Samenvatting fysiologie en endocrinologie
van seksualiteit en voortplanting
Prof. Missianen
Schooljaar 2018-2019
,Inhoudsopgave
DEEL 1: Niet-zwangere vrouw.................................................................................................................. 5
1.1. Gonadotropine.............................................................................................................................................................. 5
1.2. Follikels......................................................................................................................................................................... 11
1.3. Ovulatoire cyclus...................................................................................................................................................... 12
1.3.1. De eerste periode: folliculaire fase................................................................................................... 12
1.3.2. De tweede periode: Luteale fase........................................................................................................ 21
1.4. Androgenen bij een niet zwangere vrouw..................................................................................................... 24
1.4.1. Productie van androgenen.................................................................................................................. 24
1.4.2. Androgeen concentratie....................................................................................................................... 25
1.4.3. Functie van androgenen....................................................................................................................... 25
1.4.4. Pathologie.................................................................................................................................................. 27
1.5. Lichamelijke veranderingen................................................................................................................................ 27
1.5.1. Lichamelijke veranderingen: endometrium.................................................................................. 28
1.5.2. Lichamelijke veranderingen: myometrium................................................................................... 32
1.5.3. Lichamelijke veranderingen: Cervix................................................................................................. 34
1.5.4. Lichamelijke veranderingen: temperatuur................................................................................... 36
1.5.5. Lichamelijke verandering: libido....................................................................................................... 37
1.5.6. Lichamelijke veranderingen: premenstrueel syndroom..........................................................37
1.6. Puberteit....................................................................................................................................................................... 39
1.6.1. Endocrinologie.......................................................................................................................................... 39
1.6.2. Gevolgen...................................................................................................................................................... 41
1.7. Oudere vrouw............................................................................................................................................................. 44
1.7.1. Endocrinologie.......................................................................................................................................... 45
1.7.2. Gevolgen...................................................................................................................................................... 48
1.7.3. Oplossing?................................................................................................................................................... 50
1.8. Hormonale contraceptie....................................................................................................................................... 51
1.8.1. Progestagenen........................................................................................................................................... 51
1.8.2. Oestroprogestagenen............................................................................................................................. 55
1.8.3. Noodpil......................................................................................................................................................... 61
1.9. Periodieke onthouding........................................................................................................................................... 62
1.9.1. Kalendermethode.................................................................................................................................... 62
1.9.2. Temperatuurmethode............................................................................................................................ 63
1.9.3. Sympto-termale methode..................................................................................................................... 64
DEEL 2: zwangere vrouw......................................................................................................................... 65
2.1. Endocrinologie........................................................................................................................................................... 65
2.1.1. Humaan Choriongonadotropine........................................................................................................ 65
2.1.2. Progesteron................................................................................................................................................ 69
2.1.3. Oestrogenen.............................................................................................................................................. 71
2.1.4. Corticotropine-relasing hormoon (CRH)....................................................................................... 72
2.1.5. Prolactine (PRL)...................................................................................................................................... 73
2.1.6. Humaan placentair lactogeen (HPL)............................................................................................... 74
2.1.7. Groeihormoon (GH)................................................................................................................................ 74
2.1.8. Relaxine...................................................................................................................................................... 74
2.1.9. alfa-fetopreoteïne (AFP)....................................................................................................................... 75
2.2. Lichamelijke veranderingen................................................................................................................................ 77
2.2.1. De stofwisseling........................................................................................................................................ 77
2.2.2. Gewicht........................................................................................................................................................ 81
