Juridische verkenning
Recht en rechtsregels zijn ontstaan omdat er een nood is aan organisatie van een samenleving
wat is recht?
Recht is een geheel van rechtsregels in een samenleving die bestaat op een bepaaald moment in een
bepaalde plaats en ze zijn afdwingbaar
Een geheel van rechtsregels
Die bestaan op een bepaalde moment (periode), een bepaalde samenleving en die zijn dus
afdwingbaar.
Stand van samenleving
Rechtsregel (moreel regel) =/= regel Hierom is er een duidelijke evolutie ontstaan.
-> verkeersregel =/= gedragsregel er zijn nog andere voorbeelden.
Er zijn andere regels van samenleving zoals bv:
Regels thuis (fatsoenregels)
o Bv: bij familie, vriendenkring…
Gedragsregels
o Bv: gedrag op school
Normale regels (moraal regels) {goed of slecht}
o Bv: regels overschrijden door te vlug met auto rijden.
Vanuit een morele regel kan een rechtsregel komen
BV: niemand vermoorden, niet stelen
Regels bepaald moment en tijd, recht is tijd en plaats gebonden.
Bv: vrouwen hadden vroeger geen rechten en mannen wel. Iedereen heeft nu regels gekregen. Recht
evolueert met de maatschappij en de samenleving.
Afdwingbaarheid
Als en regel niet afdwingbaar is niet naar een afspraak komen, is het geen rechtsregel, door
middel van rechtbank essentiële kenmerk.
Een rechtsregel houdt een gebod, een verbod of betalingsverplichting in
bv. Som geld wordt niet betaald rechtbank
Wanneer komen rechtsregels tot stand.
Dankzij de OVERHEID door de parlement.
Wetten worden gemaakt DOOR parlement.
De wetten worden uitgevoerd DOOR de regering
Wat zijn de doelstellingen bij rechtsregels?
Rechtszekerheid, ordening, controle
Liberalisme, idealisme
o Anders is er chaos ( als iedereen zijn zin doet)
1
,Recht is een bepaalde instrument om bepaalde beleid uit te voeren volgens een bepaalde ideologie.
Overwicht van een ideologie (bv: anarchisme, communisme, conservatisme, socialisme…) bepaald
de rechtsregels
GEVAAR: neoliberalisme => mensen die hun eigen bedrijf hebben (kijken alleen voor zichzelf uit)
ideologie waarbij dat de overheid zich zo weinig mogelijk moet bij ondernemingen vrijheid van het
ondernemen.
Waarom heeft een maatschappij rechtsregels nodig?
1. Rechtszekerheid
Ordening: geen chaos, verhouding tussen mensen ordenen
Machtsrelaties: belangrijke mensen met macht bepalen de regels
2. Rechtvaardigheid (wordt niet noodzakelijk bereikt (maatschappelijk werk (sociale problematiek
oplossen)
Conservatieve visie: maatschappelijke ordening, regels volgen
Therapeutische visie: mensen op het goede spoor zetten, weer laten meedraaien in de
samenleving
Emancipatorische visie: structurele en maatschappelijke verandering
Bronnen van het recht
recht
Waar vind je ze terug?
Codex, een verzameling van wetten in een boek (voor een gerechtstak.
Belangrijke bronnen:
Grondwet, rechtspraak/ rechtsleer, gewoonte, billijkheid, ordonnantie, Europeserecht.
Plaatsen:
1. Internationale verdragen, Europeesrecht
2. Grondwet
3. Nationale wetgeving
4. De algemene beginselen
5. Gewoonten en tradities
6. Rechtspraak
7. Rechtsleer
8. Billijkheid
Je kan ‘recht’ op verschillende manieren toepassen.
Belangrijk voor sociaal werkers => ze zijn altijd aanwezig op de achtergrond
Internationale verdragen en Europees recht
Internationale verdragen: internationale overeenkomst (contract) tussen 2+ landen (mondiaal)
bv: VN: verenigde naties
Rechtstreekse werking/ toepassing in België (staat boven de grondwet)
bv; EVRM: Europees Verdrag Rechter van de Mens – recht op privacy & vrij meningsuiting
2
,Het is fundamenteel en kan opgeroepen worden bij de rechter
Bv: Europees recht= richtlijnen en verordening België moet deze uitvoeren, ook zonder akkoord.
