Theorie: manuele therapie onderste kwadrant
SCREENING – ANAMNESE IN DE MANUEEL THERAPEUTISCHE
PRAKTIJK
1. Inleiding
1.1. Situering manuele therapie
IFOMPT definieert manuele therapie als volgt:
Orthopedische Manuele Therapie is een gespecialiseerd gebied van fysiotherapie/fysieke therapie voor de
behandeling van neuro-musculo-skeletale aandoeningen op basis van klinisch redenering, met behulp van zeer
specifieke behandelingsmethoden waaronder manuele technieken en oefeningen.
Orthopedische Manuele Therapie omvat ook, en wordt gedreven door het beschikbare wetenschappelijke en
klinische bewijs en het biopsychosociale kader van elke individuele patiënt."
1.2. Manueel therapeutisch methodisch handelen
Het manueel therapeutisch methodisch handelen bestaat uit verschillende delen.
- Screeningproces
- Anamnese
- Functie onderzoek
- Analyse en conclusie
- Behandelplan
- Behandeling
- Eindevaluatie en afsluiting
2. Screeningsproces
Het screeningsproces is een proces waarbij de manueel therapeut beslist of er verder manueel therapeutisch
onderzoek en/of behandeling geïndiceerd is. Dit gebeurt door middel van gerichte vragen in een beperkte tijd.
Vraag jezelf af:
- Juiste patiënt?
- Juiste therapeut?
- Juiste plaats?
- Juiste techniek?
- Juiste moment?
Vb. acute lage rugpijn
Er is geweten dat acute klachten na 2 weken verminderen. Hierbij kunnen we onze afvragen of het de juiste moment
is om deze patiënt te behandelen door middel van OT en MT? Bij acute klachten kunnen we eerder opteren voor info
en advies en pas in een latere fase overgaan naar manuele therapeutische technieken zoals OT en MT wanneer de
klachten na 2 weken nog blijven aanhouden.
1
,Indicaties volgens KNGF
- Witte zone
o Onderzoeks- en behandelingstechnieken die worden gebruikt zijn gestaafd in de wetenschap
- Grijze zone
o Onderzoeks- en behandelingstechnieken waarvan niet helemaal geweten is of ze effectief zijn
o Vaak technieken die worden gebruikt in case reports
o A.d.h.v. deze case reports wordt er gekeken of de techniek al dan niet aan te raden is
- Zwarte zone
o Geen wetenschappelijke evidentie
o Niet binnen expertisegebied manuele therapie
o Niet doeltreffende interventies of zelfs iatrogene effecten
Door deze zones kan het onderscheid tussen osteopathie en manuele therapie gemaakt worden. De manuele
therapie leunt veel sterker aan bij de witte zone. Bij osteopathie is het niet altijd zeker dat de technieken gestaafd
zijn. Bv. op visceraal vlak is het niet altijd duidelijk of de technieken effectief helpen.
2.1. Inventarisatie hulpvraag
De hulpvraag wordt bevraagd aan de patiënt. Deze kan je zeer snel vragen aan de patiënt, zodat je weet wat er te
behalen valt met de patiënt. Daarnaast worden ook eventuele bijvragen gesteld over medische gegevens in functie
van de screening zoals:
- Operatietechnieken
- Postoperatief beleid
- Medicatie
- Andere pathologieën
- …
Zo nodig neem je contact op moet de behandelende arts
De hulpvraag wordt uiteindelijk na onderzoek en analyse vertaald naar een behandelplan
2.2. Functioneringsprobleem en beloop van klacht
Om de functioneringsproblemen en beloop van de klacht na te gaan worden enkele zaken na gegaan:
- Lokalisatie en aard van de klacht volgens ICF
- Bewegings- en/of houdingsafhankelijkheid
- Ernst van de klacht (in bewoordingen van de patiënt)
- Beloop van de klacht in functie van te verwachten natuurlijk herstel
2.3. Generieke rode vlaggen
Generieke rode vlaggen = symptomen die wijzen op mogelijk ernstige onderliggende pathologie, waar de patiënt
contact met de huisarts dient op te nemen.
