Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
Samenvatting OMT II
Inhoud
Les 1: introduction to scientific reasoning ................................................................................3
1. Psychologie is een manier van denken ..............................................................................3
2. Hoe wetenschap werkt ....................................................................................................4
2.1 Empirisme ...................................................................................................................4
2.2 Onderzoekers testen theorieën .....................................................................................5
2.3 Fundamenteel versus toegepast onderzoek ..................................................................6
2.4 Wetenschap ontwikkeld zich voortdurend .....................................................................6
2.5 Publiceren ...................................................................................................................6
2.6 Communicatie.............................................................................................................7
3. Bronnen van informatie ....................................................................................................7
Les 2: Foundations of research .............................................................................................. 11
1. 3 claims, 4 validiteiten ................................................................................................... 11
1.1 Drie claims ................................................................................................................ 13
1.1.1 Frequentie claims ...................................................................................................... 14
1.1.2 Association claims..................................................................................................... 14
1.1.3 Causal claims ............................................................................................................ 15
1.2 De 4 grote validiteiten ................................................................................................ 15
2. Ethische richtlijnen voor psychologisch onderzoek ......................................................... 19
Les 3: Survey research ........................................................................................................... 24
1. Goede metingen identificeren ........................................................................................ 24
1.1 Construct validiteit en reliability (betrouwbaarheid) .................................................... 25
1.1.1 Betrouwbaarheid ....................................................................................................... 26
1.1.2 Construct validity....................................................................................................... 27
2. Enquêtes en observaties ................................................................................................ 31
2.1 Schalen ..................................................................................................................... 32
2.2 Observaties ............................................................................................................... 35
Les 4: Sampling ..................................................................................................................... 38
1. Sampling technieken ..................................................................................................... 41
1.1 Probability sampling .................................................................................................. 42
1.2 Baised sampling ........................................................................................................ 44
Les 5: bivariate correlational research .................................................................................... 49
Les 6: Multivariate correlational research ............................................................................... 60
1. Criteria voor causaliteit .................................................................................................. 60
1
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
2. Longitudinale designs .................................................................................................... 60
3. Multiple regression ........................................................................................................ 63
4. Mediation ...................................................................................................................... 69
Les 7: Simple experimental research ...................................................................................... 72
1. Experimenten ................................................................................................................ 73
Les 8: Experimenten: Cofounding and obscuring variabeles .................................................... 80
1. Null-effects ................................................................................................................... 88
2. Power ............................................................................................................................ 91
Les 9: experimenten met meer dan 1 onafhankelijke variabelen .............................................. 93
1. Factorial desings ........................................................................................................... 94
1.1 Effecten uitgelegd ...................................................................................................... 99
1.2 Varianten ................................................................................................................. 100
1.3 Drie onafhankelijke variabelen.................................................................................. 100
1.4 Three-way interactions ............................................................................................. 103
1.5 Variants ................................................................................................................... 103
Les 10: Quasi-experiments, Small-N designs & replication .................................................... 105
1. Quasi experiments ....................................................................................................... 105
2. Small-N experiment ..................................................................................................... 109
3. Replicatie .................................................................................................................... 113
4. Meta-analyses ............................................................................................................. 117
5. Generaliseerbaarheid .................................................................................................. 119
2
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
Les 1: introduction to scientific reasoning
1. Psychologie is een manier van denken
Onderzoek produceren versus consumeren
• In onze carrière op school en in het werk gaan we sws wetenschappelijk onderzoek
moeten doen = research producen → je moet weten hoe je een studie opzet en hoe je dit
juist doet
• Zelfs al ga je niet zelf onderzoek doen, ga je het zeker wel consumeren
Voorbeelden om het belang van de onderzoeksconsument te illustreren
• Voorbeeld 1: foto rechts: communicatie hulpmiddel voor personen met ASS, er gaat een
persoon helpen de hand van de patiënt over het scherm te verplaatsen. Als klinisch
psycholoog werk je in een voorziening, je overweegt dit te gebruiken. Om na te gaan of
dat een goed idee is ga je studies lezen die hier al over zijn gedaan. Bv een studie waarbij
patiënten een foto krijgen en ze moeten die omschrijven samen met hun helper. De
helper en patiënt kregen een andere foto maar dat wisten ze niet. Ze schreven op wat de
helper zag, en niet want de patiënt zag. Dus de helper stuurt de antwoorden van da
patiënt in een bepaalde richting, dus het is niet echt de patiënt die communiceert. Op
basis van dat bewijs kan je concluderen dat het niet goed is om het te gebruiken
• Voorbeeld 2: Scared-straight approach → bv kinderen die in contact komen met justitie
en je wil dit in het vervolg voorkomen en je beslist om hen schrik aan te jagen.
