1. ANTIEKE BESCHAVING
1.1 DE GRIEKEN
= gelijkmatig en democratisch grid van bouwblokken
POLIS
= de Griekse rechtvaardige stad
o Democratisch bestuurd door vrije burgers
o Discussie wordt gevoerd op de agora = hart van de nieuwe stad
o Stad lag niet meer rond een gesloten burcht (Akropolis)
o Milieu van orde & recht
o Openbare functies centraal
Agora
= belangrijkste trefpunt van de stad en de kern (politiek, religieus, commercieel)
= open plein, openbare spreekplaats
o Geen centraal gelegen tempels, maar terzijde gelegen, doorzichtige en
toegankelijke tempels
De stad is …
o … de plaats waar al wat voor een mens en voor de gemeenschap belangrijk en
wezenlijk is, voorwerp is van een redelijk gesprek
o … een publieke plaats van collectieve beslissingen en het goede samenleven
EERSTE STEDEN
Grid houdt geen rekening met geografie
Akropolis (religie) en Agora (politiek) gescheiden van elkaar
= ruimtelijke scheiding tussen kerk en staat
absoluut, ook tempels in de stad
Permanente publieke gebouwen (vb. stoa)
o Monumenteel & toegankelijk
o Duurzame materialen
Tijdelijke private gebouwen (huizen)
o Laag & weg van de straat gekeerd (inwaarts)
o Vergankelijke materialen
ONTWIKKELING RATIONELE STEDENBOUW
Wetenschappelijk denken
o Nieuwe inzichten omtrent de invloed van het milieu op lichaam en geest
Algemeen welzijn van de polis en haar burgers = centraal
Vb. bouwblokken georiënteerd naar de overheersende
winrichting voor een goede verluchting van de polis
,HIPPODAMISCHE SYSTEEM
= bouwblok als basis van de gelijkmatige stedelijke structuur
= het dambordpatroon
Zonering
o Wonen, handel, bestuur en religie
Het grid of het raster:
o Regelmatig patroon, werkend op schaal van stad en gebouw
o Grid blijft behouden, houdt geen rekening met de geografie
o Stadsmuur volgt wel de geografie
o Oriëntatie (goede verluchting)
o Geen grondeigendom
o Bouwblokken
o A priori geen centrum
= paar vakken uit het raster samennemen en agora inrichten
De woonblokken:
o Ondergeschikt aan publieke ruimte (eenvoudig, gelijkvormig)
o Privacy belangrijk -> woonblokken naar binnen gekeerd
o Horizontale stad (max 2 lagen)
o Hiërarchie in straten: prominent/belangrijk = breder
1.2 DE ROMEINEN
ROMEINSE BESCHAVING
= Sterk bepaald door politieke, bestuurlijke (senaat in Rome)
o Burgerschap bepaald door netwerk (met Rome), niet woonplaats
o Efficiënte controle = cruciaal
o Stad als deel van stedelijk systeem = het imperium
o Woning geeft sociale status weer: domus vs. insulae
Invloed van Etruskische beschaving:
o Orde
o Technologie (infrastructuur)
o Inzet op huiselijkheid
o Steden als knooppunten van handel
o Het belang van verkeer & circulatie
o Grootgrondbezit (hiërarchie) en controle
Territoriale expansie
o Uniform stedenbouwkundig concept (standaardisering) nodig voor kolonies
o Orde & rationalisme (vs. Grieken: harmonieus)
o Duidelijke scheiding ruimtelijke functies
, GROMA
= romeinse landmeetkunde
o Rechte lijnen
o Haakske hoeken
Efficiënt grid opmaken (stad + platteland)
+ Kadaster = eigendomsstructuur, verdienmodel
STICHTING VAN EEN STAD
1. Symbolische plek bepalen
2. Rationeel uitwerken
Templum (omtrek) bepalen
2 hoofdassen bepalen:
Cardo = N-Z
Docamanus = O-W
Snijpunt = forum
Centrum op voorhand bepaald (vs. Grieken eenduidig centrum)
Stadsomwalling begrenst het raster
Verdediging & militaire redenen
Juridische scheiding: stad & platteland
Stad begint vaak als een castrum (= militair kamp) en groeit nadien organisch uit tot stad
Publieke gebouwen afgestemd naar…
o … grootte van de stad
o … aantal inwoners
Uitbreiding stad = uitbreiding publieke gebouwen en voorzieningen
ROME
= vreemd genoeg een uitzondering
Organisch gegroeide megalomaan die ontstaan is als centrum van het
samensmelten van verschillende dorpen
Forum als basis, als knooppunt van het openbare, stedelijke leven
Rationele systematische stedenbouw bemoeilijkt door …
o … heuvels met daartussen moerassige bodem
o … nood aan gigantische hoeveelheid infrastructuur (wegen, aquaducten, …)
o … gigantisch snelle groei
o … hoge densiteit van zowel woningen als grootschalige monumenten
Forum Romanum
= eerste politiek, religieuze en commerciële centrum van de stad
= gebied van tempels en bestuurlijke gebouwen die in elkaar overgaan