Onrechtstreekse werking/ toepassing in Belgiëverdragen en wetten moeten omgezet worden in een
Belgische wet
vb; verdragingen rond belastingen asiel en migratie
Grondwet
Wat staat er in de “Belgische grondwet”? (België is een federale staat het bestaat uit gemeente,
gewest, taalgebieden,…) 2 delen
1ste deel: fundamentele rechten en vrijheden
Bv: recht op onderwijs, recht op vrije meningsuiting, recht op geloofsovertuiging,…
- artikel 23: sociale, culturele en economische belangen/ rechten
Bv: recht op gezondheid, arbeid, sociale zekerheid, huisvesting, ontplooiing
2de deel: de essentiële beginselen waar de Belgische staat op gebaseerd is.
Bv: scheiding ter machten, regering welke landen,…
De 3machten staan in de grondwet
wetgeving (naast de grondwet)
o formele wetten
word gemaakt door parlement
o materiële wetten (uitvoerend macht)
wetten die buiten parlement worden gemaakt.
Bv: koninklijk besluit (KB) dit word gemaakt door de regering.
Ministeriële besluiten (MB)
uitvoerende macht
rechterlijke macht
Algemene beginselen
Deze stonden oorspronkelijk niet op papier en hebben te maken met rechtvaardigheid. Ze leiden de
rechters tot rechtvaardigheid/ evenwichtige uitspraken (als de wet het toelaat)
Rechtspraak (syn. = jurisprudentie)
geheel van uitspraken die rechters doen in de gevallen die aan hen wordt voorgelegd.
Uitspraken van rechters:
een vonnis: in 1ste aanleg
o bv: geld schuldig aan iemand
arresten: uitsprak van Hof van beroep
o max 1X beroep
wat doen de rechters?
Rechters moeten de wetgeving (niet strikt) toepassen/ interpreteren (in het voordeel van..) zodat er
een meer rechtvaardige oplossing is ontstaan van niet wet
3
, =/= Duralex ( de wet is de wet en die moet gevolgd worden
Rechtspraak?
Belangrijke bron van recht
Rechtsleer?
Literatuur door juristen geschreven over juridische onderwerpen (boeken) Meningen van juristen
over wetgving
=> commentaren, alle wet geschreven word door juristen ->> verschijnt in boeken (bib) (alle juristen
tegen wet aanpassing/ wijziging van de wet)
Rechterlijke macht kan druk uitoefenen!!
Gewoonten?
Primaire bron van recht (mondeling)
bv; manier van handelen tussen handelaars (diamantensector)
=> weinig geschreven, via gewoonten hoe moeten we met elkaar omgaan.
Billijkheid niet zo belangrijk)
Aanvullende bron van recht
bv; uitvoering van contract
~rechtvaardigheid: billijke oplossing= rekening houden met de omstandigheden/ ieders belang is
belangrijk.
Indeling van het recht (pg 10 -11)
(recht is heel breed dus daarom word het ingedeeld, ook omdat er een grote maat van juridisering >
vroeger waren er veel zaken die niet geregeld werd door het recht; nu wel.)
2 indelingen nood om in te delen in rechtstakken
internationaal en nationaal recht
privé en publiek
juridisering: zoeken die vroeger niet rechtelijk waren nu wel (maatschappelijke ontwikkeling)
bv : gsm kapot : garantie ? inwisselen…
Internationaal Nationaal
Publiek volkenrecht: int. Verdragen (EVMN) - staatsrecht = houdt zich bezig met hoe
= regelt de betrekkingen tussen de staten de staat is georganiseerd (syn:
Regels over betrekkingen tussen landen grondwettelijke recht)
(overeenkomsten - grondwettelijk = hoe is België
Bv; VN, EVRM… georganiseerd
- sociale zekerheid recht = regelt de
rechten en verplichtingen met
betrekkingen tot de sociale zekerheid
voor zien door de overheid. (bv leefloon,
pensioen, werkloosuitkereing)
- fiscaalrecht = veel belastingen daarom
gebracht in rechtstak BV; WIB (wetboek
4
Recht en rechtsregels zijn ontstaan omdat er een nood is aan organisatie van een samenleving
wat is recht?
