Pathologie, Pathofysiologie en Beeldvorming
INLEIDING RX EN CT
1. Inleiding
Radiologie
= de wetenschap van radioactiviteit / medische leer van de stralenbehandeling.
= Medisch specialisme dat zich bezighoudt met diagnoses en onderzoek door middel van röntgenstralen,
geluidsgolven of magnetische velden e.d. die weefsels en organen in het lichaam zichtbaar maken.
Radiologie bestaat uit 2 luiken:
- Diagnostische radiologie
o Beelden om een diagnose te stellen
- Interventionele radiologie
o Met behulp van beelden een (behandelende) interventie doen
o Vasculair (Bv. bloedklonters uit bloedvaten halen)
o Niet-vasculair (Bv. biopsie)
Radiologie bestaat voornamelijk uit de diagnostische luik
Er is nog steeds een snelle technologische evolutie/innovatie aan de gang.
MBV met röntgenstralen MBV zonder röntgenstralen
- Conventionele radiografie (RX) - Echografie
- Computer Tomografie (CT) - Magnetische resonantie
2. Conventionele radiologie (RX)
Wat heb je nodig om een RX uit te voeren:
- Patiënt
- Röntgenbuis
- Detector
Detector
- Plat panel detectors → ‘digital radiography’
- Omzetting/conversie van x-stralen in
o Licht (indirecte conversie) → Stroom
o Stroom (directe conversie)
- Deze omzetting vindt in de flat panel detectors plaat
Data wordt hierbij uitgelezen en omgezet in een beeld
1
,2.1. DNA schade
Directe DNA schade
Het DNA van de mens kan beschadigd worden door de radiatie. Er kunnen directe DNA
dubbelstrengbreuken ontstaan, waardoor er relatief voorzichtig moet omgegaan worden met het RX
onderzoek . Hoe jonger de patiënt, hoe gevoeliger voor de radiatie.
Indirecte DNA schade
DNA kan ook indirect beschadigd worden. Door de radiatie worden er vrije radicalen (OH) in het
water van de cel gevormd. Dit veroorzaakt indirecte schade aan het DNA door middel van
chemische reacties.
2.2. Foutief herstel
Normaal gezien zou de DNA schade die zich voordoet na radiatie correct herstellen. Maar afhankelijk van de
hoeveelheid straling kan er een foutief herstel zijn van het DNA. Dit foutief herstel kan leiden tot celdood of
abnormale celdeling.
Celdood Abnormale celdeling
= Deterministische effecten = Stochastische effecten
Ontstaan Wanneer er een bepaalde threshold dosis Wanneer een bepaalde hoeveelheid straling
wordt overschreven zie je deze effecten. wordt gegeven aan het lichaam ontstaat er
verhoogd risico op de kans dat onderstaande
Bij diagnostische interventies komt dit zaken ontstaan.
weinig voor omdat de hoeveelheid straling
niet over deze threshold gaat. Bij
interventies kan de dosis wel hoger zijn
Drempelwaarde Verhoogd risico
Voorbeelden - Haaruitval - Kanker
- Roodheid huid - Leukemie
- Irritatie - Hereditair effect
- Cataract
Figuur
2
,2.3. Radioprotectie
ALARA = As Low As Reasonably Achievable
Vermijden van staling welke geen direct voordeel biedt, ook al is de dosis klein
Straling moet natuurlijk wel hoog genoeg zijn om een diagnose te bekomen. Anders geen voordelen
Justificatie:
- Het voordeel moet groter zijn dan het nadeel
- Het gebruik van straling moet gerechtvaardigd zijn
- Als radioloog mag je zelf geen beeldvorming aanvragen, komt vaak vanuit andere therapeut
Optimalisatie:
- Hoeveelheid straling in functie van de kwaliteit
Dosis limieten: Regelgeving – FANC (federaal agentschap voor nucleaire controle)
2.4. Werking RX
Röntgenstralen
- Conventionele radiologie
o Klassieke radiografie
o X-stralen / x-rays
o Rx
o Foto
- Computer tomografie
o CT-scan
De röntgenbuis geeft straling af. Deze gaan in interactie met de weefsels en komen daarna bij de detector terecht.
Na de doorgang door het lichaam ontstaat er een attenuatie (verzwakking) van de X-stralen waardoor er een beeld
wordt gemaakt. De attenuatie van lucht, vet, weke delen, bot en metaal is allemaal verschillend ten gevolge van de
densiteit van het weefsel.
