SAMENVATTING
COGNITIE
BIOLOGISCHE GRONDSLAGEN
1
,INHOUD
Studietaak 1 - Het brein ontleed...................................................................................................................... 11
ACTIVEREN VAN VOORKENNIS ................................................................................................ 11
Het zenuwstelsel ......................................................................................................... 11
Grove anatomie .......................................................................................................... 11
De cortex en subcorticale structuren ......................................................................... 12
Hoofdstuk 2 - Introductie van het brein ............................................................................... 14
STRUCTUUR EN FUNCTIE VAN HET NEURON........................................................................... 14
10 feiten over menselijk brein .................................................................................... 15
Elektrische signalen en het actiepotentiaal ................................................................ 15
Actiepotentiaal (AP) .................................................................................................. 15
Hoe coderen neuronen informatie? ........................................................................... 17
DE GROVE STRUCTUUR VAN HET BREIN .................................................................................. 17
Grijze stof, witte stof en cerebrospinale vloeistof...................................................... 17
Hiërarchische weergave van het centrale zenuwstelsel............................................. 18
Plaatsbepaling en doorsneden ................................................................................... 19
Tweedimensionale doorsneden: ................................................................................ 19
DE CEREBRALE CORTEX/HERSENSCHORS ................................................................................ 19
DE SUBCORTEX......................................................................................................................... 20
De basale ganglia ........................................................................................................ 20
Het limbisch systeem .................................................................................................. 21
Het diëncefalon........................................................................................................... 21
DE MIDDENHERSENEN EN ACHTERHERSENEN ........................................................................ 22
Begrippenlijst...................................................................................................................... 23
2
,Studietaak 2 - Het ontwikkelende brein .......................................................................................................... 25
Hoofdstuk 6 - Het ontwikkelende brein ............................................................................... 25
Neurocognitieve technieken voor kleuters en kinderen ............................................ 25
ONTWIKKELING VAN DE HERSENSTRUCTUUR ......................................................................... 25
Prenatale ontwikkeling ............................................................................................... 26
Postnatale ontwikkeling.............................................................................................. 26
FUNCTIONELE ONTWIKKELING VAN DE HERSENEN ................................................................ 27
Functionele hersenplasticiteit in opnieuw bekabelde hersenen................................ 27
Kritieke en gevoelige perioden in de ontwikkeling..................................................... 27
Aangeboren kennis ..................................................................................................... 27
NATURE EN NURTURE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN ......................................................... 28
Tweelingen en adoptieonderzoek .............................................................................. 28
De oorsprong van genetische verschillen ................................................................... 28
Erfelijkheidsschattingen van hersenen en gedrag ...................................................... 28
Genetische verschillen koppelen aan hersenen en gedrag ........................................ 29
Interacties tussen nature en nurture.......................................................................... 29
Genen koppelen aan cognitie: FOXP2 ........................................................................ 29
Artikel Kolb en Whishaw, 2015: Hoofdstuk 23 - Breinontwikkeling en plasticiteit ................. 30
ONTWIKKELING VAN DE MENSELIJKE HERSENEN.................................................................... 30
Vorming van neuronen ............................................................................................... 31
Celmigratie en celdifferentiatie .................................................................................. 32
Neurale rijping ............................................................................................................ 33
Vorming en snoeien van synapsen ............................................................................. 33
Gliale ontwikkeling...................................................................................................... 34
BEELDVORMINGSONDERZOEK NAAR HERSENONTWIKKELING ............................................... 34
OMGEVINGSINVLOEDEN OP HERSENONTWIKKELING............................................................. 35
Ontwikkelingseffecten van aversieve omgevingen .................................................... 35
Invloed van de omgeving op het brein en zenuwstelsel ............................................ 36
Voordelen van complexe omgevingen ...................................................................... 36
Effecten van voeding en voedingsstoffen.................................................................. 36
3
, Ervaringen en neurale verbindingen .......................................................................... 37