De generieke rode vlaggen zijn:
- Algemene malaise
- Ongewild gewichtsverlies
- Koorts
- Nachtzweten (verandering)
- Non-mechanic pain
- Neuropatische pijn
- Neurologische symptomen
- Recent trauma
- Tekenen van ontstekingsproces
2
,2.4. Regio specifieke rode vlaggen
2.4.1. Regio specifiek: LWK volgens KNGF (2021)
Neurologisch noodgeval - Cauda-equina syndroom
o Urineretentie
o Fecale of urine-incontinentie
o Progressieve motorische zwakte
o Bewijs voor bilaterale zenuwwortelproblematiek
- Progressieve neurologische symptomen
o Bv. ernstige motorische uitval (MRC-score ≤ 3/5)
o Bv. gevoelsstoornissen die zijn opgetreden in < 48uur
- Wijdverspreide neurologische symptomen (Bv. Piramidale tekenen)
Fractuur - Ernstige lage rugpijn na een (hoogenergetisch) trauma
- Ernstige lage rugpijn na een klein trauma of zonder bewust trauma, maar
met verhoogde kans op fractuur, zoals bij:
o Osteoporose
o Langdurig corticosteroïdengebruik
o Hoge leeftijd
o Voorgeschiedenis van kanker
o Axiale spondylartritis
Infectie - Nachtzweten
- Rillingen en temperatuurverhoging
- Intraveneus druggebruik
- Immunodeficiëntie
- Onverklaard gewrichtsverlies
- Bekend met voorgaande of samengaande systemische infectie of risico
op infectie
- Recente chirurgische ingreep
- Urinaire- of huidinfectie
o Tuberculose – discitis – spinaal abces
Tumor - Recente klachten van rugpijn bij leeftijd <18 of >55 jaar
- Voorgeschiedenis van kanker
- Onverklaard gewrichtsverlies
- Vermoeidheid
- Ernstige nachtelijke pijn
- Nachtzweten
Inflammatoire aandoening - Constante progressieve niet-mechanische pijn
- Reageert goed op NSAID’s
- Rugpijn verbeterd bij lichaamsbeweging, naar niet in rust
- Familiaire component
- Ernstige nachtelijke pijn
- Ochtendstijfheid >30 minuten of ’s nachts wakker worden bij jonge
patiënten
- Meer dan 5jaar lage rugpijn (axiale spondylartritis)
Diversen - Toenemen postoperatieve pijn
- Unilaterale piramidale tekenen
Dit zijn clusters het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg.
Verwijs deze patiënten door naar de huisarts
3
, 2.4.2. Regio specifiek: LWK volgens KCE (2017 revisie 2019)
ZEER DRINGEND
Neurologische noodgevallen - Wijdverspreide neurologische symptomen
- Progressieve neurologische symptomen
- Urinaire of fecale moeilijkheden
- Ernstig motorisch deficit sinds <48 uur
Actie = Onmiddellijk naar spoed
Traumatische fractuur - Ernstige LRP na significant/hoog energie trauma
- Rugpijn na trauma met spondylitis ankylosans
Actie = onmiddellijk naar spoed
Vasculaire problemen - Vasculaire tekenen
o Koude voeten
o Verminderde arteriële pulsaties
Wanneer deze wijzen op een (dreigend) scheurend aneurysma van de aorta
descendens als ze gepaard gaan met LRP of zelfs shock
Actie = onmiddellijk naar spoed (echo en vaatchirurgie)
Zeer dringende zaken moeten onmiddellijk doorgestuurd worden naar spoed!
SEMI-DRINGEND
Pathologische fractuur - Lage rugpijn na mineur trauma of zelf zonder trauma met:
o Voorgeschiedenis/risico osteoporose
o Chronisch corticoïde gebruik
o Pijn in borstkas
o Hogere leeftijd
o Onverklaard gewrichtsverlies, vermoeidheid
o Voorgeschiedenis van kanker
Actie = Röntgen of CT + consult rugchirurgie
Infectie - Objectieve tekenen (nachtzweten, koorts, rillingen)
- Intraveneus druggebruik
- Immunodeficiëntie patiënt
- Onverklaard gewichtsverlies
- Gekende voorgaande of samengaande systemische infectie of risico op
infectie
- Recente chirurgische ingreep
- Urinaire of huidinfectie
Actie = MRI, bloedanalyse, consult rugchirurgie en/of consult
internist/infectiespecialist
Semi dringende zaken moeten best binnen 48 uur doorverwezen worden!
