1. Inleiding, kennismaking met de psychologie
Psychologie is een gedragswetenschap=
het probeert niet alleen wreedaardig gedrag te verklaren maar bestudeerd elk gedrag dat
mensen kunnen stellen.
1.1. Een definitie van de psychologie
Bestudeert gedrag op het niveau van een individu. Daarbij staan factoren binnen de persoon
zelf of in zijn onmiddellijke omgeving centraal.
“de wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteit van het individu”
Geesteswetenschappelijk = begrijpen hoe het denken, voelen en handelen van de mens is.
Natuurwetenschappelijk = via experimenten en objectieven metingen tot verklaring komen.
1.2. Niet kennen
1.3. Geschiedenis van de psychologie
Sinds 1879
1.3.1.De verre voorgeschiedenis
- (intuïtieve of voorwetenschappelijke) Psychologie: zo oud als de mens zelf
- Oudheid: filosofie hield zich bezig met psychologische kwesties: Socrates, plato, aristoteles..
- Middeleeuwen: weinig filosofie (en dus weinig psychologische thema’s)
1.3.2.Meer directe voorgeschiedenis
Verdere ontwikkeling van de filosofie
Rationalisme
Klemtoon op “de waarde van het logisch denken”
René Descartes?
Hij wilde een filosofie uitbouwen met even grote precisie als wiskunde.
Via methodische twijfel= alle bestaande waarheden worden in twijfel getrokken.
“ik denk dus ik ben”
Empirisme
- Klemtoon op “ zintuigelijke waarneming” of “empirie”
- Zintuigen waren wel toegankelijk voor observatie
- Kennis is macht
- Denken vertroebelt de waarneming
John Locke?
- Mensen hebben geen aangeboren ideeen. Ze worden geboren als “TABULA RASA”
- Menselijke bewust zijn is eerst leeg, wordt gevuld door indrukken via zintuigen.
John Stuart Mill
- Zorgde voor uitgroei van echte wetenschap van zintuigen.
- Zocht vaststellingen die ook door anderen konden vast gesteld worden.
Dualisme (rationalisme <-> empirisme)
Descartes maakte onderscheidt tussen ziel en lichaam:
- Het denkend vermogen of geest (kon niet wetenschappelijk onderzocht worden)
- Materie (kan wetenschappelijk onderzocht worden)
, Impulsen vanuit natuurwetenschappen
2 gevolgen voor psychologie:
- Filosofen begonnen zich vragen te stellen over hoe kennis tot stand komt en hoe
betrouwbaar deze kennis is.
- Men botste op vragen waar men vroeger nooit bij stil had gestaan.
1.3.3.Psychologie als wetenschap van het bewustzijn
Structuralisme
Wundt = vader van wetenschappelijke psychologie
- Hij maakte synthese van wat alle losse delen die andere al hadden gedacht en voorgesteld
en maakte er een samenhangend beeld van.
- Introduceerde “experimentele methode”: in plaats van de te onderzoeken fenomenen te
bestuderen als ze plots voorkwamen, lokte hij ze zelf uit om ze in meer gecontroleerde
omstandigheden te kunnen onderzoeken.
- Richtte in 1879 “laboratorium voor experimentele psychologie in leipzig”
Titchener?
- Leerling van Wundt.
- Volgens hem was hoofddoel van experimentele psychologie “structuur van de geest
analyseren” hij gebruikte daarvoor INTROSPECTIE
Functionalisme
Amerika sloeg de bewustzijnspsychologie van Wundt niet aan. Het waren te abstracte
doelstellingen volgens hen. Wat hun wel interesseerde waren vooral praktische vragen vb hoe
mensen problemen oplossen, hoe ze zich aanpassen, enz.
DUS richtten ze zich op functie ipv structuur= de wijze waarop een individu te werk gaat.
= functionalistische bewustzijnspsychologie
Men ging op de zelfde manier te werk: via experimenten en introspectie
Die introspectiegegevens werden meer en meer aangevuld met EXTERNE OBSERVATIE van het
gedrag. Vb puzzels, doolhoven…
1.3.4.De behavioristische revolutie
Reflexologie?
Oorsprong in Rusland door Ivan Pavlov ontdekker van het conditioneringsproces.
Volgens pavlov was er sprake van een aangeleerde “reflex” een automatische koppeling tussen
een nieuwe prikkel en een bestaande reactie.
Behaviorisme?
Stichter: John Broadus Watson
Men moet de niet waarneembare “mentale activiteit” afwijzen en enkel het uitwendig
waarneembaar gedrag bestuderen. Innerlijke processen moeten buiten beschouwing blijven.