2.2.3. Ademhaling................................................................................................................................................ 81
2.2.4. Nieren........................................................................................................................................................... 85
2
, 2.2.5. Spijsvertering............................................................................................................................................ 87
2.2.6. Bloed............................................................................................................................................................. 89
2.2.7. Bloedsomloop............................................................................................................................................ 93
2.2.8. Huid............................................................................................................................................................... 96
2.3. Arbeid............................................................................................................................................................................ 98
2.3.1. Beschrijving................................................................................................................................................ 98
2.3.2. Mechanisme............................................................................................................................................. 101
2.4. Borstvoeding............................................................................................................................................................ 106
2.4.1. Opbouw..................................................................................................................................................... 106
2.4.2. De melkproductie.................................................................................................................................. 108
2.4.3. Het toeschietreflex of ejectie............................................................................................................ 111
2.4.4. Contraceptie............................................................................................................................................ 112
2.5. Vruchtwater............................................................................................................................................................. 114
2.5.1. Het volume............................................................................................................................................... 115
2.5.2. L/S-ratio.................................................................................................................................................... 115
DEEL 3: de man........................................................................................................................................ 118
3.1. Androgenen.............................................................................................................................................................. 118
3.1.1. Productie.................................................................................................................................................. 118
3.1.2. Concentratie............................................................................................................................................ 120
3.1.3. Werking..................................................................................................................................................... 121
3.2. Spermatogenese..................................................................................................................................................... 121
3.2.1. Tubulus seminiferus contortus........................................................................................................ 121
3.2.2. Regeling..................................................................................................................................................... 123
3.2.3. Temperatuur........................................................................................................................................... 124
3.3. Afvoer.......................................................................................................................................................................... 125
3.3.1. Transport.................................................................................................................................................. 125
3.3.2. Erectie........................................................................................................................................................ 127
3.3.3. De ejaculatie............................................................................................................................................ 132
3.4. Puberteit.................................................................................................................................................................... 135
3.4.1. Endocrinologie....................................................................................................................................... 135
3.4.2. Gevolgen.................................................................................................................................................... 137
4. Voorbeeld examenvragen................................................................................................................ 138
3
,Opstelling van het examen
2 open vragen
5 meerkeuze vragen
5 begrippen
elk op 20 punten
Kennen
Tekst van de cursus
Hoorcolleges
Leerstof academiejaar
4
, DEEL 1: Niet-zwangere
vrouw
1.1. Gonadotropine
1.1.1. Wat is gonadotropine?
Gonadotropine zijn hormonen die de gonaden laten werken (cf. trofisch = stimulerend).
De gonaden bij de vrouw zijn de ovaria (of de eierstokken), bijgevolg zorgen deze ervoor
dat de vrouw vruchtbaar is
Het zijn twee hormonen, waarbij de secretie sterk geregeld wordt.
1.1.2. Wat zijn gonaden?
Bij de vrouw zijn de gonaden: de ovaria, de eierstokken (enkelvoud: ovarium)
Het gevolg van het werken van deze ovaria is dat de vrouw vruchtbaar wordt.
1.1.3. Welke zijn de gonadotropine?
Figuur 1 van de cursus
Er zijn er twee verschillende gonadotropine:
a. LH: luteïniserend hormoon: zorgt voor de opstapeling van luteïne in de
follikel waardoor deze geel wordt
b. FSH: follikel stimulerend hormoon: zorgt voor de groei van follikels. De
gonadotropine stimuleren de vruchtbaarheid, dus als hun concentratie
toeneemt, wordt de vrouw meer vruchtbaar. Wanneer ze onderdrukt
worden, dan wordt de vrouw minder vruchtbaar.
1.1.4. Waar worden gonadotropine gevormd?
De GnRH (gonadotropine releasing hormoon) is een belangrijk hormoon in de
voortplantingsfysiologie. Het wordt vrijgezet voor GnRH neuronen die zich in de
hypothalamus bevinden.
5
,De hypothalamus (HT) secreteert gonadotropine-releasing hormoon (GnRH) in de
bloedvaten van de eminentia mediana.
GnRH komt via het bloed in de adenohypofyse (AH) en laat er de gonadotrope cellen
twee gonadotropinen secreteren: LH en FSH.
Figuur 1: waar worden de gonadotropine gevormd? In de gonadotrope cellen: deze cellen liggen in
de hypofyse (dit is een klier achteraan in de neus).