4
SCREENING – ANAMNESE IN DE MANUEEL THERAPEUTISCHE
PRAKTIJK
1. Inleiding
1.1. Situering manuele therapie
IFOMPT definieert manuele therapie als volgt:
Orthopedische Manuele Therapie is een gespecialiseerd gebied van fysiotherapie/fysieke therapie voor de
behandeling van neuro-musculo-skeletale aandoeningen op basis van klinisch redenering, met behulp van zeer
specifieke behandelingsmethoden waaronder manuele technieken en oefeningen.
Orthopedische Manuele Therapie omvat ook, en wordt gedreven door het beschikbare wetenschappelijke en
klinische bewijs en het biopsychosociale kader van elke individuele patiënt."
1.2. Manueel therapeutisch methodisch handelen
Het manueel therapeutisch methodisch handelen bestaat uit verschillende delen.
- Screeningproces
- Anamnese
- Functie onderzoek
- Analyse en conclusie
- Behandelplan
- Behandeling
- Eindevaluatie en afsluiting
2. Screeningsproces
Het screeningsproces is een proces waarbij de manueel therapeut beslist of er verder manueel therapeutisch
onderzoek en/of behandeling geïndiceerd is. Dit gebeurt door middel van gerichte vragen in een beperkte tijd.
Vraag jezelf af:
- Juiste patiënt?
- Juiste therapeut?
- Juiste plaats?
- Juiste techniek?
- Juiste moment?
Vb. acute lage rugpijn
Er is geweten dat acute klachten na 2 weken verminderen. Hierbij kunnen we onze afvragen of het de juiste moment
is om deze patiënt te behandelen door middel van OT en MT? Bij acute klachten kunnen we eerder opteren voor info
en advies en pas in een latere fase overgaan naar manuele therapeutische technieken zoals OT en MT wanneer de
klachten na 2 weken nog blijven aanhouden.
1
,Indicaties volgens KNGF
- Witte zone
o Onderzoeks- en behandelingstechnieken die worden gebruikt zijn gestaafd in de wetenschap
- Grijze zone
o Onderzoeks- en behandelingstechnieken waarvan niet helemaal geweten is of ze effectief zijn
o Vaak technieken die worden gebruikt in case reports
o A.d.h.v. deze case reports wordt er gekeken of de techniek al dan niet aan te raden is
- Zwarte zone
o Geen wetenschappelijke evidentie
o Niet binnen expertisegebied manuele therapie
o Niet doeltreffende interventies of zelfs iatrogene effecten
Door deze zones kan het onderscheid tussen osteopathie en manuele therapie gemaakt worden. De manuele
therapie leunt veel sterker aan bij de witte zone. Bij osteopathie is het niet altijd zeker dat de technieken gestaafd
zijn. Bv. op visceraal vlak is het niet altijd duidelijk of de technieken effectief helpen.
2.1. Inventarisatie hulpvraag
De hulpvraag wordt bevraagd aan de patiënt. Deze kan je zeer snel vragen aan de patiënt, zodat je weet wat er te
behalen valt met de patiënt. Daarnaast worden ook eventuele bijvragen gesteld over medische gegevens in functie
van de screening zoals:
- Operatietechnieken
- Postoperatief beleid
- Medicatie
- Andere pathologieën
- …
Zo nodig neem je contact op moet de behandelende arts
De hulpvraag wordt uiteindelijk na onderzoek en analyse vertaald naar een behandelplan
2.2. Functioneringsprobleem en beloop van klacht
Om de functioneringsproblemen en beloop van de klacht na te gaan worden enkele zaken na gegaan:
- Lokalisatie en aard van de klacht volgens ICF
- Bewegings- en/of houdingsafhankelijkheid
- Ernst van de klacht (in bewoordingen van de patiënt)
- Beloop van de klacht in functie van te verwachten natuurlijk herstel
2.3. Generieke rode vlaggen
Generieke rode vlaggen = symptomen die wijzen op mogelijk ernstige onderliggende pathologie, waar de patiënt
contact met de huisarts dient op te nemen.
