RECHT: SAMENVATTING LES + BOEK +
PPT’S
Hoofdstuk 1: Inleiding
LES 08-02-2019
We gaan vaak spreken vanuit de ‘burger’ of de ‘overheid’ rol, dit duiden we aan
door onderstaande afkortingen te gebruiken:
Privaat B – B (burger -> burger)
Publiek O – B (overheid -> burger)
Examentip: vertrek vanuit het schema!
Wordt het opgelegd door de overheid?
Ja? -> (meestal) publiek
Nee? -> privaat
EEN BURGER KAN ZOWEL EEN NATUURLIJK PERSOON ALS RECHTSPERSOON ZIJN,
WAAROM?
Een rechtspersoon/bedrijf is ook iemand die een contract kan afleggen, en kan
dus ook strafrechtelijk behandeld worden.
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN EEN REGEL EN EEN RECHTSREGEL?
Een regel Men kan een bepaalde menselijke activiteit afperken,
goedkeuren of afkeuren, deze zijn ‘dwingend’ -> afwijkingen
worden niet toegestaan
1. een gebod
2. een verbod
3. technische regels
Een rechtsregel Zijn dezelfde punten maar opgelegd door een politieke
autoriteit (de overheid)
1. bv. leerplicht, belastingbrief invullen, voorrang verlenen,
aangifte geboorte
2. diefstal, moord, bigamie, drugs, verkeersregels
3. verplichte veiligheidshelm en/of bril, aankoop huis ->
verplicht contract
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN EEN RECHTSREGEL EN ANDERE NORMENSTELSELS?
Normstelsel bv. religie
bv. de regels thuis “je schoenen uitdoen voor je binnengaat”
1
,Rechtsregel Dit wordt opgelegd door de overheid!
( overheid = de wetgevende macht in ons land bv. het Vlaams
parlement )
bv. studiecontract met studiepunten -> dit is afdwingbaar!
De enige uitzondering hierop is zelfverdediging -> “nood
breekt wet”
Actueel voorbeeld: Nieuws 25/7/2016: GEBRUIK VAN PRETECHO’S
“De orde wijst erop dat die risico's als "miniem" worden beschouwd bij
medische echografieën, die wel degelijk in het belang van moeder en
kind zijn. Er worden namelijk voorzorgsmaatregelen genomen en de
intensiteit en duur van de echo worden beperkt tot wat strikt
noodzakelijk is voor de diagnose, klinkt het.
Daarnaast stelt de nationale raad in zijn advies dat het banaliseren van
echografieën, het risico creëert dat de onderliggende medische
handeling ook gebanaliseerd wordt. "Bij een "souvenir"-echo moet de
zwangere vrouw correct geïnformeerd worden dat het niet gaat om een
medische tussenkomst, maar om een risicohandeling zonder
diagnostisch belang."
De Orde der artsen roept dan ook op tot een reglementering van het
gebruik van thuisecho's.”
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DE REGERING EN HET PARLEMENT?
De regering Kunnen aan de wet niets veranderen, moeten ze zelfs verder
uitvoeren. Het uitvoeren van de wetten is de essentiële taak
van een regering.
Het parlement Heeft als taak het maken van nieuwe wetten.
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DOODSLAG EN MOORD?
Doodslag Met voorbedachten rade (beiden).
Verschil met tijd: doodslag is een beslissing ‘op het moment’
Moord Met voorbedachten rade (beiden).
Verschil met tijd: moord is al een tijd op voorhand ‘beslist’
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DWINGEND RECHT EN AANVULLEND RECHT?
Dwingend = Imperatieve regels
Altijd van openbare orde of van goede zege.
bv. Men mag niet aan mensenhandel doen!
2
,Aanvullend = Suppletieve regels
Geen openbare orde! Hier mag men afwijken van de
rechtsregel.
bv. je hebt 2 kinderen, die gaan van jouw erven
-> zonder regeling gebeurt dit automatisch
-> met testament kan je hiervan afwijken, bv. de een krijgt
meer of de ander
WAAROM IS ER RECHT?
Omdat de meeste zaken die de mens wil ‘schaars’ zijn. Door deze schaarste
ontstaan er conflictmogelijkheden. Om die conflicten te vermijden zal elke
samenleving rechtsregels ontwikkelen. Bv. een set regels om te bepalen wat van
hem en van mij is. Zonder regels die op alles een duidelijk antwoord geven
zouden we in een permanente ‘oorlog’ verkeren.
Hierdoor verliezen we misschien een stuk vrijheid maar krijgen we wel
rechtszekerheid in de plaats.
Voorbeeld gebruik/nut recht: jongen van 16 jaar verlaat het huis, schrijft zich in
op school
-> zijn ouders moeten nog steeds onderhoudsgeld betalen voor hem!
WAT IS DE ‘JURIDISERING’ VAN DE SAMENLEVING?
