Samenvatting - Gezondheidspromotie (z14220)

1. Zelf-determinatie theorie
1.1. Inleiding

 Ontwikkeld door Deci en Ryan
 Is een sterk wetenschappelijk onderbouwde motivatietheorie
 Is toegepast in talrijke levensdomeinen (gezondheid, onderwijs, sport, relaties,…)
 Haar bruikbaarheid is empirisch aangetoond



1.1. Kern zelf-determinatie theorie

Sluit aan bij de positieve psychologie:
 Hierin staan de sterktes en de talenten van mensen centraal
 Positief mensbeeld

Vanuit dat positief mensbeeld:
 Mensen zijn niet re-actief
 Mensen zijn inherent, van nature uit, gericht op groei en ontwikkeling
 Proberen invloed uit te oefenen op hun ontwikkeling en omgeving
 Voorwaarde hiervoor: voldoende ondersteuning en stimulatie vanuit hun omgeving

Vanuit therapeutische ervaring:
 Ongelooflijk welke kracht en veerkracht mensen hebben
 Hoe blijven sommigen met zo’n intense verhalen toch verder leven en groeien?
 Aangeboren groeitendens van mensen

Als dat groeiproces optimaal verloopt:
 Leren mensen doorheen hun activiteiten wat hen boeit, welke waarden en
persoonlijke overtuigingen ze belangrijk vinden.
 Weten ze deze ontluikende persoonlijke interesses en doelen ook beter op elkaar af
te stemmen

Mensen bouwen maw doorheen hun ontwikkeling een intern kompas op waarbij ze zichzelf
beter leren kennen en waarden en doelen onderschrijven die hun gedrag betekenis en
richting geven

Dit groeiproces verloopt niet automatisch, maar in een samenspel met de omgeving, die
voedend kan zijn

Mensen hebben naast hun fysieke basisbehoeften ook 3 essentiële psychologische
basisbehoeften, ingebakken in de menselijke natuur: ABC
 Autonomie
 Betrokkenheid- relationele verbondenheid
 Competentie

, Bevrediging van deze aangeboren psychologische basisbehoeften = cruciale voedingsstoffen
voor persoonlijke groei en optimaal functioneren

Uit talrijke studies blijkt dat de bevrediging van deze drie basisbehoeften bijdraagt tot welzijn
en levenstevredenheid

Meer behoeftebevrediging hangt samen met:
 Een positiever zelfbeeld
 Minder schaamte
 Een vlottere identiteitsontwikkeling
 Meer prosociaal gedrag
 Veilige hechtingsrelaties waarbij emotioneel een beroep wordt gedaan op de ander
 Meer reflectief of mindful functioneren

Bevrediging van deze drie psychologische basisbehoeften = motor voor het bevorderen van
optimale motivatie, therapietrouw en gedragsverandering

Frustratie van deze behoeftes werkt daarentegen passiviteit, defensief functioneren en zelfs
psychopathologie in de hand

ZDT houdt dus ook de erkenning in dat we kwetsbaarheid in ons dragen, passief kunnen zijn,
defensief kunnen functioneren en psychopathologie kunnen ontwikkelen

Dit onaangepast functioneren wordt ontlokt wanneer de basisbehoeften actief worden
geblokkeerd of gefrustreerd

Er zijn volgens de ZDT geen verschillen tussen mensen in de sterkte van deze behoeften,
maar wel verschillen in de mate waarin mensen hun behoeften hebben bevredigd




1.1. Drie basisbehoeften

Behoefte aan autonomie
= behoefte om psychologisch vrij te kunnen handelen en niet onder druk te staan
= zelf kunnen beslissen
 Gevoel van persoonlijke vrijheid en onafhankelijkheid
 Persoonlijk achter de activiteiten of doelen staan die mensen in het dagelijkse leven
ondernemen of nastreven, eerder dan dat ze zich onder druk gezet voelen om deze
activiteiten uit te voeren
 Bevredigd wanneer iemand volledig achter (de reden voor) hun gedrag staan,
ongeacht of ze dit gedrag zelf hebben geïnitieerd