor het omlaag drukken van de vaginawand of bij een curettage.
- tweebladig speculum volgens Semm. Deze wordt gebruikt bij het bekijken van de
vaginawand, de portiomond, het afnemen van een uitstrijkje, het inbrengen van een spiraal,
bij pilcontrole, bij klachten of bij ingrepen aan de baarmoeder.
Het speculum volgens Semm, de eendenbek, bestaat uit;
- twee licht gebogen naar buiten gebolde bladen
- vaste voorstang met greep rand
- losse achterstand die is bevestigd aan het onderblad van het speculum
- stelhendel met cremaillerees (tandringribbeltjes)
Het afnemen van een cervix-uitstrijkje of cervix-smear
De cellen die afgenomen zijn kunnen 3 groepen afwijkingen aan het licht brengen;
1. chronische ontsteking en irritatie van de baarmoederhals
Praktijkdag 4: Audiometrie, portio-cervic en oorspuiten
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
September 2019
, 2
2. voorstadia van baarmoederhalskanker
3. baarmoederhalskanker.
Er zijn 2 systemen voor de beoordeling van de cellen in het uitstrijkje. De indeling volgens
Papanicolaou bevat 5 stadia, de PAP-classificatie genoemd. De zogenoemde KOPAC-B-classificatie
komt overeen met de PAP maar is gedetailleerder.
Elke letter staat voor een bepaald aspect van het uitstrijkje.
Kompositie
Ontstekingsverschijnselen
Plaveicelepitheel
Andere afwijking
Cilinderepitheel
Beoordeelbaarheid
De cijfers geven aan in welke mate er afwijkingen in de cellen zijn. Hoe ernstiger de afwijking, hoe
hoger het cijfer.
Uitslag volgens Wat betekent de uitslag? Vervolgadvies
KOPAC B PAP
KOPAC B3 PAP 0 Het uitstrijkje is niet goed te Herhalingsuitstrijkje over 6
beoordelen weken
KOPAC P1, A1, A2, C1 PAP 1 Alle cellen in het uitstrijkje zijn Na 5 jaar komt er nieuwe
normaal oproep, behalve als patiënt
>60jr
KOPAC P2, P3, A3, C3 PAP 2 Enkele cellen in het uitstrijkje Herhalingsuitstrijkje over 6
wijken iets af, meestal maanden, eventueel i.c.m.
veroorzaakt door een vaginale HPV-test
infectie
KOPAC P4, P5, A4, A5, PAP 3a Er zijn cellen gevonden met Herhalingsuitstrijkje over 6
C4, C5 matig ernstige afwijking maanden met HPV test, en
verwijzing naar gynaecoloog
KIPAC P6, A5, C6 PAP 3b Er zijn sterk afwijkende cellen Verwijzing naar gynaecoloog
gevonden. Dit zijn nog geen
kankercellen
KOPAC P7, A6, C7 PAP 4 De cellen wijken ernstig af. Dit Verwijzing naar gynaecoloog
wijst op meestal een eenvoudig
en goed te behandelen
voorstadium van
baarmoederhalskanker
KOPAC P8, P9, A7, A8, PAP 5 De afwijkende cellen zijn een Verwijzing naar gynaecoloog
C9 teken van
baarmoederhalskanker
Sinds 1996 wordt in Nederland het landelijk bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker
uitgevoerd. Doel hiervan is baarmoederhalskanker in een vroeg stadium op te sporen, nog voordat
een vrouw klachten heeft. Daarmee kan de kans op genezing aanzienlijk worden vergroot. Ook is bij
vroege opsporing vaker een minder ingrijpende behandeling mogelijk.
Het is bedoeld voor vrouwen tussen de 30 en 60 jaar, die eens per 5 jaar een oproep krijgen om een
uitstrijkje bij de huisarts te laten maken. Dit wordt vergoed via de zorgverzekering.
Praktijkdag 4: Audiometrie, portio-cervic en oorspuiten
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens
September 2019