Recht is een geheel van rechtsregels in een samenleving die bestaat op een bepaaald moment in een
bepaalde plaats en ze zijn afdwingbaar
Een geheel van rechtsregels
Die bestaan op een bepaalde moment (periode), een bepaalde samenleving en die zijn dus
afdwingbaar.
Stand van samenleving
Rechtsregel (moreel regel) =/= regel Hierom is er een duidelijke evolutie ontstaan.
-> verkeersregel =/= gedragsregel er zijn nog andere voorbeelden.
Er zijn andere regels van samenleving zoals bv:
Regels thuis (fatsoenregels)
o Bv: bij familie, vriendenkring…
Gedragsregels
o Bv: gedrag op school
Normale regels (moraal regels) {goed of slecht}
o Bv: regels overschrijden door te vlug met auto rijden.
Vanuit een morele regel kan een rechtsregel komen
BV: niemand vermoorden, niet stelen
Regels bepaald moment en tijd, recht is tijd en plaats gebonden.
Bv: vrouwen hadden vroeger geen rechten en mannen wel. Iedereen heeft nu regels gekregen. Recht
evolueert met de maatschappij en de samenleving.
Afdwingbaarheid
Als en regel niet afdwingbaar is niet naar een afspraak komen, is het geen rechtsregel, door
middel van rechtbank essentiële kenmerk.
Een rechtsregel houdt een gebod, een verbod of betalingsverplichting in
bv. Som geld wordt niet betaald rechtbank
Wanneer komen rechtsregels tot stand.
Dankzij de OVERHEID door de parlement.
Wetten worden gemaakt DOOR parlement.
De wetten worden uitgevoerd DOOR de regering
Wat zijn de doelstellingen bij rechtsregels?
Rechtszekerheid, ordening, controle
Liberalisme, idealisme
o Anders is er chaos ( als iedereen zijn zin doet)
1
,Recht is een bepaalde instrument om bepaalde beleid uit te voeren volgens een bepaalde ideologie.
Overwicht van een ideologie (bv: anarchisme, communisme, conservatisme, socialisme…) bepaald
de rechtsregels
GEVAAR: neoliberalisme => mensen die hun eigen bedrijf hebben (kijken alleen voor zichzelf uit)
ideologie waarbij dat de overheid zich zo weinig mogelijk moet bij ondernemingen vrijheid van het
ondernemen.
Waarom heeft een maatschappij rechtsregels nodig?
1. Rechtszekerheid
Ordening: geen chaos, verhouding tussen mensen ordenen
Machtsrelaties: belangrijke mensen met macht bepalen de regels
2. Rechtvaardigheid (wordt niet noodzakelijk bereikt (maatschappelijk werk (sociale problematiek
oplossen)
Conservatieve visie: maatschappelijke ordening, regels volgen
Therapeutische visie: mensen op het goede spoor zetten, weer laten meedraaien in de
samenleving
Emancipatorische visie: structurele en maatschappelijke verandering
Bronnen van het recht
recht
Waar vind je ze terug?
Codex, een verzameling van wetten in een boek (voor een gerechtstak.
Belangrijke bronnen:
Grondwet, rechtspraak/ rechtsleer, gewoonte, billijkheid, ordonnantie, Europeserecht.
Plaatsen:
1. Internationale verdragen, Europeesrecht
2. Grondwet
3. Nationale wetgeving
4. De algemene beginselen
5. Gewoonten en tradities
6. Rechtspraak
7. Rechtsleer
8. Billijkheid
Je kan ‘recht’ op verschillende manieren toepassen.
Belangrijk voor sociaal werkers => ze zijn altijd aanwezig op de achtergrond
Internationale verdragen en Europees recht
Internationale verdragen: internationale overeenkomst (contract) tussen 2+ landen (mondiaal)
bv: VN: verenigde naties
Rechtstreekse werking/ toepassing in België (staat boven de grondwet)
bv; EVRM: Europees Verdrag Rechter van de Mens – recht op privacy & vrij meningsuiting
2
,Het is fundamenteel en kan opgeroepen worden bij de rechter
Bv: Europees recht= richtlijnen en verordening België moet deze uitvoeren, ook zonder akkoord.