Je wil voorkomen dat zij nog in contact komen met misdaad in de toekomst en je beslist
om hen te schrikken. Ze nemen een groep kinderen of adolescenten die 24u in een
gevangenis moeten leven en de cipiers moeten echt doen alsof ze criminelen zijn. Het
idee is dan dat ze na die 24u naar huis gaan en nooit meer een misdrijf plegen, ze volgen
die kinderen dan de jaren daarna. Daarna vergelijking met kinderen die dit niet hadden
gedaan. Het resultaat was dat die kinderen die het wel deden juist meer misdrijven
gingen plegen (was een tv programma in de VS)
• Voorbeeld 3: mindfulness en schoolprestaties → mindfulness aanleren op school. Is dat
een goed idee? Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Kinderen zouden meer
gefocust zijn en hun punten zijn omhoog gegaan volgens deze studies, dus lijkt wel een
goed idee
• Een kritische mindset bij deze voorbeelden is essentieel
3
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
• Niet alle gepubliceerd onderzoek is correct or robuust
• Replicatiecrisis in Psychologie → is begonnen met een de studie “feeling the future” in
2001. In deze studie is het bewezen dat mensen de toekomst kunnen voorspellen.
- Ziet er heel betrouwbaar uit en is gepubliceerd in een tijdschrift dat een goede
reputatie heeft
- Had 9 verschillende experimenten waarbij pp moesten voorspellen wat er later in de
tijd zou gebeuren
- Mensen 2 foto’s laten zien, mensen kozen de foto die ze daarna opnieuw lieten zien
- Andere onderzoekers waren hier sceptisch over en gingen dit repliceren, geen enkele
replicatie was succesvol
- Er werd dan gekeken naar de manier waarop onderzoek werd gedaan. Het zou bv
kunnen dat er veel meer dan die 9 experimenten hebben gedaan en enkel praten over
degene die een positief effect hadden. Het zou ook te maken kunnen hebben met de
analyse van data. Als de data niet overeenkomt met je hypothese kan je data anders
analyseren bv: uitschieters verwerken, dingen toevoegen,… toe de data overeenkomt
met je hypothese; dit allemaal is replicatiecrisis in psychologie
2. Hoe wetenschap werkt
• Wetenschap is gebaseerd op empirisme
• Wetenschappers testen theorieën
• Wetenschappers werken aan fundamentele en toegepaste problemen
• Wetenschap ontwikkelt zich voortdurend
• Wetenschappers publiceren hun bevindingen in wetenschappelijke tijdschriften
• Wetenschappers communiceren met het grote publiek via journalisten
2.1 Empirisme
• De empirische methode is gebaseerd op gegevens die zijn verkregen via:
- Onze zintuigen (zicht, gehoor, tast)
- Instrumenten die onze zintuigen helpen (thermometer, vragenlijsten, timer)
• Empiristen streven ernaar om onderzoek te doen op een systematische, rigoureuze en
herhaalbare manier.