Rood: bloed vat dat loopt naar de thalamus vanuit de adenohypofyse
Gonadotrope cel ligt in de adenohypofyse: deze krijgt bloed vanuit de hypothalamus
In de hypothalamus zie je dus het GnRH neuron die evenals bestaan uit uitlopers, en een axon. Als
het neuron bij het bloedvat komt, zie je een synaps.
Extra uitleg: Adenohypofyse (= voorkwab van de hypofyse) ligt centraal in de hersenen. Daarboven
ligt de hypothalamus. In de hypothalamus liggen overal bloed- en haarvaten, maar hier zijn enkel
de bloed- en haarvaten van de eminentia mediana belangrijk.
Uitlopers van het cellichaam vormen een synaps met de haarvaten van de eminentia mediana.
GnRH wordt hier afgescheiden en stroomt mee met het bloed naar de adenohypofyse waar het
bindt aan de receptoren van de gonadotrope cellen. De gonadotrope cel gaat hierdoor LH en FSH
aanmaken (synthese) en LH en FSH vrijgeven (secretie).
Samenvattend: GnRH wordt aangemaakt in het cellichaam van neuronen van
zenuwcellen. Het wordt dan getransporteerd door het axon en dan wordt het
gesecreteerd in het bloed. En dan stroomt het met het bloed naar de adenohypofyse. Die
gonadotrope cellen hebben receptoren voor GnRH, dus dat GnRH kan dan binden aan
deze receptoren. Gevolg is dat LH en FSH worden vrijgezet in het bloed.
1.1.5. Aan de hand van welke stimulus wordt gonadotropine vrijgezet?
6
,De GnRH-secretie wordt gestimuleerd door pulsatiel vrijgezet kisspeptine (Kiss) dat in de
KNDy-neuronen in de HT (hypothalamus) gelegen is.
De KNDy-neuronen secreteren drie verschillende stoffen, namelijk
1. Kisspeptine (K)
2. Neurokinine (B)
3. Dynorfine (Dyn)
De kisspeptine wordt via impulsen vrijgezet op basis van een pulsaptiel verloop.
Aangezien het verloop pulsaptiel is, is er een belang van de frequentie van de secretie.
Neurokinine (B) verhoogt de frequentie: de impulsen worden sneller
Dynorfine (Dyn), verlaagt de frequentie: de impulsen worden trager
Wat betekenen die frequenties nu?
Frequentie van de pulsen bepaalt welk hormoon vrijgezet gaat worden (want 1 en
dezelfde cel kan 2 verschillende hormonen vrijzetten)
Hoogfrequente Kiss- en GnRH-pulsen laten de gonadotrope cellen vooral LH
aanmaken
o Hoog frequentie: 1 puls per uur
Laagfrequente Kiss- en GnRH-pulsen laten de gonadotrope cellen vooral FSH
aanmaken.
o Laag frequentie: 1 puls per 4 uur
Figuur 2: schema LH-FSH en de KNDy-neuronen
7
,SAMENVATTEND: Wat is de stimulus?
KNDy: kisspeptine, neurokinine B en dynorfine zijn 3 stoffen die gesecreteerd worden door de KNDy-neuronen.
Men spreekt dit uit als ‘Candy’-neuronen.
De secretie van kisspeptine is pulsatiel. Dit betekent dat de secretie 6 minuten duurt (een puls) en dat er dan 1
tot 4 uur geen secretie is. Dan weer 6 minuten secretie, dan weer geen secretie… Die 1-4 uren dat er geen
secretie is, varieert tijdens de ovulatiecyclus van de vrouw: op sommige momenten is er 1 puls per uur, op
andere momenten is er 1 puls per 4 uur.
Neurokinine B verhoogt de frequentie van de pulsen van kisspeptine. Er komen meer pulsen per tijd. Het zorgt
dus voor een frequentie van 1 puls per uur. Dynorfine onderdrukt de frequentie van de pulsen van kisspeptine.
Er komen minder pulsen per tijd. Het zorgt dus voor een frequentie van 1 puls per 4 uur.
