SAMENVATTING
KEUZECURSUS
ONCOLOGISCHE ZORG
WEEK 1
,Inhoudsopgave
Van Spil, Van Muilekom & Van de Wal – Van de Geijn (2013). Oncologie, handboek voor verpleegkundigen
en andere hulpverleners. ............................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Kanker, diagnostiek en stadiëring................................................................................................. 3
1.2 Geschiedenis van kanker ......................................................................................................................... 3
1.3 Epidemiologie en etiologie ...................................................................................................................... 3
1.4 Preventie en het ontstaan van kanker .................................................................................................... 3
1.5 Tumorgroei .............................................................................................................................................. 5
1.6 Carcinogenese ......................................................................................................................................... 5
1.7 Neoplasie ................................................................................................................................................. 6
1.8 Indeling van kanker ................................................................................................................................. 6
1.9 Diagnostiek .............................................................................................................................................. 7
1.10 Performancestatus .............................................................................................................................. 10
1.11 Primaire, secundaire en tertiaire preventie ........................................................................................ 11
Van de Velde, Van der Graaf, Van Krieken & Marijnen (2017). Leerboek Oncologie. ..................................... 13
Hoofdstuk 1: Fundamentele aspecten van kanker (§ 1.1 t/m 1.7, § 1.11 en § 1.12) ........................................ 13
1.1Inleiding .................................................................................................................................................. 13
1.2 Kenmerken van gezwelgroei ................................................................................................................. 13
1.3 Klinische verschijnselen van gezwelgroei .............................................................................................. 15
1.4Tumorcelgroei ........................................................................................................................................ 15
1.5 Invasie en metastasering ....................................................................................................................... 17
1.6 Het ontstaan van kanker ....................................................................................................................... 19
1.7 Moleculair-genetische aspecten van carcinogenese ............................................................................. 23
1.11 Factoren die het ontstaan van kanker beïnvloeden ............................................................................ 25
1.12 Conclusies ............................................................................................................................................ 25
Artikel: Angst bij kanker ............................................................................................................................... 26
Artikel: Suitable support for anxious hospice patients .................................................................................. 26
Artikel/website: Overleving kanker .............................................................................................................. 26
Artikel/website: Cijfers over kanker ............................................................................................................. 29
Artikel: Expertisegebied oncologieverpleegkundige V&VN ........................................................................... 29
Verrijkende literatuur: ................................................................................................................................. 29
Uitwerking leerdoelen .................................................................................................................................. 30
Aantekeningen hoorcollege .......................................................................................................................... 35
Kanker wereldwijd............................................................................................................................................ 37
Wat is kanker? ................................................................................................................................................. 37
Terminologie .................................................................................................................................................... 37
Goedaardige tumor .......................................................................................................................................... 37
De ziekte kanker ............................................................................................................................................... 37
Hoe ontstaat kanker? ....................................................................................................................................... 37
Kanker is een ziekte van de genen ................................................................................................................... 38
Risico op kanker ............................................................................................................................................... 38
1
,Exogene factoren die risico op kanker vergroten ............................................................................................. 39
Endogene factoren die risico op kanker vergroten........................................................................................... 39
Soorten tumoren .............................................................................................................................................. 39
Ontwikkeling van een maligniteit .................................................................................................................... 39
TNM stadia ....................................................................................................................................................... 39
(Levensbedreigende) ziekte .............................................................................................................................. 40
Behandeling van kanker ................................................................................................................................... 40
Chirurgie ........................................................................................................................................................... 40
Interventie radiologie ....................................................................................................................................... 40
Radiotherapie ................................................................................................................................................... 41
Chemotherapie ................................................................................................................................................. 41
Doelgerichte therapie....................................................................................................................................... 41
Anti hormonale therapie .................................................................................................................................. 41
Immunotherapie .............................................................................................................................................. 41
Besluitvorming in de oncologie: hoe ontstaat een behandelplan? .................................................................. 41
Wie zijn betrokken bij de diagnostische fase? .................................................................................................. 41
Rol chirurg ........................................................................................................................................................ 41
Rol patholoog ................................................................................................................................................... 41
Rol radiotherapeut ........................................................................................................................................... 42
Rol internist-oncoloog ...................................................................................................................................... 42
Rol verpleegkundig specialist ........................................................................................................................... 42
Rol verpleegkundige ......................................................................................................................................... 42
Rol ondersteunende team ................................................................................................................................ 42
Behandeling van kanker ................................................................................................................................... 42
Continuüm van zorg voor patiënten met kanker.............................................................................................. 43
Oncologische zorgpad ...................................................................................................................................... 43
Kinderen met kanker (0-18) ............................................................................................................................. 44
AYA: Adolescnets& young adults with cancer (18-35) ..................................................................................... 44
2
, Van Spil, Van Muilekom & Van de Wal – Van de Geijn (2013). Oncologie, handboek voor
verpleegkundigen en andere hulpverleners.