- Op systematische wijze data verzamelen is bv: bij alle proefpersonen dezelfde
vragenlijst gebruiken
- Het moet realiseerbaar zijn
- Rigoureuze = streng/strikt
• Empirisme is niet gebaseerd op eigen ervaringen, intuïtie of autoriteitsfiguren
4
, Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
2.2 Onderzoekers testen theorieën
• Starten bij een theorie
• Testbare hypotheses creëren
• Als we data verzamelen gaan we ofwel voor of tegen onze
theorie bewijs vinden
• Bv: Harlow (1958): Cupboard theory vs. Contact comfort
theory
- Cupboard theory = je geraakt gehecht aan je ouders
omdat je er eten van krijgt
- Contact comfort theory = je geraakt gehecht aan je ouders omdat ze je comfort geven
- Baby aapje kiest comfort boven melk, geraakt gehecht aan comfort
• Kenmerken van goede theorieën
- Ondersteund door data
- Falsifieerbaar = het is mogelijk om een studie op te zetten die je toelaat om te testen
of de theorie ondersteund is of niet. Is niet altijd het geval bv: zie studie met
communicatietoestel voor personen met ASS (werkt niet zoals het zou moeten)
- Parsimonieus ("scheermes van Occam") = er zijn vaak verschillende theoretische
verklaringen voor iets wat we observeren. Parsimonieus = de simpelste verklaring
verklaard het even goed als de andere verklaring. We verkiezen de simpelste
verklaring
• Voorbeelden van niet-falsifeerbare theorieën:
- Gefaciliteerde communicatie bedreiging gelovigen
- Zie boek "De ongelovige Thomas heeft een punt".
• Theorieën worden geëvalueerd op basis van al het beschikbare bewijs
- Een theorie kan nooit "bewezen" worden, maar wel gefalsificeerd
o Het wil niet zeggen dat als we een theorie kunnen tegenspreken, we er bewijs
voor hebben
- Replicatie is cruciaal
Wetenschappers vormen een community
• Metron’s scientific norms:
- Universalisme: een wetenschapper zijn zou niet beïnvloed mogen worden door zijn
normen, beliefs, achtergrond
- Communality: het werk wat ze doen hoort niet tot 1 individu, maar tot de community.
Ze moeten dus samenwerken en transparant zijn en geen geheimen achterhouden
- Disinterestedness (belangeloosheid): de outcom van een studie mag niet te maken
hebben met je persoonlijke interesse, je wil gewoon weten wat de outcome is
- Organized skepticism: je moet sceptisch zijn over elkaars werk en kritisch kijken of
andere wetenschappers kun werk goed doen
• Bv: je wil een onderzoek lezen maar je moet ervoor betalen, dat is tegen het idee van
communality (ze willen dat iedereen een onderzoek moet kunnen downloaden en lezen
zonder ervoor te moeten betalen)
5
LenaCoe
Samenvatting OMT II
Inhoud
Les 1: introduction to scientific reasoning ................................................................................3
1. Psychologie is een manier van denken ..............................................................................3
2. Hoe wetenschap werkt ....................................................................................................4
2.1 Empirisme ...................................................................................................................4
2.2 Onderzoekers testen theorieën .....................................................................................5
2.3 Fundamenteel versus toegepast onderzoek ..................................................................6
2.4 Wetenschap ontwikkeld zich voortdurend .....................................................................6
2.5 Publiceren ...................................................................................................................6
2.6 Communicatie.............................................................................................................7
3. Bronnen van informatie ....................................................................................................7
Les 2: Foundations of research .............................................................................................. 11
1. 3 claims, 4 validiteiten ................................................................................................... 11
1.1 Drie claims ................................................................................................................ 13
1.1.1 Frequentie claims ...................................................................................................... 14
1.1.2 Association claims..................................................................................................... 14
1.1.3 Causal claims ............................................................................................................ 15
1.2 De 4 grote validiteiten ................................................................................................ 15
2. Ethische richtlijnen voor psychologisch onderzoek ......................................................... 19
Les 3: Survey research ........................................................................................................... 24
1. Goede metingen identificeren ........................................................................................ 24
1.1 Construct validiteit en reliability (betrouwbaarheid) .................................................... 25
1.1.1 Betrouwbaarheid ....................................................................................................... 26
1.1.2 Construct validity....................................................................................................... 27
2. Enquêtes en observaties ................................................................................................ 31
2.1 Schalen ..................................................................................................................... 32
2.2 Observaties ............................................................................................................... 35
Les 4: Sampling ..................................................................................................................... 38