De generieke rode vlaggen zijn:
- Algemene malaise
- Ongewild gewichtsverlies
- Koorts
- Nachtzweten (verandering)
- Non-mechanic pain
- Neuropatische pijn
- Neurologische symptomen
- Recent trauma
- Tekenen van ontstekingsproces
2
,2.4. Regio specifieke rode vlaggen
2.4.1. Regio specifiek: LWK volgens KNGF (2021)
Neurologisch noodgeval - Cauda-equina syndroom
o Urineretentie
o Fecale of urine-incontinentie
o Progressieve motorische zwakte
o Bewijs voor bilaterale zenuwwortelproblematiek
- Progressieve neurologische symptomen
o Bv. ernstige motorische uitval (MRC-score ≤ 3/5)
o Bv. gevoelsstoornissen die zijn opgetreden in < 48uur
- Wijdverspreide neurologische symptomen (Bv. Piramidale tekenen)
Fractuur - Ernstige lage rugpijn na een (hoogenergetisch) trauma
- Ernstige lage rugpijn na een klein trauma of zonder bewust trauma, maar
met verhoogde kans op fractuur, zoals bij:
o Osteoporose
o Langdurig corticosteroïdengebruik
o Hoge leeftijd
o Voorgeschiedenis van kanker
o Axiale spondylartritis
Infectie - Nachtzweten
- Rillingen en temperatuurverhoging
- Intraveneus druggebruik
- Immunodeficiëntie
- Onverklaard gewrichtsverlies
- Bekend met voorgaande of samengaande systemische infectie of risico
op infectie
- Recente chirurgische ingreep
- Urinaire- of huidinfectie
o Tuberculose – discitis – spinaal abces
Tumor - Recente klachten van rugpijn bij leeftijd <18 of >55 jaar
- Voorgeschiedenis van kanker
- Onverklaard gewrichtsverlies
- Vermoeidheid
- Ernstige nachtelijke pijn
- Nachtzweten
Inflammatoire aandoening - Constante progressieve niet-mechanische pijn
- Reageert goed op NSAID’s
- Rugpijn verbeterd bij lichaamsbeweging, naar niet in rust
- Familiaire component
- Ernstige nachtelijke pijn
- Ochtendstijfheid >30 minuten of ’s nachts wakker worden bij jonge
patiënten
- Meer dan 5jaar lage rugpijn (axiale spondylartritis)
Diversen - Toenemen postoperatieve pijn
- Unilaterale piramidale tekenen
Dit zijn clusters het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg.
Verwijs deze patiënten door naar de huisarts
3
, 2.4.2. Regio specifiek: LWK volgens KCE (2017 revisie 2019)
ZEER DRINGEND
Neurologische noodgevallen - Wijdverspreide neurologische symptomen
- Progressieve neurologische symptomen
- Urinaire of fecale moeilijkheden
- Ernstig motorisch deficit sinds <48 uur
Actie = Onmiddellijk naar spoed
Traumatische fractuur - Ernstige LRP na significant/hoog energie trauma
- Rugpijn na trauma met spondylitis ankylosans
Actie = onmiddellijk naar spoed
Vasculaire problemen - Vasculaire tekenen
o Koude voeten
o Verminderde arteriële pulsaties
Wanneer deze wijzen op een (dreigend) scheurend aneurysma van de aorta
descendens als ze gepaard gaan met LRP of zelfs shock
Actie = onmiddellijk naar spoed (echo en vaatchirurgie)
Zeer dringende zaken moeten onmiddellijk doorgestuurd worden naar spoed!
SEMI-DRINGEND
Pathologische fractuur - Lage rugpijn na mineur trauma of zelf zonder trauma met:
o Voorgeschiedenis/risico osteoporose
o Chronisch corticoïde gebruik
o Pijn in borstkas
o Hogere leeftijd
o Onverklaard gewrichtsverlies, vermoeidheid
o Voorgeschiedenis van kanker
Actie = Röntgen of CT + consult rugchirurgie
Infectie - Objectieve tekenen (nachtzweten, koorts, rillingen)
- Intraveneus druggebruik
- Immunodeficiëntie patiënt
- Onverklaard gewichtsverlies
- Gekende voorgaande of samengaande systemische infectie of risico op
infectie
- Recente chirurgische ingreep
- Urinaire of huidinfectie
Actie = MRI, bloedanalyse, consult rugchirurgie en/of consult
internist/infectiespecialist
Semi dringende zaken moeten best binnen 48 uur doorverwezen worden!
4