Mensen slepen anderen voor de rechter voor vanalles, voor zelfs de domste
dingen, ...
-> Er is al schrik voor #MeToo praktijken, mannen durven geen nieuwjaarskussen
meer geven
Het wijzigt ook constant, onderstaande zaken zijn vrij nieuw:
-> bv. inzagerecht van de examens
-> bv. punten enkel voor jezelf zichtbaar
WELKE BRONNEN VAN RECHT ZIJN ER?
Wetgeving Hiermee bedoelen we alle wetten in de meest ruime zin van het
woord. Een wet is een verzameling van rechtsregels met
betrekking tot een bepaald onderwerp die rechtstreeks door de
overheid werd uitgevaardigd.
Federale wetten, KB’s, gemeentelijke en provinciale besluiten,
decreten, ordonnanties vallen onder wetgeving.
Wetboeken:
Sinds Napoleon bundelt de overheid zelf de belangrijkste
wetten en regels in afzonderlijke wetboeken. De belangrijkste
die je moet kennen:
B.W. het Burgerlijk Wetboek
Ger. W. het Gerechtelijk Wetboek
S.W. het Strafwetboek
3
, Codexen:
Dit zijn wetboeken en losse wetgeving (wetten) die door
privéuitgeverijen gebundeld worden in eigen codificaties. Dit
gaat meestal over een bepaald thema. In dit geval spreekt men
over ‘codexen’.
Een wet wordt op een eigen wijze aangeduid, hieronder een
voorbeeld:
Rechtspraak Rechtspraak is nodig op het moment dat mensen of bedrijven
het niet met elkaar eens zijn en een conflict niet onderling
kunnen oplossen. De rechter beslist dan welke partij volgens
het recht gelijk heeft.
Hun uitspraken (vonnissen en arresten) vormen een belangrijke
bron van recht.
Vaste rechtspraak = voor iedereen hetzelfde in dezelfde
situatie!
Voorbeeld van de noteerwijze van een arrest:
WAT BEDOELEN ZE MET ‘GEEN PRECEDENTENRECHT’?
-> ‘iets nieuws uitvoeren’ kan niet zomaar, rechters moeten het recht toepassen!
“Een precedent is een gebeurtenis waarop men zich kan beroepen als een
nieuw dergelijk geval zich voordoet om er hetzelfde gevolg aan te geven. Om
geen precedent te scheppen kan men, wanneer dat gevaar bestaat, een akte of
4
PPT’S
Hoofdstuk 1: Inleiding
LES 08-02-2019
We gaan vaak spreken vanuit de ‘burger’ of de ‘overheid’ rol, dit duiden we aan
door onderstaande afkortingen te gebruiken:
Privaat B – B (burger -> burger)
Publiek O – B (overheid -> burger)
Examentip: vertrek vanuit het schema!
Wordt het opgelegd door de overheid?
Ja? -> (meestal) publiek
Nee? -> privaat
EEN BURGER KAN ZOWEL EEN NATUURLIJK PERSOON ALS RECHTSPERSOON ZIJN,
WAAROM?
Een rechtspersoon/bedrijf is ook iemand die een contract kan afleggen, en kan
dus ook strafrechtelijk behandeld worden.
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN EEN REGEL EN EEN RECHTSREGEL?
Een regel Men kan een bepaalde menselijke activiteit afperken,
goedkeuren of afkeuren, deze zijn ‘dwingend’ -> afwijkingen
worden niet toegestaan
1. een gebod
2. een verbod
3. technische regels
Een rechtsregel Zijn dezelfde punten maar opgelegd door een politieke
autoriteit (de overheid)
1. bv. leerplicht, belastingbrief invullen, voorrang verlenen,
aangifte geboorte
2. diefstal, moord, bigamie, drugs, verkeersregels
3. verplichte veiligheidshelm en/of bril, aankoop huis ->
verplicht contract
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN EEN RECHTSREGEL EN ANDERE NORMENSTELSELS?
Normstelsel bv. religie
bv. de regels thuis “je schoenen uitdoen voor je binnengaat”
1
,Rechtsregel Dit wordt opgelegd door de overheid!
( overheid = de wetgevende macht in ons land bv. het Vlaams
parlement )
bv. studiecontract met studiepunten -> dit is afdwingbaar!
De enige uitzondering hierop is zelfverdediging -> “nood
breekt wet”
Actueel voorbeeld: Nieuws 25/7/2016: GEBRUIK VAN PRETECHO’S
“De orde wijst erop dat die risico's als "miniem" worden beschouwd bij
medische echografieën, die wel degelijk in het belang van moeder en
kind zijn. Er worden namelijk voorzorgsmaatregelen genomen en de
intensiteit en duur van de echo worden beperkt tot wat strikt
noodzakelijk is voor de diagnose, klinkt het.