Belang van frequentie: LH en FSH worden beiden gestimuleerd door hetzelfde hormoon GnRH. Eenzelfde cel kan
beide hormonen (LH en FSH) aanmaken en secreteren, maar de frequentie van kisspeptine bepaalt welk
hormoon vooral aangemaakt en gesecreteerd wordt. Wanneer we veel neurokinine B hebben, dan hebben we
een frequentie van 1 puls per uur (= hoog) en dan wordt voornamelijk LH aangemaakt en gesecreteerd.
Wanneer we veel dynorfine hebben, dan hebben we een frequentie van 1 puls per 4 uur (= laag) en dan wordt
voornamelijk FSH aangemaakt en gesecreteerd. De verhouding tussen de hormonen verschilt dus.
1.1.6. Hoe wordt dat allemaal geregeld?
Wanneer je de secretie gaat onderdrukken zal de vrouw minder vruchtbaar worden
Stimulatie van de secretie zorgt voor meer vruchtbaarheid.
Regeling van de secretie is dus de regeling van de vruchtbaarheid
We bespreken drie voorbeelden die een invloed kunnen hebben op de regeling
1. Stress
o Stress onderdrukt de GnRH secretie zowel rechtstreeks als onrechtstreeks
door de stimulerende KISS-peptine te onderdrukken
o Stress onderdrukt GnRH en hierdoor dus ook LH en FSH, de vruchtbaarheid
wordt onderdrukt
o Voorbeeld: een negatieve energiebalans zorgt voor stress: dit is iemand die
meer energie verbruikt dan het inneemt, waardoor de vruchtbaarheid
vermindert
Zoals bij personen met anorexia zal de menstruatie verdwijnen
(nutritionele stress)
Top atleten worden iets moeilijker zwanger (fysieke stress)
o Voorbeeld: psychische stress/ emotionele stress vermindert de
vruchtbaarheid
8
, Iemand die normaal een regelmatige cyclus heeft en dan in de
examenperiode geraakt, kan een plots kortere of langere cyclus
krijgen
Een koppel dat niet zwanger geraakt en waarbij de behandelingen
niet lukken, zorgt voor extra stress die de vruchtbaarheid
onderdrukt. Vaak als men stopt met proberen, zal men spontaan
zwanger worden. De stress valt dan weg en dan gaat men dit
verwerken
2. Borstvoeding
o Het zuigen aan de borst inhibeert de secretie van de kiss. Vrouwen die BV
geven, worden dus minder gemakkelijk terug zwanger waardoor BV een
bepaalde contraceptieve waarde heeft. Deze onderdrukking werkt op
dezelfde manier als stress: dus rechtstreeks en onrechtstreeks.
3. Ovaria of de eierstokken
o Deze regeling gaan we in de volgende hoofdstukken zien: de ovaria
regelen de aanmaak en de secretie van gonadotropine aan de hand van de
volgende 3 stoffen
a. Oestrogenen (E)
b. Progesteron (P)
c. Inhibine (Inh)
o We hebben 2 soorten van inwerkingen
a. Negatieve feedback (onderdrukking van aanmaak en secretie van
LH en FSH)
• Een hoge P-concentratie stimuleert Dyn-secretie waardoor
de frequentie verlaagd wordt.
• Een lage E-concentratie onderdrukt rechtstreeks de FSH-
secretie.
• Een lage Inh-concentratie onderdrukt rechtstreeks de FSH-
secretie.
b. Positieve feedback (stimulatie van aanmaak en secretie van LH en
FSH).
• Een lage E-concentratie stimuleert NKB-secretie waardoor
de frequentie verhoogd wordt.
• Een hoge E-concentratie stimuleert de Kiss-secretie
waardoor de frequentie verhoogd wordt.
9
, • Een hoge E-concentratie stimuleert rechtstreeks de LH-
secretie.