Er wordt bij elke afbeelding telkens een loodletter geplaats zodat er met zekerheid gezegd kan worden van welke
kant de beeldvorming is.
Een nadeel van röntgenfoto's is dat alle weke delen dezelfde densiteit hebben en
daardoor niet goed van elkaar kunnen worden onderscheiden. Hierdoor worden ze
allemaal in dezelfde kleur weergegeven op de foto.
Wanneer er calcificatie is ter hoogte van de spieren/pezen ga je dit wel zien op RX.
3
, 2.5. Fluoroscopie
Fluoroscopie = Bij een fluoroscopie wordt er gebruik gemaakt van röntgenstralen om een real-time visualisatie van
het lichaam waar te nemen. Tijdens de beelden wordt er bewogen om bepaalde structuren goed in kaart te brengen.
Wanneer?
- Digestieve onderzoeken, bv. patiënten met slikproblemen.
o Zo kan de afgelegde weg nagegaan worden
- Interventionele radiologie
- Vasculaire onderzoeken
- Operatiezaal
o Bv. om gewrichten na te kijken tijdens operaties
Dit gaat dan wel om hoge(re) dosis straling
2.6. Medisch gebruik
Let op
- Röntgenstraling ≠ radioactieve straling
- Röntgenstraling = ioniserende straling
- Staat de buis af = geen straling
Röntgenstralen medisch gebruik
- Afdeling radiologie
- Mobiele radiologie
o Traumasetting
o Spoed
o Intesive care
- Tandheelkunde – Cardiologie – Operatiekwartier – …
3. Echografie
Tijdens echografisch onderzoek wordt er geen gebruik gemaakt van röntgenstralen, maar van geluidsgolven. Deze
geluidsgolven maken gebruik van ultrasone, niet hoorbare, geluidsgolven om anatomische structuren in beeld te
brengen.
De echoprobe of transducer produceert het ultrasone signaal en registreert het ook. Ook hier heeft elk weefsel zijn
intrinsieke eigenschappen ten opzichte van geluid.
Laagfrequente golven Hogere frequentie golven
- Diepere penetratie - Geen penetratie
- Diepe structuren - Goede resolutie van meer oppervlakkige
structuren
De frequentie is dus afhankelijk van wat je juist in beeld wil brengen
4
INLEIDING RX EN CT
1. Inleiding
Radiologie
= de wetenschap van radioactiviteit / medische leer van de stralenbehandeling.
= Medisch specialisme dat zich bezighoudt met diagnoses en onderzoek door middel van röntgenstralen,
geluidsgolven of magnetische velden e.d. die weefsels en organen in het lichaam zichtbaar maken.
Radiologie bestaat uit 2 luiken:
- Diagnostische radiologie
o Beelden om een diagnose te stellen
- Interventionele radiologie
o Met behulp van beelden een (behandelende) interventie doen
o Vasculair (Bv. bloedklonters uit bloedvaten halen)
o Niet-vasculair (Bv. biopsie)
Radiologie bestaat voornamelijk uit de diagnostische luik
Er is nog steeds een snelle technologische evolutie/innovatie aan de gang.
MBV met röntgenstralen MBV zonder röntgenstralen
- Conventionele radiografie (RX) - Echografie
- Computer Tomografie (CT) - Magnetische resonantie
2. Conventionele radiologie (RX)
Wat heb je nodig om een RX uit te voeren:
- Patiënt
- Röntgenbuis
- Detector
Detector
- Plat panel detectors → ‘digital radiography’
- Omzetting/conversie van x-stralen in
o Licht (indirecte conversie) → Stroom
o Stroom (directe conversie)
- Deze omzetting vindt in de flat panel detectors plaat
Data wordt hierbij uitgelezen en omgezet in een beeld
1
,2.1. DNA schade
Directe DNA schade
Het DNA van de mens kan beschadigd worden door de radiatie. Er kunnen directe DNA
dubbelstrengbreuken ontstaan, waardoor er relatief voorzichtig moet omgegaan worden met het RX
onderzoek . Hoe jonger de patiënt, hoe gevoeliger voor de radiatie.
Indirecte DNA schade
DNA kan ook indirect beschadigd worden. Door de radiatie worden er vrije radicalen (OH) in het
water van de cel gevormd. Dit veroorzaakt indirecte schade aan het DNA door middel van
chemische reacties.
