Hoorcollege samenvatting van Juridische en Ethische context

Hoorcolleges Juridische en Ethische context

HC1: Goed handelen
Handelen in juridische en ethische context
 Handelen is een menselijke activiteit die wetens en willens (bewust) gedaan wordt en
waar mensen voor verantwoordelijk kunnen worden gesteld.
 Action is an intentional, purposive, consious and subjectively meaningful activity --> voor
jezelf betekenis heeft, bewust van bent en verantwoordelijk voor bent
 Er is een actor (degene die handelt) die handelt
o Een bal gooien is een handeling, een kou vatten niet
 NIET handelen kan ook handelen zijn --> je kunt besluiten om niet te handelen, dan
handel je ook --> bewustzijn is erg belangrijk

Wat is goed handelen?

Een normatieve vraag
 Wat is goed handelen is, is niet eenduidig te beantwoorden  steeds opnieuw over
kunnen nadenken
 Het is een normatieve vraag die we beantwoorden met impliciete en expliciet normen
o Gebaseerd op waarden
 Cursus juridische en ethische context gericht op het articuleren, onderzoeken
en bereflecteren van deze normativiteit

Er zijn allerlei kaders waarmee we te maken krijgen:




1. Maatschappelijk kader
a. In een rechtstaat is dat de wet
b. De juridische context van de pedagogiek
c. Jeugdrecht (college 8 t/m 11)
i. Verzameling verschillende wettelijke kaders
ii. Burgerlijk recht, Strafrecht, Bestuursrecht
iii. Internationaal Verdrag Rechten Kind
2. Professioneel kader
a. Beroepen worden ingekaderd
i. Wat legitimeert deze professie?
ii. Wie mogen deze professie uitoefenen?

, iii. Waaraan moeten deze professionals zich houden?
b. Beroepscode --> belangrijke rol van hoe het vak eruit zien --> diploma
waard? Wat moeten ze kunnen?
i. Waarden en normen beroepsgroep
ii. Beroepsethische richtlijn
iii. Op grens van recht en ethiek
c. Er zijn diverse beroepscodes, bijvoorbeeld --> grens van recht en ethiek
i. Beroepscode voor sociaal werker (voorbeeld in boek VGW)
ii. Beroepscode jeugdzorgmedewerker (BPSW)
iii. Beroepscode voor academisch pedagogen (NVO)
d. Beroepscodes, Gedragscodes, Integriteitscodes
i. Articuleren waarden en normen professionele organisaties

NVO beroepscode (laatste versie september 2021)
 Nederlandse Vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO)
o Beroepsvereniging voor academisch opgeleide pedagogen en
onderwijskundigen
 De NVO beroepscode geeft richting en invulling aan het begrip 'goed pedagoog'. Op
grond van de beroepscode kunnen pedagogen hun handelen en beslissingen
beroepsethisch bepalen en verantwoorden (p.4)
 Standaard voor kwaliteit beroepsuitoefening
o Gebaseerd op wet- en regelgeving voor zorg en jeugdigen
 Norm waaraan tuchtcollege toetst
 Wie moeten zich hieraan houden?
o NVO-leden
o (Ortho)pedagogen met SKJ registratie
o Orthopedagoog-generalisten met BIG registratie
Dus code is wel echt van belang! Dit vinden zij dus onder goed handelen/een goede pedagoog vallen.

Goed pedagoog?
 Pedagogen zijn gebonden aan de beroepscode en daarmee aan normen waaraan een
goed pedagoog behoort te voldoen (p.5)
 NVO leden staan voor het veilig opgroeien en een optimale ontwikkeling van kinderen en
jongeren, en doelmatige zorg als extra ondersteuning nodig is (p.4)  wat is optimale
ontwikkeling?
 Voor pedagogen is de pedagogische relatie het aangrijpingspunt van hun handelen: zij
zoeken verklaringen en oplossingen in die relatie. Pedagogen streven primair naar
normalisatie van de opvoedingsrelatie, of die nu eenvoudig of heel complex is (p.5)
 Wat wordt hier verondersteld?
o Zie (problematische) waarde geladenheid  is rood!
o Verklaringen en oplossingen zijn ook normatief  en kan dus discussie
ontstaan