Figuur 3: LH, FSH en de feedback van de ovaria (E, P, en inhibine)
Figuur 4: de regeling van de gonadotropine secretie samenvattend
10
van seksualiteit en voortplanting
Prof. Missianen
Schooljaar 2018-2019
,Inhoudsopgave
DEEL 1: Niet-zwangere vrouw.................................................................................................................. 5
1.1. Gonadotropine.............................................................................................................................................................. 5
1.2. Follikels......................................................................................................................................................................... 11
1.3. Ovulatoire cyclus...................................................................................................................................................... 12
1.3.1. De eerste periode: folliculaire fase................................................................................................... 12
1.3.2. De tweede periode: Luteale fase........................................................................................................ 21
1.4. Androgenen bij een niet zwangere vrouw..................................................................................................... 24
1.4.1. Productie van androgenen.................................................................................................................. 24
1.4.2. Androgeen concentratie....................................................................................................................... 25
1.4.3. Functie van androgenen....................................................................................................................... 25
1.4.4. Pathologie.................................................................................................................................................. 27
1.5. Lichamelijke veranderingen................................................................................................................................ 27
1.5.1. Lichamelijke veranderingen: endometrium.................................................................................. 28
1.5.2. Lichamelijke veranderingen: myometrium................................................................................... 32
1.5.3. Lichamelijke veranderingen: Cervix................................................................................................. 34
1.5.4. Lichamelijke veranderingen: temperatuur................................................................................... 36
1.5.5. Lichamelijke verandering: libido....................................................................................................... 37
1.5.6. Lichamelijke veranderingen: premenstrueel syndroom..........................................................37
1.6. Puberteit....................................................................................................................................................................... 39
1.6.1. Endocrinologie.......................................................................................................................................... 39
1.6.2. Gevolgen...................................................................................................................................................... 41
1.7. Oudere vrouw............................................................................................................................................................. 44
1.7.1. Endocrinologie.......................................................................................................................................... 45
1.7.2. Gevolgen...................................................................................................................................................... 48
1.7.3. Oplossing?................................................................................................................................................... 50
1.8. Hormonale contraceptie....................................................................................................................................... 51
1.8.1. Progestagenen........................................................................................................................................... 51
1.8.2. Oestroprogestagenen............................................................................................................................. 55
1.8.3. Noodpil......................................................................................................................................................... 61
1.9. Periodieke onthouding........................................................................................................................................... 62
1.9.1. Kalendermethode.................................................................................................................................... 62
1.9.2. Temperatuurmethode............................................................................................................................ 63
1.9.3. Sympto-termale methode..................................................................................................................... 64
DEEL 2: zwangere vrouw......................................................................................................................... 65
2.1. Endocrinologie........................................................................................................................................................... 65
2.1.1. Humaan Choriongonadotropine........................................................................................................ 65
2.1.2. Progesteron................................................................................................................................................ 69
2.1.3. Oestrogenen.............................................................................................................................................. 71
2.1.4. Corticotropine-relasing hormoon (CRH)....................................................................................... 72
2.1.5. Prolactine (PRL)...................................................................................................................................... 73
2.1.6. Humaan placentair lactogeen (HPL)............................................................................................... 74
2.1.7. Groeihormoon (GH)................................................................................................................................ 74
2.1.8. Relaxine...................................................................................................................................................... 74
2.1.9. alfa-fetopreoteïne (AFP)....................................................................................................................... 75
2.2. Lichamelijke veranderingen................................................................................................................................ 77
2.2.1. De stofwisseling........................................................................................................................................ 77