1.1 DE GRIEKEN
= gelijkmatig en democratisch grid van bouwblokken
POLIS
= de Griekse rechtvaardige stad
o Democratisch bestuurd door vrije burgers
o Discussie wordt gevoerd op de agora = hart van de nieuwe stad
o Stad lag niet meer rond een gesloten burcht (Akropolis)
o Milieu van orde & recht
o Openbare functies centraal
Agora
= belangrijkste trefpunt van de stad en de kern (politiek, religieus, commercieel)
= open plein, openbare spreekplaats
o Geen centraal gelegen tempels, maar terzijde gelegen, doorzichtige en
toegankelijke tempels
De stad is …
o … de plaats waar al wat voor een mens en voor de gemeenschap belangrijk en
wezenlijk is, voorwerp is van een redelijk gesprek
o … een publieke plaats van collectieve beslissingen en het goede samenleven
EERSTE STEDEN
Grid houdt geen rekening met geografie
Akropolis (religie) en Agora (politiek) gescheiden van elkaar
= ruimtelijke scheiding tussen kerk en staat
absoluut, ook tempels in de stad
Permanente publieke gebouwen (vb. stoa)
o Monumenteel & toegankelijk
o Duurzame materialen
Tijdelijke private gebouwen (huizen)
o Laag & weg van de straat gekeerd (inwaarts)
o Vergankelijke materialen
ONTWIKKELING RATIONELE STEDENBOUW
Wetenschappelijk denken
o Nieuwe inzichten omtrent de invloed van het milieu op lichaam en geest
Algemeen welzijn van de polis en haar burgers = centraal
Vb. bouwblokken georiënteerd naar de overheersende
winrichting voor een goede verluchting van de polis
,HIPPODAMISCHE SYSTEEM
= bouwblok als basis van de gelijkmatige stedelijke structuur
= het dambordpatroon
Zonering
o Wonen, handel, bestuur en religie
Het grid of het raster:
o Regelmatig patroon, werkend op schaal van stad en gebouw
o Grid blijft behouden, houdt geen rekening met de geografie
o Stadsmuur volgt wel de geografie
o Oriëntatie (goede verluchting)
o Geen grondeigendom
o Bouwblokken
o A priori geen centrum
= paar vakken uit het raster samennemen en agora inrichten
De woonblokken:
o Ondergeschikt aan publieke ruimte (eenvoudig, gelijkvormig)
o Privacy belangrijk -> woonblokken naar binnen gekeerd
o Horizontale stad (max 2 lagen)
o Hiërarchie in straten: prominent/belangrijk = breder
1.2 DE ROMEINEN
ROMEINSE BESCHAVING
= Sterk bepaald door politieke, bestuurlijke (senaat in Rome)
o Burgerschap bepaald door netwerk (met Rome), niet woonplaats
o Efficiënte controle = cruciaal
o Stad als deel van stedelijk systeem = het imperium
o Woning geeft sociale status weer: domus vs. insulae
Invloed van Etruskische beschaving:
o Orde
o Technologie (infrastructuur)
o Inzet op huiselijkheid
o Steden als knooppunten van handel
o Het belang van verkeer & circulatie
o Grootgrondbezit (hiërarchie) en controle
Territoriale expansie
o Uniform stedenbouwkundig concept (standaardisering) nodig voor kolonies
o Orde & rationalisme (vs. Grieken: harmonieus)
o Duidelijke scheiding ruimtelijke functies
, GROMA
= romeinse landmeetkunde
o Rechte lijnen
o Haakske hoeken
Efficiënt grid opmaken (stad + platteland)
+ Kadaster = eigendomsstructuur, verdienmodel
STICHTING VAN EEN STAD
1. Symbolische plek bepalen
2. Rationeel uitwerken
Templum (omtrek) bepalen
2 hoofdassen bepalen:
Cardo = N-Z
Docamanus = O-W
Snijpunt = forum
Centrum op voorhand bepaald (vs. Grieken eenduidig centrum)
Stadsomwalling begrenst het raster
Verdediging & militaire redenen
Juridische scheiding: stad & platteland
Stad begint vaak als een castrum (= militair kamp) en groeit nadien organisch uit tot stad
Publieke gebouwen afgestemd naar…
o … grootte van de stad
o … aantal inwoners
Uitbreiding stad = uitbreiding publieke gebouwen en voorzieningen
ROME
= vreemd genoeg een uitzondering
Organisch gegroeide megalomaan die ontstaan is als centrum van het
samensmelten van verschillende dorpen
Forum als basis, als knooppunt van het openbare, stedelijke leven
Rationele systematische stedenbouw bemoeilijkt door …
o … heuvels met daartussen moerassige bodem
o … nood aan gigantische hoeveelheid infrastructuur (wegen, aquaducten, …)
o … gigantisch snelle groei
o … hoge densiteit van zowel woningen als grootschalige monumenten
Forum Romanum
= eerste politiek, religieuze en commerciële centrum van de stad
= gebied van tempels en bestuurlijke gebouwen die in elkaar overgaan