Discretionaire ruimte --> je kunt je er niet altijd aan houden, je krijgt zelf verantwoordelijk, zelf
afwegingen moeten maken
 Beroepscode laat ruimte voor inzicht professional
o Professionele autonomie  die geeft jou de verantwoordelijkheid
o 'tenzij clausule' (p.5)
 Wanneer je je moet verantwoorden (voor tuchtcollege) gaat het om je onderbouwing
van handelen
 Professional heeft te allen tijde persoonlijke verantwoordelijkheid voor handelen

,  Je kent de wet en handelt naar inzicht (recht & ethiek)
 Een reflectieve professional handelt niet defensief, maar integer  jij bent de
verantwoordelijke! Niet achter de regels verschuilen

Professioneel kader betekent ook …
 Reflectie op professie --> bewust van zijn, hoort bij professionele houding --> kritische
houding innemen
o Normativiteit en vakinhoud
o Organisatie en beleid
o Doelstellingen
o Aannamen en concepten
o Professionele waarden

Normativiteit?
 Norm: impliciete of expliciete regel
o Bv: veilige brandmelder; goede toets; doelmatige zorg; gepaste kleding;
verstandige ouder; mooi mens
 Normen zijn geen feiten!!!!!
 We kunnen normen proberen te definiëren (normalisatie)
o Normen voor een veilige brandmeter vinden we acceptabeler dan normen
voor een mooi mens?
o Waarom? Alweer kwestie van normativiteit …
 Normatieve ethiek
o Zoekt naar rechtvaardiging morele normen

Pedagoog: een normatief beroep
 Pedagogen scheppen normen  je creëert ook normen als je aan het werk bent
o Normaal
o Leerbaar, begeleidbaar
o Wenselijk gedrag
o Goede ontwikkeling
o Harmonieus gezin
o Etc
 Interventies bevatten impliciet
o Moreel oordeel
o Mens- en maatschappijbeelden
 Goed handelen is ook je verhouden tot deze normativiteit
o Wat betekent jouw oordeel voor de ander?
o Wat legitimeert jouw oordeel?

3. Persoonlijk kader  bepaald door ethiek en hoe je ermee omgaat
a. Wordt bepaald door …
i. Waarden en normen
ii. Opvattingen over mens en maatschappij
b. Ethiek om hier systematisch over na te denken
c. Professioneel handelen vereist een reflectieve houding
i. Integriteit
ii. Dilemmahantering
iii. Handelingsevaluatie

Morele dilemma's kunnen hanteren

,  Wat is een moreel dilemma?  we hebben ze vaker dan we denken  iets wel of niet
doen of wat moeten we doen
o Je moet kiezen  je moet tussen 2 dingen kiezen
o Conflicterende waarden
 Hoe ga je ermee om?
o Analyse & reflectie
o Ethisch stappenplan
o Moreel beraad

Een ethische reflectieve attitude ontwikkelen --> houding ontwikkelen
 Houding als pedagogisch professional
o Hulpverlener, docent, beleidsmedewerker, wetenschapper
 Permanent nadenken …
o Verwonderen
o Redeneren
o Reflecteren
o Kritische houding
o Wisselen van perspectief hoe iemand anders er over denkt
o Waarden bewustzijn
Ethische theorieën en benaderingen voorzien je van gereedschap  helpen tot komende tot
nadenkende houding

Ethiek, recht en code
Overeenkomsten
 Hoe te handelen?
 Vragen naar juiste, goede en rechtvaardige
Verschillen
 Recht systeem algemene regels, vastgesteld door formele autoriteit met sanctionerende
bevoegdheid  vastgesteld door formele autoriteit
o Wetten en regels liggen vast
o Gebaseerd op ethische waarden
 Ethiek systematische reflectie  ligt helemaal niet vast, maar zijn wel theorieën over 
soms niet aan de regels houden kan juist ethisch wel juist.
o Ligt niet vast, wel theorie
o Geen formele autoriteit
o Anders dan je aan de regels houden: illegaal handelen kan ethisch juist zijn

 Wat is goed handelen?
o Primair ethische vraag  begint altijd met ooh wat is dat?

Wat is moreel goed?
Evolutionair gegeven
 Gevoel voor rechtvaardigheid
 Empathie
Openbaring
 Door God gegeven
 Moreel goede ligt in de schepping
Menselijke rede
 Ethische theorie
 Reflectie