Hoofdstuk 1: Kanker, diagnostiek en stadiëring
1.2 Geschiedenis van kanker
• Vanaf 2009à kanker eerste doodsoorzaak in Nederland.
• 1 op de 3 mensen krijgt kanker.
• 2010à 42.000 overleden aan kanker.
• Incidentie mammacarcinoom à hoogste in NL (in de EU).
• In NL jaarlijks ongeveer 75.000 mensen waarbij kanker wordt vastgesteld.
o 350 kinderen (tot 15 jaar).
o 2/3 ouder dan 60 jaar.
• 400.000 mensen in NL in behandeling of onder controle voor kanker.
o 800 jongeren (15-34 jaar).
1.3 Epidemiologie en etiologie
Epidemiologieà frequentie van het voorkomen van kanker beschrijven en verklaren.
Etiologieà leer van ziekte en ziekteoorzaken verstaan.
• Genetisch onderzoek;
• Waarnemingen patiënt;
• Epidemiologische gegevens;
• Resultaten experimenteel onderzoek.
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen in
tumorcellen.
1.4 Preventie en het ontstaan van kanker
• Exogene en endogene factoren kunnen het risico op kanker beïnvloeden.
• Roken, slechte voeding, onvoldoende beweging, overmatig alcoholgebruik en onverstandig
zonnen dragen bij aan het risico.
1.4.1 Preventie
• Primaire preventieà voorkomen van het ontstaan van kanker.
• Secundaire preventieà zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en het geven van een adequate
behandeling.
• Tertiaire preventieà gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk beperken en een eventuele 2e
tumor te voorkomen.
1.4.2 Exogene factoren
• Roken
o Alle longcarcinomenà 90% rokers
o Ook verband tussen tumoren elders.
o Preventie= niet roken.
• Voeding
o 20-50% kankersterfte
o Groente en fruit beschermende factorà verlagen risico.
o 70% onvoldoende fruit en 80% onvoldoende groente.
• Bewegen
o 3-4%
o Verband met mammacarcinoom en colorectaal carcinoom.
3
KEUZECURSUS
ONCOLOGISCHE ZORG
WEEK 1
,Inhoudsopgave
Van Spil, Van Muilekom & Van de Wal – Van de Geijn (2013). Oncologie, handboek voor verpleegkundigen
en andere hulpverleners. ............................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Kanker, diagnostiek en stadiëring................................................................................................. 3
1.2 Geschiedenis van kanker ......................................................................................................................... 3
1.3 Epidemiologie en etiologie ...................................................................................................................... 3
1.4 Preventie en het ontstaan van kanker .................................................................................................... 3
1.5 Tumorgroei .............................................................................................................................................. 5
1.6 Carcinogenese ......................................................................................................................................... 5
1.7 Neoplasie ................................................................................................................................................. 6
1.8 Indeling van kanker ................................................................................................................................. 6
1.9 Diagnostiek .............................................................................................................................................. 7
1.10 Performancestatus .............................................................................................................................. 10
1.11 Primaire, secundaire en tertiaire preventie ........................................................................................ 11
Van de Velde, Van der Graaf, Van Krieken & Marijnen (2017). Leerboek Oncologie. ..................................... 13
Hoofdstuk 1: Fundamentele aspecten van kanker (§ 1.1 t/m 1.7, § 1.11 en § 1.12) ........................................ 13
1.1Inleiding .................................................................................................................................................. 13
1.2 Kenmerken van gezwelgroei ................................................................................................................. 13
1.3 Klinische verschijnselen van gezwelgroei .............................................................................................. 15
1.4Tumorcelgroei ........................................................................................................................................ 15
1.5 Invasie en metastasering ....................................................................................................................... 17
1.6 Het ontstaan van kanker ....................................................................................................................... 19
1.7 Moleculair-genetische aspecten van carcinogenese ............................................................................. 23
1.11 Factoren die het ontstaan van kanker beïnvloeden ............................................................................ 25
1.12 Conclusies ............................................................................................................................................ 25
Artikel: Angst bij kanker ............................................................................................................................... 26
Artikel: Suitable support for anxious hospice patients .................................................................................. 26
Artikel/website: Overleving kanker .............................................................................................................. 26
Artikel/website: Cijfers over kanker ............................................................................................................. 29
Artikel: Expertisegebied oncologieverpleegkundige V&VN ........................................................................... 29
Verrijkende literatuur: ................................................................................................................................. 29
Uitwerking leerdoelen .................................................................................................................................. 30
Aantekeningen hoorcollege .......................................................................................................................... 35
Kanker wereldwijd............................................................................................................................................ 37
Wat is kanker? ................................................................................................................................................. 37
Terminologie .................................................................................................................................................... 37