Daarnaast stelt de nationale raad in zijn advies dat het banaliseren van
echografieën, het risico creëert dat de onderliggende medische
handeling ook gebanaliseerd wordt. "Bij een "souvenir"-echo moet de
zwangere vrouw correct geïnformeerd worden dat het niet gaat om een
medische tussenkomst, maar om een risicohandeling zonder
diagnostisch belang."
De Orde der artsen roept dan ook op tot een reglementering van het
gebruik van thuisecho's.”
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DE REGERING EN HET PARLEMENT?
De regering Kunnen aan de wet niets veranderen, moeten ze zelfs verder
uitvoeren. Het uitvoeren van de wetten is de essentiële taak
van een regering.
Het parlement Heeft als taak het maken van nieuwe wetten.
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DOODSLAG EN MOORD?
Doodslag Met voorbedachten rade (beiden).
Verschil met tijd: doodslag is een beslissing ‘op het moment’
Moord Met voorbedachten rade (beiden).
Verschil met tijd: moord is al een tijd op voorhand ‘beslist’
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DWINGEND RECHT EN AANVULLEND RECHT?
Dwingend = Imperatieve regels
Altijd van openbare orde of van goede zege.
bv. Men mag niet aan mensenhandel doen!
2
,Aanvullend = Suppletieve regels
Geen openbare orde! Hier mag men afwijken van de
rechtsregel.
bv. je hebt 2 kinderen, die gaan van jouw erven
-> zonder regeling gebeurt dit automatisch
-> met testament kan je hiervan afwijken, bv. de een krijgt
meer of de ander
WAAROM IS ER RECHT?
Omdat de meeste zaken die de mens wil ‘schaars’ zijn. Door deze schaarste
ontstaan er conflictmogelijkheden. Om die conflicten te vermijden zal elke
samenleving rechtsregels ontwikkelen. Bv. een set regels om te bepalen wat van
hem en van mij is. Zonder regels die op alles een duidelijk antwoord geven
zouden we in een permanente ‘oorlog’ verkeren.
Hierdoor verliezen we misschien een stuk vrijheid maar krijgen we wel
rechtszekerheid in de plaats.
Voorbeeld gebruik/nut recht: jongen van 16 jaar verlaat het huis, schrijft zich in
op school
-> zijn ouders moeten nog steeds onderhoudsgeld betalen voor hem!
WAT IS DE ‘JURIDISERING’ VAN DE SAMENLEVING?
Mensen slepen anderen voor de rechter voor vanalles, voor zelfs de domste
dingen, ...
-> Er is al schrik voor #MeToo praktijken, mannen durven geen nieuwjaarskussen
meer geven
Het wijzigt ook constant, onderstaande zaken zijn vrij nieuw:
-> bv. inzagerecht van de examens
-> bv. punten enkel voor jezelf zichtbaar
WELKE BRONNEN VAN RECHT ZIJN ER?
Wetgeving Hiermee bedoelen we alle wetten in de meest ruime zin van het
woord. Een wet is een verzameling van rechtsregels met
betrekking tot een bepaald onderwerp die rechtstreeks door de
overheid werd uitgevaardigd.
Federale wetten, KB’s, gemeentelijke en provinciale besluiten,
decreten, ordonnanties vallen onder wetgeving.
Wetboeken:
Sinds Napoleon bundelt de overheid zelf de belangrijkste
wetten en regels in afzonderlijke wetboeken. De belangrijkste
die je moet kennen:
B.W. het Burgerlijk Wetboek
Ger. W. het Gerechtelijk Wetboek
S.W. het Strafwetboek
3
, Codexen:
Dit zijn wetboeken en losse wetgeving (wetten) die door
privéuitgeverijen gebundeld worden in eigen codificaties. Dit
gaat meestal over een bepaald thema. In dit geval spreekt men
over ‘codexen’.
Een wet wordt op een eigen wijze aangeduid, hieronder een
voorbeeld:
Rechtspraak Rechtspraak is nodig op het moment dat mensen of bedrijven
het niet met elkaar eens zijn en een conflict niet onderling
kunnen oplossen. De rechter beslist dan welke partij volgens
het recht gelijk heeft.
Hun uitspraken (vonnissen en arresten) vormen een belangrijke
bron van recht.
Vaste rechtspraak = voor iedereen hetzelfde in dezelfde
situatie!
Voorbeeld van de noteerwijze van een arrest:
WAT BEDOELEN ZE MET ‘GEEN PRECEDENTENRECHT’?
-> ‘iets nieuws uitvoeren’ kan niet zomaar, rechters moeten het recht toepassen!
“Een precedent is een gebeurtenis waarop men zich kan beroepen als een
nieuw dergelijk geval zich voordoet om er hetzelfde gevolg aan te geven. Om
geen precedent te scheppen kan men, wanneer dat gevaar bestaat, een akte of
4