2.2. Foutief herstel
Normaal gezien zou de DNA schade die zich voordoet na radiatie correct herstellen. Maar afhankelijk van de
hoeveelheid straling kan er een foutief herstel zijn van het DNA. Dit foutief herstel kan leiden tot celdood of
abnormale celdeling.
Celdood Abnormale celdeling
= Deterministische effecten = Stochastische effecten
Ontstaan Wanneer er een bepaalde threshold dosis Wanneer een bepaalde hoeveelheid straling
wordt overschreven zie je deze effecten. wordt gegeven aan het lichaam ontstaat er
verhoogd risico op de kans dat onderstaande
Bij diagnostische interventies komt dit zaken ontstaan.
weinig voor omdat de hoeveelheid straling
niet over deze threshold gaat. Bij
interventies kan de dosis wel hoger zijn
Drempelwaarde Verhoogd risico
Voorbeelden - Haaruitval - Kanker
- Roodheid huid - Leukemie
- Irritatie - Hereditair effect
- Cataract
Figuur
2
,2.3. Radioprotectie
ALARA = As Low As Reasonably Achievable
Vermijden van staling welke geen direct voordeel biedt, ook al is de dosis klein
Straling moet natuurlijk wel hoog genoeg zijn om een diagnose te bekomen. Anders geen voordelen
Justificatie:
- Het voordeel moet groter zijn dan het nadeel
- Het gebruik van straling moet gerechtvaardigd zijn
- Als radioloog mag je zelf geen beeldvorming aanvragen, komt vaak vanuit andere therapeut
Optimalisatie:
- Hoeveelheid straling in functie van de kwaliteit
Dosis limieten: Regelgeving – FANC (federaal agentschap voor nucleaire controle)
2.4. Werking RX
Röntgenstralen
- Conventionele radiologie
o Klassieke radiografie
o X-stralen / x-rays
o Rx
o Foto
- Computer tomografie
o CT-scan
De röntgenbuis geeft straling af. Deze gaan in interactie met de weefsels en komen daarna bij de detector terecht.
Na de doorgang door het lichaam ontstaat er een attenuatie (verzwakking) van de X-stralen waardoor er een beeld
wordt gemaakt. De attenuatie van lucht, vet, weke delen, bot en metaal is allemaal verschillend ten gevolge van de
densiteit van het weefsel.
Er wordt bij elke afbeelding telkens een loodletter geplaats zodat er met zekerheid gezegd kan worden van welke
kant de beeldvorming is.
Een nadeel van röntgenfoto's is dat alle weke delen dezelfde densiteit hebben en
daardoor niet goed van elkaar kunnen worden onderscheiden. Hierdoor worden ze
allemaal in dezelfde kleur weergegeven op de foto.
Wanneer er calcificatie is ter hoogte van de spieren/pezen ga je dit wel zien op RX.
3
, 2.5. Fluoroscopie
Fluoroscopie = Bij een fluoroscopie wordt er gebruik gemaakt van röntgenstralen om een real-time visualisatie van
het lichaam waar te nemen. Tijdens de beelden wordt er bewogen om bepaalde structuren goed in kaart te brengen.
Wanneer?
- Digestieve onderzoeken, bv. patiënten met slikproblemen.
o Zo kan de afgelegde weg nagegaan worden
- Interventionele radiologie
- Vasculaire onderzoeken
- Operatiezaal
o Bv. om gewrichten na te kijken tijdens operaties
Dit gaat dan wel om hoge(re) dosis straling
2.6. Medisch gebruik
Let op
- Röntgenstraling ≠ radioactieve straling
- Röntgenstraling = ioniserende straling
- Staat de buis af = geen straling
Röntgenstralen medisch gebruik
- Afdeling radiologie
- Mobiele radiologie
o Traumasetting
o Spoed
o Intesive care
- Tandheelkunde – Cardiologie – Operatiekwartier – …
3. Echografie
Tijdens echografisch onderzoek wordt er geen gebruik gemaakt van röntgenstralen, maar van geluidsgolven. Deze
geluidsgolven maken gebruik van ultrasone, niet hoorbare, geluidsgolven om anatomische structuren in beeld te
brengen.
De echoprobe of transducer produceert het ultrasone signaal en registreert het ook. Ook hier heeft elk weefsel zijn
intrinsieke eigenschappen ten opzichte van geluid.
Laagfrequente golven Hogere frequentie golven
- Diepere penetratie - Geen penetratie
- Diepe structuren - Goede resolutie van meer oppervlakkige
structuren
De frequentie is dus afhankelijk van wat je juist in beeld wil brengen
4