Enkel wat mens en dier doet, hun innerlijke waarneembare responsen (R) op actueel
waarneembare stimuli (S) zijn van betekenis. S-R- verbinding
, 1.3.5.Nieuwe klemtoon in Europa
De gestaltpsychologie
Gestalt= en geheel dat niet te herleiden is tot een eenvoudige optelling van de delen waaruit het
is opgebouwd.
De gestalten van de waarneming komen slecht tot stand wanneer er specifieke verhoudingen of
interacties aanwezig zijn – in tij en/of ruimte – tussen de samenstellende elementen.
Gestaltpsychologen hielden zich eerst enkel bezig met de studie van de waarneming
Later ook met de psychologie van het denken, sociale psychologie..
De diepte psychologie
PSYCHOANALYSE = FREUD
Was aanvankelijk een nieuwe behandeling voor neurotische patiënten.
Aanleiding van het gedrag werd gezocht in het diepere, onbewuste. = dieptepsychologie
Het gaat over gedachtes, gevoelens of verlangens die een persoon niet durft of wil bewust
maken. Het gaat dus om belevingsinhoud die bewust werd verdrongen.
1.3.6.Amerika en de herontdekking van het innerlijke
Neobehaviorisme
op een zo eenvoudig mogelijke manier gedrag verklaren
Bleef behavioristisch in haar algemene doelstellingen maar die een aantal wijzigingen deed in de
uitwerking ervan. S-R psychologie was niet uitvoerbaar.
Doel= een complete verklaring van het gedrag uit werken, enkel steunend op de relaties tussen
objectief registreerbare prikkels en waarneembare reacties.
Hier sprak men dus over S-O-R opvatting.
O= organisme
verwijst naar blackbox = het verborgen innerlijk, geen inkijk, enkel indirect registreerbaar.
Gevoelens, gedachte, geheugen, denken, emoties.. werd niet meer bestudeerd via introspectie
maar onrechtstreeks via experimenten
Humanistische psychologie
= psychologie van de derde weg!
= kritiek op behaviorisme (eenzijdig en vertekend beeld gedrag)
= kritiek op psychoanalyse (te gebaseerd op studie van abnormaal gedrag)
DUS moesten ze een 3e soort stichten die zich richtte op de verwaarloosde gebieden
= humanistische psychologie.
Maslow en Rogers stichtten de “cliënt gerichte psychotherapie”
Psychologie is een gedragswetenschap=
het probeert niet alleen wreedaardig gedrag te verklaren maar bestudeerd elk gedrag dat
mensen kunnen stellen.
1.1. Een definitie van de psychologie
Bestudeert gedrag op het niveau van een individu. Daarbij staan factoren binnen de persoon
zelf of in zijn onmiddellijke omgeving centraal.
“de wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteit van het individu”
Geesteswetenschappelijk = begrijpen hoe het denken, voelen en handelen van de mens is.
Natuurwetenschappelijk = via experimenten en objectieven metingen tot verklaring komen.
1.2. Niet kennen
1.3. Geschiedenis van de psychologie
Sinds 1879
1.3.1.De verre voorgeschiedenis
- (intuïtieve of voorwetenschappelijke) Psychologie: zo oud als de mens zelf
- Oudheid: filosofie hield zich bezig met psychologische kwesties: Socrates, plato, aristoteles..
- Middeleeuwen: weinig filosofie (en dus weinig psychologische thema’s)
1.3.2.Meer directe voorgeschiedenis
Verdere ontwikkeling van de filosofie
Rationalisme
Klemtoon op “de waarde van het logisch denken”
René Descartes?
Hij wilde een filosofie uitbouwen met even grote precisie als wiskunde.
Via methodische twijfel= alle bestaande waarheden worden in twijfel getrokken.
“ik denk dus ik ben”
Empirisme
- Klemtoon op “ zintuigelijke waarneming” of “empirie”
- Zintuigen waren wel toegankelijk voor observatie
- Kennis is macht
- Denken vertroebelt de waarneming
John Locke?
- Mensen hebben geen aangeboren ideeen. Ze worden geboren als “TABULA RASA”
- Menselijke bewust zijn is eerst leeg, wordt gevuld door indrukken via zintuigen.
John Stuart Mill
- Zorgde voor uitgroei van echte wetenschap van zintuigen.
- Zocht vaststellingen die ook door anderen konden vast gesteld worden.
Dualisme (rationalisme <-> empirisme)
Descartes maakte onderscheidt tussen ziel en lichaam:
- Het denkend vermogen of geest (kon niet wetenschappelijk onderzocht worden)
- Materie (kan wetenschappelijk onderzocht worden)
, Impulsen vanuit natuurwetenschappen
2 gevolgen voor psychologie:
- Filosofen begonnen zich vragen te stellen over hoe kennis tot stand komt en hoe
betrouwbaar deze kennis is.