1. Sampling technieken ..................................................................................................... 41
1.1 Probability sampling .................................................................................................. 42
1.2 Baised sampling ........................................................................................................ 44
Les 5: bivariate correlational research .................................................................................... 49
Les 6: Multivariate correlational research ............................................................................... 60
1. Criteria voor causaliteit .................................................................................................. 60
1
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
2. Longitudinale designs .................................................................................................... 60
3. Multiple regression ........................................................................................................ 63
4. Mediation ...................................................................................................................... 69
Les 7: Simple experimental research ...................................................................................... 72
1. Experimenten ................................................................................................................ 73
Les 8: Experimenten: Cofounding and obscuring variabeles .................................................... 80
1. Null-effects ................................................................................................................... 88
2. Power ............................................................................................................................ 91
Les 9: experimenten met meer dan 1 onafhankelijke variabelen .............................................. 93
1. Factorial desings ........................................................................................................... 94
1.1 Effecten uitgelegd ...................................................................................................... 99
1.2 Varianten ................................................................................................................. 100
1.3 Drie onafhankelijke variabelen.................................................................................. 100
1.4 Three-way interactions ............................................................................................. 103
1.5 Variants ................................................................................................................... 103
Les 10: Quasi-experiments, Small-N designs & replication .................................................... 105
1. Quasi experiments ....................................................................................................... 105
2. Small-N experiment ..................................................................................................... 109
3. Replicatie .................................................................................................................... 113
4. Meta-analyses ............................................................................................................. 117
5. Generaliseerbaarheid .................................................................................................. 119
2
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
Les 1: introduction to scientific reasoning
1. Psychologie is een manier van denken
Onderzoek produceren versus consumeren
• In onze carrière op school en in het werk gaan we sws wetenschappelijk onderzoek
moeten doen = research producen → je moet weten hoe je een studie opzet en hoe je dit
juist doet
• Zelfs al ga je niet zelf onderzoek doen, ga je het zeker wel consumeren
Voorbeelden om het belang van de onderzoeksconsument te illustreren
• Voorbeeld 1: foto rechts: communicatie hulpmiddel voor personen met ASS, er gaat een
persoon helpen de hand van de patiënt over het scherm te verplaatsen. Als klinisch
psycholoog werk je in een voorziening, je overweegt dit te gebruiken. Om na te gaan of
dat een goed idee is ga je studies lezen die hier al over zijn gedaan. Bv een studie waarbij
patiënten een foto krijgen en ze moeten die omschrijven samen met hun helper. De
helper en patiënt kregen een andere foto maar dat wisten ze niet. Ze schreven op wat de
helper zag, en niet want de patiënt zag. Dus de helper stuurt de antwoorden van da
patiënt in een bepaalde richting, dus het is niet echt de patiënt die communiceert. Op
basis van dat bewijs kan je concluderen dat het niet goed is om het te gebruiken
• Voorbeeld 2: Scared-straight approach → bv kinderen die in contact komen met justitie
en je wil dit in het vervolg voorkomen en je beslist om hen schrik aan te jagen.
Je wil voorkomen dat zij nog in contact komen met misdaad in de toekomst en je beslist
om hen te schrikken. Ze nemen een groep kinderen of adolescenten die 24u in een
gevangenis moeten leven en de cipiers moeten echt doen alsof ze criminelen zijn. Het
idee is dan dat ze na die 24u naar huis gaan en nooit meer een misdrijf plegen, ze volgen
die kinderen dan de jaren daarna. Daarna vergelijking met kinderen die dit niet hadden
gedaan. Het resultaat was dat die kinderen die het wel deden juist meer misdrijven
gingen plegen (was een tv programma in de VS)
• Voorbeeld 3: mindfulness en schoolprestaties → mindfulness aanleren op school. Is dat
een goed idee? Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Kinderen zouden meer
gefocust zijn en hun punten zijn omhoog gegaan volgens deze studies, dus lijkt wel een
goed idee
• Een kritische mindset bij deze voorbeelden is essentieel
3
,Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
• Niet alle gepubliceerd onderzoek is correct or robuust
• Replicatiecrisis in Psychologie → is begonnen met een de studie “feeling the future” in