Plasticiteit van representatieve zones in het ontwikkelende brein ........................... 37
Begrippenlijst...................................................................................................................... 39
Studietaak 3 - Het brein in beeld ..................................................................................................................... 41
Hoofdstuk 3 - Het elektrofysiologische brein ....................................................................... 41
OP ZOEK NAAR NEURALE REPRESENTATIES: SINGLE-CELL RECORDINGS ................................ 41
Hoe worden single-cell recordings verkregen? .......................................................... 41
Gedistribueerd versus gespreid coderen.................................................................... 41
ELEKTRO-ENCEFALOGRAFIE EN EVENT-RELATED POTENTIALS ............................................... 42
Hoe werkt EEG? .......................................................................................................... 42
Event-related potentials (ERP’s) ................................................................................. 43
Ritmische oscillaties/trillingen in het EEG-signaal ...................................................... 43
Richtlijnen bij uitvoeren EEG/ERP onderzoek ............................................................. 44
MENTALE CHRONOMETRIE IN ELEKTROFYSIOLOGIE EN COGNITIEVE PSYCHOLOGIE ............. 45
Onderzoek naar gezichtsherkenning met ERP en reactietijden ................................. 45
Endogene en exogene ERP-componenten ................................................................. 46
De spatiale resolutie van ERP ..................................................................................... 46
Waarom karikaturen eenvoudig te herkennen zijn .................................................... 46
MACRO-ENCEFALOGRAFIE ....................................................................................................... 47
Hoofdstuk 4 - Het brein in beeld gebracht ........................................................................... 48
STRUCTURELE BEELDVORMING ............................................................................................... 48
Computerized tomography ......................................................................................... 48
Magnetic resonance imaging ...................................................................................... 48
Fysica van MRI voor niet-fysici: verloop .................................................................... 48
FUNCTIONELE BEELDVORMING ............................................................................................... 50
Fysiologische onderbouwing van functionele beeldvorming ..................................... 50
Het koppelen van structuur aan functie door beeldvorming van witte en grijze stof 50
Functional magnetic resonance imaging .................................................................... 51
Begrippenlijst...................................................................................................................... 52
4
COGNITIE
BIOLOGISCHE GRONDSLAGEN
1
,INHOUD
Studietaak 1 - Het brein ontleed...................................................................................................................... 11
ACTIVEREN VAN VOORKENNIS ................................................................................................ 11
Het zenuwstelsel ......................................................................................................... 11
Grove anatomie .......................................................................................................... 11
De cortex en subcorticale structuren ......................................................................... 12
Hoofdstuk 2 - Introductie van het brein ............................................................................... 14
STRUCTUUR EN FUNCTIE VAN HET NEURON........................................................................... 14
10 feiten over menselijk brein .................................................................................... 15
Elektrische signalen en het actiepotentiaal ................................................................ 15
Actiepotentiaal (AP) .................................................................................................. 15
Hoe coderen neuronen informatie? ........................................................................... 17
DE GROVE STRUCTUUR VAN HET BREIN .................................................................................. 17
Grijze stof, witte stof en cerebrospinale vloeistof...................................................... 17
Hiërarchische weergave van het centrale zenuwstelsel............................................. 18
Plaatsbepaling en doorsneden ................................................................................... 19
Tweedimensionale doorsneden: ................................................................................ 19
DE CEREBRALE CORTEX/HERSENSCHORS ................................................................................ 19
DE SUBCORTEX......................................................................................................................... 20
De basale ganglia ........................................................................................................ 20
Het limbisch systeem .................................................................................................. 21
Het diëncefalon........................................................................................................... 21
DE MIDDENHERSENEN EN ACHTERHERSENEN ........................................................................ 22
Begrippenlijst...................................................................................................................... 23
2
,Studietaak 2 - Het ontwikkelende brein .......................................................................................................... 25
Hoofdstuk 6 - Het ontwikkelende brein ............................................................................... 25
Neurocognitieve technieken voor kleuters en kinderen ............................................ 25