2.2.2. Gewicht........................................................................................................................................................ 81
2.2.3. Ademhaling................................................................................................................................................ 81
2.2.4. Nieren........................................................................................................................................................... 85
2
, 2.2.5. Spijsvertering............................................................................................................................................ 87
2.2.6. Bloed............................................................................................................................................................. 89
2.2.7. Bloedsomloop............................................................................................................................................ 93
2.2.8. Huid............................................................................................................................................................... 96
2.3. Arbeid............................................................................................................................................................................ 98
2.3.1. Beschrijving................................................................................................................................................ 98
2.3.2. Mechanisme............................................................................................................................................. 101
2.4. Borstvoeding............................................................................................................................................................ 106
2.4.1. Opbouw..................................................................................................................................................... 106
2.4.2. De melkproductie.................................................................................................................................. 108
2.4.3. Het toeschietreflex of ejectie............................................................................................................ 111
2.4.4. Contraceptie............................................................................................................................................ 112
2.5. Vruchtwater............................................................................................................................................................. 114
2.5.1. Het volume............................................................................................................................................... 115
2.5.2. L/S-ratio.................................................................................................................................................... 115
DEEL 3: de man........................................................................................................................................ 118
3.1. Androgenen.............................................................................................................................................................. 118
3.1.1. Productie.................................................................................................................................................. 118
3.1.2. Concentratie............................................................................................................................................ 120
3.1.3. Werking..................................................................................................................................................... 121
3.2. Spermatogenese..................................................................................................................................................... 121
3.2.1. Tubulus seminiferus contortus........................................................................................................ 121
3.2.2. Regeling..................................................................................................................................................... 123
3.2.3. Temperatuur........................................................................................................................................... 124
3.3. Afvoer.......................................................................................................................................................................... 125
3.3.1. Transport.................................................................................................................................................. 125
3.3.2. Erectie........................................................................................................................................................ 127
3.3.3. De ejaculatie............................................................................................................................................ 132
3.4. Puberteit.................................................................................................................................................................... 135
3.4.1. Endocrinologie....................................................................................................................................... 135
3.4.2. Gevolgen.................................................................................................................................................... 137
4. Voorbeeld examenvragen................................................................................................................ 138
3
,Opstelling van het examen
2 open vragen
5 meerkeuze vragen
5 begrippen
elk op 20 punten
Kennen
Tekst van de cursus
Hoorcolleges
Leerstof academiejaar
4
, DEEL 1: Niet-zwangere
vrouw
1.1. Gonadotropine
1.1.1. Wat is gonadotropine?
Gonadotropine zijn hormonen die de gonaden laten werken (cf. trofisch = stimulerend).
De gonaden bij de vrouw zijn de ovaria (of de eierstokken), bijgevolg zorgen deze ervoor
dat de vrouw vruchtbaar is
Het zijn twee hormonen, waarbij de secretie sterk geregeld wordt.
1.1.2. Wat zijn gonaden?
Bij de vrouw zijn de gonaden: de ovaria, de eierstokken (enkelvoud: ovarium)
Het gevolg van het werken van deze ovaria is dat de vrouw vruchtbaar wordt.
1.1.3. Welke zijn de gonadotropine?
Figuur 1 van de cursus
Er zijn er twee verschillende gonadotropine:
a. LH: luteïniserend hormoon: zorgt voor de opstapeling van luteïne in de
follikel waardoor deze geel wordt
b. FSH: follikel stimulerend hormoon: zorgt voor de groei van follikels. De
gonadotropine stimuleren de vruchtbaarheid, dus als hun concentratie
toeneemt, wordt de vrouw meer vruchtbaar. Wanneer ze onderdrukt
worden, dan wordt de vrouw minder vruchtbaar.
1.1.4. Waar worden gonadotropine gevormd?
De GnRH (gonadotropine releasing hormoon) is een belangrijk hormoon in de
voortplantingsfysiologie. Het wordt vrijgezet voor GnRH neuronen die zich in de
hypothalamus bevinden.
5
,De hypothalamus (HT) secreteert gonadotropine-releasing hormoon (GnRH) in de
bloedvaten van de eminentia mediana.
GnRH komt via het bloed in de adenohypofyse (AH) en laat er de gonadotrope cellen
twee gonadotropinen secreteren: LH en FSH.
Figuur 1: waar worden de gonadotropine gevormd? In de gonadotrope cellen: deze cellen liggen in
de hypofyse (dit is een klier achteraan in de neus).