2001. In deze studie is het bewezen dat mensen de toekomst kunnen voorspellen.
- Ziet er heel betrouwbaar uit en is gepubliceerd in een tijdschrift dat een goede
reputatie heeft
- Had 9 verschillende experimenten waarbij pp moesten voorspellen wat er later in de
tijd zou gebeuren
- Mensen 2 foto’s laten zien, mensen kozen de foto die ze daarna opnieuw lieten zien
- Andere onderzoekers waren hier sceptisch over en gingen dit repliceren, geen enkele
replicatie was succesvol
- Er werd dan gekeken naar de manier waarop onderzoek werd gedaan. Het zou bv
kunnen dat er veel meer dan die 9 experimenten hebben gedaan en enkel praten over
degene die een positief effect hadden. Het zou ook te maken kunnen hebben met de
analyse van data. Als de data niet overeenkomt met je hypothese kan je data anders
analyseren bv: uitschieters verwerken, dingen toevoegen,… toe de data overeenkomt
met je hypothese; dit allemaal is replicatiecrisis in psychologie
2. Hoe wetenschap werkt
• Wetenschap is gebaseerd op empirisme
• Wetenschappers testen theorieën
• Wetenschappers werken aan fundamentele en toegepaste problemen
• Wetenschap ontwikkelt zich voortdurend
• Wetenschappers publiceren hun bevindingen in wetenschappelijke tijdschriften
• Wetenschappers communiceren met het grote publiek via journalisten
2.1 Empirisme
• De empirische methode is gebaseerd op gegevens die zijn verkregen via:
- Onze zintuigen (zicht, gehoor, tast)
- Instrumenten die onze zintuigen helpen (thermometer, vragenlijsten, timer)
• Empiristen streven ernaar om onderzoek te doen op een systematische, rigoureuze en
herhaalbare manier.
- Op systematische wijze data verzamelen is bv: bij alle proefpersonen dezelfde
vragenlijst gebruiken
- Het moet realiseerbaar zijn
- Rigoureuze = streng/strikt
• Empirisme is niet gebaseerd op eigen ervaringen, intuïtie of autoriteitsfiguren
4
, Academiejaar ’23-‘24
LenaCoe
2.2 Onderzoekers testen theorieën
• Starten bij een theorie
• Testbare hypotheses creëren
• Als we data verzamelen gaan we ofwel voor of tegen onze
theorie bewijs vinden
• Bv: Harlow (1958): Cupboard theory vs. Contact comfort
theory
- Cupboard theory = je geraakt gehecht aan je ouders
omdat je er eten van krijgt
- Contact comfort theory = je geraakt gehecht aan je ouders omdat ze je comfort geven
- Baby aapje kiest comfort boven melk, geraakt gehecht aan comfort
• Kenmerken van goede theorieën
- Ondersteund door data
- Falsifieerbaar = het is mogelijk om een studie op te zetten die je toelaat om te testen
of de theorie ondersteund is of niet. Is niet altijd het geval bv: zie studie met
communicatietoestel voor personen met ASS (werkt niet zoals het zou moeten)
- Parsimonieus ("scheermes van Occam") = er zijn vaak verschillende theoretische
verklaringen voor iets wat we observeren. Parsimonieus = de simpelste verklaring
verklaard het even goed als de andere verklaring. We verkiezen de simpelste
verklaring
• Voorbeelden van niet-falsifeerbare theorieën:
- Gefaciliteerde communicatie bedreiging gelovigen
- Zie boek "De ongelovige Thomas heeft een punt".
• Theorieën worden geëvalueerd op basis van al het beschikbare bewijs
- Een theorie kan nooit "bewezen" worden, maar wel gefalsificeerd
o Het wil niet zeggen dat als we een theorie kunnen tegenspreken, we er bewijs
voor hebben
- Replicatie is cruciaal
Wetenschappers vormen een community
• Metron’s scientific norms:
- Universalisme: een wetenschapper zijn zou niet beïnvloed mogen worden door zijn
normen, beliefs, achtergrond
- Communality: het werk wat ze doen hoort niet tot 1 individu, maar tot de community.
Ze moeten dus samenwerken en transparant zijn en geen geheimen achterhouden
- Disinterestedness (belangeloosheid): de outcom van een studie mag niet te maken
hebben met je persoonlijke interesse, je wil gewoon weten wat de outcome is
- Organized skepticism: je moet sceptisch zijn over elkaars werk en kritisch kijken of
andere wetenschappers kun werk goed doen
• Bv: je wil een onderzoek lezen maar je moet ervoor betalen, dat is tegen het idee van
communality (ze willen dat iedereen een onderzoek moet kunnen downloaden en lezen
zonder ervoor te moeten betalen)
5