- Men botste op vragen waar men vroeger nooit bij stil had gestaan.
1.3.3.Psychologie als wetenschap van het bewustzijn
Structuralisme
Wundt = vader van wetenschappelijke psychologie
- Hij maakte synthese van wat alle losse delen die andere al hadden gedacht en voorgesteld
en maakte er een samenhangend beeld van.
- Introduceerde “experimentele methode”: in plaats van de te onderzoeken fenomenen te
bestuderen als ze plots voorkwamen, lokte hij ze zelf uit om ze in meer gecontroleerde
omstandigheden te kunnen onderzoeken.
- Richtte in 1879 “laboratorium voor experimentele psychologie in leipzig”
Titchener?
- Leerling van Wundt.
- Volgens hem was hoofddoel van experimentele psychologie “structuur van de geest
analyseren” hij gebruikte daarvoor INTROSPECTIE
Functionalisme
Amerika sloeg de bewustzijnspsychologie van Wundt niet aan. Het waren te abstracte
doelstellingen volgens hen. Wat hun wel interesseerde waren vooral praktische vragen vb hoe
mensen problemen oplossen, hoe ze zich aanpassen, enz.
DUS richtten ze zich op functie ipv structuur= de wijze waarop een individu te werk gaat.
= functionalistische bewustzijnspsychologie
Men ging op de zelfde manier te werk: via experimenten en introspectie
Die introspectiegegevens werden meer en meer aangevuld met EXTERNE OBSERVATIE van het
gedrag. Vb puzzels, doolhoven…
1.3.4.De behavioristische revolutie
Reflexologie?
Oorsprong in Rusland door Ivan Pavlov ontdekker van het conditioneringsproces.
Volgens pavlov was er sprake van een aangeleerde “reflex” een automatische koppeling tussen
een nieuwe prikkel en een bestaande reactie.
Behaviorisme?
Stichter: John Broadus Watson
Men moet de niet waarneembare “mentale activiteit” afwijzen en enkel het uitwendig
waarneembaar gedrag bestuderen. Innerlijke processen moeten buiten beschouwing blijven.
Enkel wat mens en dier doet, hun innerlijke waarneembare responsen (R) op actueel
waarneembare stimuli (S) zijn van betekenis. S-R- verbinding
, 1.3.5.Nieuwe klemtoon in Europa
De gestaltpsychologie
Gestalt= en geheel dat niet te herleiden is tot een eenvoudige optelling van de delen waaruit het
is opgebouwd.
De gestalten van de waarneming komen slecht tot stand wanneer er specifieke verhoudingen of
interacties aanwezig zijn – in tij en/of ruimte – tussen de samenstellende elementen.
Gestaltpsychologen hielden zich eerst enkel bezig met de studie van de waarneming
Later ook met de psychologie van het denken, sociale psychologie..
De diepte psychologie
PSYCHOANALYSE = FREUD
Was aanvankelijk een nieuwe behandeling voor neurotische patiënten.
Aanleiding van het gedrag werd gezocht in het diepere, onbewuste. = dieptepsychologie
Het gaat over gedachtes, gevoelens of verlangens die een persoon niet durft of wil bewust
maken. Het gaat dus om belevingsinhoud die bewust werd verdrongen.
1.3.6.Amerika en de herontdekking van het innerlijke
Neobehaviorisme
op een zo eenvoudig mogelijke manier gedrag verklaren
Bleef behavioristisch in haar algemene doelstellingen maar die een aantal wijzigingen deed in de
uitwerking ervan. S-R psychologie was niet uitvoerbaar.
Doel= een complete verklaring van het gedrag uit werken, enkel steunend op de relaties tussen
objectief registreerbare prikkels en waarneembare reacties.
Hier sprak men dus over S-O-R opvatting.
O= organisme
verwijst naar blackbox = het verborgen innerlijk, geen inkijk, enkel indirect registreerbaar.
Gevoelens, gedachte, geheugen, denken, emoties.. werd niet meer bestudeerd via introspectie
maar onrechtstreeks via experimenten
Humanistische psychologie
= psychologie van de derde weg!
= kritiek op behaviorisme (eenzijdig en vertekend beeld gedrag)
= kritiek op psychoanalyse (te gebaseerd op studie van abnormaal gedrag)
DUS moesten ze een 3e soort stichten die zich richtte op de verwaarloosde gebieden
= humanistische psychologie.
Maslow en Rogers stichtten de “cliënt gerichte psychotherapie”