ONTWIKKELING VAN DE HERSENSTRUCTUUR ......................................................................... 25
Prenatale ontwikkeling ............................................................................................... 26
Postnatale ontwikkeling.............................................................................................. 26
FUNCTIONELE ONTWIKKELING VAN DE HERSENEN ................................................................ 27
Functionele hersenplasticiteit in opnieuw bekabelde hersenen................................ 27
Kritieke en gevoelige perioden in de ontwikkeling..................................................... 27
Aangeboren kennis ..................................................................................................... 27
NATURE EN NURTURE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN ......................................................... 28
Tweelingen en adoptieonderzoek .............................................................................. 28
De oorsprong van genetische verschillen ................................................................... 28
Erfelijkheidsschattingen van hersenen en gedrag ...................................................... 28
Genetische verschillen koppelen aan hersenen en gedrag ........................................ 29
Interacties tussen nature en nurture.......................................................................... 29
Genen koppelen aan cognitie: FOXP2 ........................................................................ 29
Artikel Kolb en Whishaw, 2015: Hoofdstuk 23 - Breinontwikkeling en plasticiteit ................. 30
ONTWIKKELING VAN DE MENSELIJKE HERSENEN.................................................................... 30
Vorming van neuronen ............................................................................................... 31
Celmigratie en celdifferentiatie .................................................................................. 32
Neurale rijping ............................................................................................................ 33
Vorming en snoeien van synapsen ............................................................................. 33
Gliale ontwikkeling...................................................................................................... 34
BEELDVORMINGSONDERZOEK NAAR HERSENONTWIKKELING ............................................... 34
OMGEVINGSINVLOEDEN OP HERSENONTWIKKELING............................................................. 35
Ontwikkelingseffecten van aversieve omgevingen .................................................... 35
Invloed van de omgeving op het brein en zenuwstelsel ............................................ 36
Voordelen van complexe omgevingen ...................................................................... 36
Effecten van voeding en voedingsstoffen.................................................................. 36
3
, Ervaringen en neurale verbindingen .......................................................................... 37
Plasticiteit van representatieve zones in het ontwikkelende brein ........................... 37
Begrippenlijst...................................................................................................................... 39
Studietaak 3 - Het brein in beeld ..................................................................................................................... 41
Hoofdstuk 3 - Het elektrofysiologische brein ....................................................................... 41
OP ZOEK NAAR NEURALE REPRESENTATIES: SINGLE-CELL RECORDINGS ................................ 41
Hoe worden single-cell recordings verkregen? .......................................................... 41
Gedistribueerd versus gespreid coderen.................................................................... 41
ELEKTRO-ENCEFALOGRAFIE EN EVENT-RELATED POTENTIALS ............................................... 42
Hoe werkt EEG? .......................................................................................................... 42
Event-related potentials (ERP’s) ................................................................................. 43
Ritmische oscillaties/trillingen in het EEG-signaal ...................................................... 43
Richtlijnen bij uitvoeren EEG/ERP onderzoek ............................................................. 44
MENTALE CHRONOMETRIE IN ELEKTROFYSIOLOGIE EN COGNITIEVE PSYCHOLOGIE ............. 45
Onderzoek naar gezichtsherkenning met ERP en reactietijden ................................. 45
Endogene en exogene ERP-componenten ................................................................. 46
De spatiale resolutie van ERP ..................................................................................... 46
Waarom karikaturen eenvoudig te herkennen zijn .................................................... 46
MACRO-ENCEFALOGRAFIE ....................................................................................................... 47
Hoofdstuk 4 - Het brein in beeld gebracht ........................................................................... 48
STRUCTURELE BEELDVORMING ............................................................................................... 48
Computerized tomography ......................................................................................... 48
Magnetic resonance imaging ...................................................................................... 48
Fysica van MRI voor niet-fysici: verloop .................................................................... 48
FUNCTIONELE BEELDVORMING ............................................................................................... 50
Fysiologische onderbouwing van functionele beeldvorming ..................................... 50
Het koppelen van structuur aan functie door beeldvorming van witte en grijze stof 50
Functional magnetic resonance imaging .................................................................... 51
Begrippenlijst...................................................................................................................... 52
4
