Aantekeningen hoorcolleges SRO

Aantekeningen Sociaal Ruimtelijk Onderzoek hoorcolleges

Hoorcollege 1

Het doel van de cursus is systematische en losse waarnemingen te onderscheiden van elkaar. Onderzoek
moet op een systematische wijze gebeuren. Goed onderzoek moet voldaan aan vele eisen. Kennis wordt
gedeeld in open communicatieproces over werkwijzen en uitkomsten van onderzoek. Steeds meer eisen
worden gesteld aan waar onderzoek aan moet voldoen. Als wetenschapper verantwoorden tegenover
andere wetenschappers, opdrachtgevers en de publieke maatschappij. Er wordt steeds kritischer
gekeken naar wetenschappelijk onderzoek. Er moet ook rekening gehouden worden met ethische
vragen; hoe gaan we om met de onderzoek participant? Op basis van eerdere onderzoeken vormt
kritiek. Bijvoorbeeld Tuskeegee-syfilisonderzoek. Zwarte mannen werden behandeld, met als beloning
genezing d.m.v. medicijnen. Door de jaren heen konden wetenschappers observeren. Als gevolg
verspreiding van de ziekte, vele doden. Racistische behandeling, vele medewerking van
wetenschappers. Diederik Stapel ook een voorbeeld van ethische overschrijding, zijn publicaties zijn
teruggetrokken want hij verzon data voor zijn onderzoek (hoe meer je publiceert, hoe hoger de status).

Systematische waarnemingen = wetenschap is gericht op theoretische kennis, gebaseerd op onderzoek.

Losse waarnemingen = dit is anders dan alledaagse kennis, journalistiek.




Neurenberg Code

- Nazi's berecht na WOII – doodstraf, of gevangenisstraf
- Toestemming, evenredigheid, noodzaak en het herroepingsrecht vormen de kern van het
document
- Geformuleerd door de rechters van het tribunaal van Neurenberg – ethiek discussie
- 10 regels met een hoofdfocus op medisch onderzoek
- De Code draaide de logica van ethische doelen om
o Van: focus op de verplichtingen van de onderzoeker ten opzichte van de proefpersoon
o Naar: rechten rechtstreeks toekennen aan de proefpersonen/onderzoeksobjecten

Schandalen leiden tot het aanscherpen van de regels. Het instituut waar het Tuskegee syfilus
experiment uit werd gevoerd startte met een bio-ethiek onderzoekscentrum. Dit leidde tot het Belmont
rapport.

,Belmont rapport

Het rapport bevat richtlijnen voor de bescherming van mensen in onderzoek.

1. Zelfbeschermingsrecht; benadrukken van vrijwilligheid en terugtrekken kan zonder consequenties.
Mensen worden met respect behandeld en informed consent. Je moet de participant goed
informeren over hun rechten en plichten.
2. Goed doen; geen kwaad doen aan participanten, onderzoek moet iets opleveren voor maatschappij
en participanten.
3. Gerechtigheid; eerlijke verdeling van lasten en lusten. Het moet dus niet alleen van
wetenschappelijk, maar ook van maatschappelijk belang zijn.




*Informed consent = de juridische eis dat van een patiënt toestemming is verkregen voor het verrichten
van een medische handeling. De respondent heeft de keuze gehad om toe te stemmen of af te wijzen.
Ook worden de implicaties van beslissingen toegelicht en hij/zij wilt ‘volledig’ geïnformeerd.

Ethische Gedragscode Nederland.

Wat is ethisch onderzoek:

Hoe gaan we om met onze respondenten?

*Ethisch = gaat over dat iets moreel verantwoord is; wat is goed en kwaad?

- Geen schade; denk aan lichamelijk, ontwikkeling, stress, carrièreperspectief, vertrouwelijkheid
en identiteit.
- Eerlijk zijn over de rol van de participant en waar het onderzoek over gaat; je moet hun rechten
en plichten als onderzoeker benadrukken. Het is echter lastig de respondent volledig te
informeren die nodig kan zijn om te beslissen over hun betrokkenheid. Je geeft niet alle
informatie want dit kan je onderzoek ook weer schaden en beïnvloeden.
- Instemmen; inbreuk op privacy moet voorkomen worden. Identiteit mag niet onthult worden,
alle gegevens moeten veilig bewaard worden, anonimiteit en vertrouwelijkheid zijn belangrijk.
Privacy is sterk verbonden met het begrip geïnformeerd toestemming (informed consent).
- Niet voorliegen

, Misleiding betekent meestal dat we ons onderzoek voorstellen als iets anders dan het is, zodat
deelnemers natuurlijker zullen reageren. Een geheel verzonnen leugen komt niet vaak voor. Het is een
vrij wijdverspreide praktijk. Misleiding betekent dus dat de hele waarheid niet verteld wordt. We
moeten waakzaam zijn om misleiding tot een minimum te beperken en wanneer nodig de mate en
effecten mogelijk te beperken. Bekend voorbeeld van misleiding is het Milburn Experiment (schokken bij
fout antwoord – ethisch onverantwoordelijk). Als je de respondenten van tevoren had verteld, was het
onderzoek mislukt.

Toch is ethiek een lastig probleem. Dit omdat schrijvers vaak nog verschillen over wat wel en niet
ethisch is. Dezelfde problemen lijken niet te worden opgelost. Bepaalde onderzoeksmethoden hebben
een slechte naam omdat ze worden geïdentificeerd met een paar extreme gevallen. Maar het echte
probleem is dat het potentieel om zich onethisch te gedragen in onderzoek constant is en niet alleen
afhankelijk is van bepaalde situaties of methoden.



Er zijn verschillende ethische standpunten mogelijk (Couper):

- Aristoteles' deugdethiek is teleologisch (telos = doel); mensen handelen omwille van een doel,
dat zij beoordelen als het goede. Focus is op de persoon die we zouden moeten zijn.
- Deontologische ethiek (Kant); De plicht of morele normen worden nagestreefd. Deontologie
stelt dat handelingen goed of slecht zijn volgens een duidelijke set regels, die voortkomen uit
bepaalde normen over menselijk gedrag. Verwijzing naar essentiële en absolute beginselen
(universalisme; past bij ‘respect’ uit Belmont Report). Ontologie is de beschrijving van delen van
gehelen.