Rood: bloed vat dat loopt naar de thalamus vanuit de adenohypofyse
Gonadotrope cel ligt in de adenohypofyse: deze krijgt bloed vanuit de hypothalamus
In de hypothalamus zie je dus het GnRH neuron die evenals bestaan uit uitlopers, en een axon. Als
het neuron bij het bloedvat komt, zie je een synaps.
Extra uitleg: Adenohypofyse (= voorkwab van de hypofyse) ligt centraal in de hersenen. Daarboven
ligt de hypothalamus. In de hypothalamus liggen overal bloed- en haarvaten, maar hier zijn enkel
de bloed- en haarvaten van de eminentia mediana belangrijk.
Uitlopers van het cellichaam vormen een synaps met de haarvaten van de eminentia mediana.
GnRH wordt hier afgescheiden en stroomt mee met het bloed naar de adenohypofyse waar het
bindt aan de receptoren van de gonadotrope cellen. De gonadotrope cel gaat hierdoor LH en FSH
aanmaken (synthese) en LH en FSH vrijgeven (secretie).
Samenvattend: GnRH wordt aangemaakt in het cellichaam van neuronen van
zenuwcellen. Het wordt dan getransporteerd door het axon en dan wordt het
gesecreteerd in het bloed. En dan stroomt het met het bloed naar de adenohypofyse. Die
gonadotrope cellen hebben receptoren voor GnRH, dus dat GnRH kan dan binden aan
deze receptoren. Gevolg is dat LH en FSH worden vrijgezet in het bloed.
1.1.5. Aan de hand van welke stimulus wordt gonadotropine vrijgezet?
6
,De GnRH-secretie wordt gestimuleerd door pulsatiel vrijgezet kisspeptine (Kiss) dat in de
KNDy-neuronen in de HT (hypothalamus) gelegen is.
De KNDy-neuronen secreteren drie verschillende stoffen, namelijk
1. Kisspeptine (K)
2. Neurokinine (B)
3. Dynorfine (Dyn)
De kisspeptine wordt via impulsen vrijgezet op basis van een pulsaptiel verloop.
Aangezien het verloop pulsaptiel is, is er een belang van de frequentie van de secretie.
Neurokinine (B) verhoogt de frequentie: de impulsen worden sneller
Dynorfine (Dyn), verlaagt de frequentie: de impulsen worden trager
Wat betekenen die frequenties nu?
Frequentie van de pulsen bepaalt welk hormoon vrijgezet gaat worden (want 1 en
dezelfde cel kan 2 verschillende hormonen vrijzetten)
Hoogfrequente Kiss- en GnRH-pulsen laten de gonadotrope cellen vooral LH
aanmaken
o Hoog frequentie: 1 puls per uur
Laagfrequente Kiss- en GnRH-pulsen laten de gonadotrope cellen vooral FSH
aanmaken.
o Laag frequentie: 1 puls per 4 uur
Figuur 2: schema LH-FSH en de KNDy-neuronen
7
,SAMENVATTEND: Wat is de stimulus?
KNDy: kisspeptine, neurokinine B en dynorfine zijn 3 stoffen die gesecreteerd worden door de KNDy-neuronen.
Men spreekt dit uit als ‘Candy’-neuronen.
De secretie van kisspeptine is pulsatiel. Dit betekent dat de secretie 6 minuten duurt (een puls) en dat er dan 1
tot 4 uur geen secretie is. Dan weer 6 minuten secretie, dan weer geen secretie… Die 1-4 uren dat er geen
secretie is, varieert tijdens de ovulatiecyclus van de vrouw: op sommige momenten is er 1 puls per uur, op
andere momenten is er 1 puls per 4 uur.
Neurokinine B verhoogt de frequentie van de pulsen van kisspeptine. Er komen meer pulsen per tijd. Het zorgt
dus voor een frequentie van 1 puls per uur. Dynorfine onderdrukt de frequentie van de pulsen van kisspeptine.
Er komen minder pulsen per tijd. Het zorgt dus voor een frequentie van 1 puls per 4 uur.