Goedaardige tumor .......................................................................................................................................... 37
De ziekte kanker ............................................................................................................................................... 37
Hoe ontstaat kanker? ....................................................................................................................................... 37
Kanker is een ziekte van de genen ................................................................................................................... 38
Risico op kanker ............................................................................................................................................... 38
1
,Exogene factoren die risico op kanker vergroten ............................................................................................. 39
Endogene factoren die risico op kanker vergroten........................................................................................... 39
Soorten tumoren .............................................................................................................................................. 39
Ontwikkeling van een maligniteit .................................................................................................................... 39
TNM stadia ....................................................................................................................................................... 39
(Levensbedreigende) ziekte .............................................................................................................................. 40
Behandeling van kanker ................................................................................................................................... 40
Chirurgie ........................................................................................................................................................... 40
Interventie radiologie ....................................................................................................................................... 40
Radiotherapie ................................................................................................................................................... 41
Chemotherapie ................................................................................................................................................. 41
Doelgerichte therapie....................................................................................................................................... 41
Anti hormonale therapie .................................................................................................................................. 41
Immunotherapie .............................................................................................................................................. 41
Besluitvorming in de oncologie: hoe ontstaat een behandelplan? .................................................................. 41
Wie zijn betrokken bij de diagnostische fase? .................................................................................................. 41
Rol chirurg ........................................................................................................................................................ 41
Rol patholoog ................................................................................................................................................... 41
Rol radiotherapeut ........................................................................................................................................... 42
Rol internist-oncoloog ...................................................................................................................................... 42
Rol verpleegkundig specialist ........................................................................................................................... 42
Rol verpleegkundige ......................................................................................................................................... 42
Rol ondersteunende team ................................................................................................................................ 42
Behandeling van kanker ................................................................................................................................... 42
Continuüm van zorg voor patiënten met kanker.............................................................................................. 43
Oncologische zorgpad ...................................................................................................................................... 43
Kinderen met kanker (0-18) ............................................................................................................................. 44
AYA: Adolescnets& young adults with cancer (18-35) ..................................................................................... 44
2
, Van Spil, Van Muilekom & Van de Wal – Van de Geijn (2013). Oncologie, handboek voor
verpleegkundigen en andere hulpverleners.
Hoofdstuk 1: Kanker, diagnostiek en stadiëring
1.2 Geschiedenis van kanker
• Vanaf 2009à kanker eerste doodsoorzaak in Nederland.
• 1 op de 3 mensen krijgt kanker.
• 2010à 42.000 overleden aan kanker.
• Incidentie mammacarcinoom à hoogste in NL (in de EU).
• In NL jaarlijks ongeveer 75.000 mensen waarbij kanker wordt vastgesteld.
o 350 kinderen (tot 15 jaar).
o 2/3 ouder dan 60 jaar.
• 400.000 mensen in NL in behandeling of onder controle voor kanker.
o 800 jongeren (15-34 jaar).
1.3 Epidemiologie en etiologie
Epidemiologieà frequentie van het voorkomen van kanker beschrijven en verklaren.
Etiologieà leer van ziekte en ziekteoorzaken verstaan.
• Genetisch onderzoek;
• Waarnemingen patiënt;
• Epidemiologische gegevens;
• Resultaten experimenteel onderzoek.
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen in
tumorcellen.
1.4 Preventie en het ontstaan van kanker
• Exogene en endogene factoren kunnen het risico op kanker beïnvloeden.
• Roken, slechte voeding, onvoldoende beweging, overmatig alcoholgebruik en onverstandig
zonnen dragen bij aan het risico.
1.4.1 Preventie
• Primaire preventieà voorkomen van het ontstaan van kanker.
• Secundaire preventieà zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en het geven van een adequate
behandeling.
• Tertiaire preventieà gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk beperken en een eventuele 2e
tumor te voorkomen.
1.4.2 Exogene factoren
• Roken
o Alle longcarcinomenà 90% rokers
o Ook verband tussen tumoren elders.
o Preventie= niet roken.
• Voeding
o 20-50% kankersterfte
o Groente en fruit beschermende factorà verlagen risico.
o 70% onvoldoende fruit en 80% onvoldoende groente.
• Bewegen
o 3-4%
o Verband met mammacarcinoom en colorectaal carcinoom.
3