Onrechtstreekse werking/ toepassing in Belgiëverdragen en wetten moeten omgezet worden in een
Belgische wet
vb; verdragingen rond belastingen asiel en migratie
Grondwet
Wat staat er in de “Belgische grondwet”? (België is een federale staat het bestaat uit gemeente,
gewest, taalgebieden,…) 2 delen
1ste deel: fundamentele rechten en vrijheden
Bv: recht op onderwijs, recht op vrije meningsuiting, recht op geloofsovertuiging,…
- artikel 23: sociale, culturele en economische belangen/ rechten
Bv: recht op gezondheid, arbeid, sociale zekerheid, huisvesting, ontplooiing
2de deel: de essentiële beginselen waar de Belgische staat op gebaseerd is.
Bv: scheiding ter machten, regering welke landen,…
De 3machten staan in de grondwet
wetgeving (naast de grondwet)
o formele wetten
word gemaakt door parlement
o materiële wetten (uitvoerend macht)
wetten die buiten parlement worden gemaakt.
Bv: koninklijk besluit (KB) dit word gemaakt door de regering.
Ministeriële besluiten (MB)
uitvoerende macht
rechterlijke macht
Algemene beginselen
Deze stonden oorspronkelijk niet op papier en hebben te maken met rechtvaardigheid. Ze leiden de
rechters tot rechtvaardigheid/ evenwichtige uitspraken (als de wet het toelaat)
Rechtspraak (syn. = jurisprudentie)
geheel van uitspraken die rechters doen in de gevallen die aan hen wordt voorgelegd.
Uitspraken van rechters:
een vonnis: in 1ste aanleg
o bv: geld schuldig aan iemand
arresten: uitsprak van Hof van beroep
o max 1X beroep
wat doen de rechters?
Rechters moeten de wetgeving (niet strikt) toepassen/ interpreteren (in het voordeel van..) zodat er
een meer rechtvaardige oplossing is ontstaan van niet wet
3
, =/= Duralex ( de wet is de wet en die moet gevolgd worden
Rechtspraak?
Belangrijke bron van recht
Rechtsleer?
Literatuur door juristen geschreven over juridische onderwerpen (boeken) Meningen van juristen
over wetgving
=> commentaren, alle wet geschreven word door juristen ->> verschijnt in boeken (bib) (alle juristen
tegen wet aanpassing/ wijziging van de wet)
Rechterlijke macht kan druk uitoefenen!!
Gewoonten?
Primaire bron van recht (mondeling)
bv; manier van handelen tussen handelaars (diamantensector)
=> weinig geschreven, via gewoonten hoe moeten we met elkaar omgaan.
Billijkheid niet zo belangrijk)
Aanvullende bron van recht
bv; uitvoering van contract
~rechtvaardigheid: billijke oplossing= rekening houden met de omstandigheden/ ieders belang is
belangrijk.
Indeling van het recht (pg 10 -11)
(recht is heel breed dus daarom word het ingedeeld, ook omdat er een grote maat van juridisering >
vroeger waren er veel zaken die niet geregeld werd door het recht; nu wel.)
2 indelingen nood om in te delen in rechtstakken
internationaal en nationaal recht
privé en publiek
juridisering: zoeken die vroeger niet rechtelijk waren nu wel (maatschappelijke ontwikkeling)
bv : gsm kapot : garantie ? inwisselen…
Internationaal Nationaal
Publiek volkenrecht: int. Verdragen (EVMN) - staatsrecht = houdt zich bezig met hoe
= regelt de betrekkingen tussen de staten de staat is georganiseerd (syn:
Regels over betrekkingen tussen landen grondwettelijke recht)
(overeenkomsten - grondwettelijk = hoe is België
Bv; VN, EVRM… georganiseerd
- sociale zekerheid recht = regelt de
rechten en verplichtingen met
betrekkingen tot de sociale zekerheid
voor zien door de overheid. (bv leefloon,
pensioen, werkloosuitkereing)
- fiscaalrecht = veel belastingen daarom
gebracht in rechtstak BV; WIB (wetboek
4