Belang van frequentie: LH en FSH worden beiden gestimuleerd door hetzelfde hormoon GnRH. Eenzelfde cel kan
beide hormonen (LH en FSH) aanmaken en secreteren, maar de frequentie van kisspeptine bepaalt welk
hormoon vooral aangemaakt en gesecreteerd wordt. Wanneer we veel neurokinine B hebben, dan hebben we
een frequentie van 1 puls per uur (= hoog) en dan wordt voornamelijk LH aangemaakt en gesecreteerd.
Wanneer we veel dynorfine hebben, dan hebben we een frequentie van 1 puls per 4 uur (= laag) en dan wordt
voornamelijk FSH aangemaakt en gesecreteerd. De verhouding tussen de hormonen verschilt dus.
1.1.6. Hoe wordt dat allemaal geregeld?
Wanneer je de secretie gaat onderdrukken zal de vrouw minder vruchtbaar worden
Stimulatie van de secretie zorgt voor meer vruchtbaarheid.
Regeling van de secretie is dus de regeling van de vruchtbaarheid
We bespreken drie voorbeelden die een invloed kunnen hebben op de regeling
1. Stress
o Stress onderdrukt de GnRH secretie zowel rechtstreeks als onrechtstreeks
door de stimulerende KISS-peptine te onderdrukken
o Stress onderdrukt GnRH en hierdoor dus ook LH en FSH, de vruchtbaarheid
wordt onderdrukt
o Voorbeeld: een negatieve energiebalans zorgt voor stress: dit is iemand die
meer energie verbruikt dan het inneemt, waardoor de vruchtbaarheid
vermindert
Zoals bij personen met anorexia zal de menstruatie verdwijnen
(nutritionele stress)
Top atleten worden iets moeilijker zwanger (fysieke stress)
o Voorbeeld: psychische stress/ emotionele stress vermindert de
vruchtbaarheid
8
, Iemand die normaal een regelmatige cyclus heeft en dan in de
examenperiode geraakt, kan een plots kortere of langere cyclus
krijgen
Een koppel dat niet zwanger geraakt en waarbij de behandelingen
niet lukken, zorgt voor extra stress die de vruchtbaarheid
onderdrukt. Vaak als men stopt met proberen, zal men spontaan
zwanger worden. De stress valt dan weg en dan gaat men dit
verwerken
2. Borstvoeding
o Het zuigen aan de borst inhibeert de secretie van de kiss. Vrouwen die BV
geven, worden dus minder gemakkelijk terug zwanger waardoor BV een
bepaalde contraceptieve waarde heeft. Deze onderdrukking werkt op
dezelfde manier als stress: dus rechtstreeks en onrechtstreeks.
3. Ovaria of de eierstokken
o Deze regeling gaan we in de volgende hoofdstukken zien: de ovaria
regelen de aanmaak en de secretie van gonadotropine aan de hand van de
volgende 3 stoffen
a. Oestrogenen (E)
b. Progesteron (P)
c. Inhibine (Inh)
o We hebben 2 soorten van inwerkingen
a. Negatieve feedback (onderdrukking van aanmaak en secretie van
LH en FSH)
• Een hoge P-concentratie stimuleert Dyn-secretie waardoor
de frequentie verlaagd wordt.
• Een lage E-concentratie onderdrukt rechtstreeks de FSH-
secretie.
• Een lage Inh-concentratie onderdrukt rechtstreeks de FSH-
secretie.
b. Positieve feedback (stimulatie van aanmaak en secretie van LH en
FSH).
• Een lage E-concentratie stimuleert NKB-secretie waardoor
de frequentie verhoogd wordt.
• Een hoge E-concentratie stimuleert de Kiss-secretie
waardoor de frequentie verhoogd wordt.
9
, • Een hoge E-concentratie stimuleert rechtstreeks de LH-
secretie.
Figuur 3: LH, FSH en de feedback van de ovaria (E, P, en inhibine)
Figuur 4: de regeling van de gonadotropine secretie samenvattend
10
