Samenvatting - Nederlands 1

Nederlands 1
Taal ontwikkelend lesgeven (TOL)

1 Hoe verwerven kinderen taal?
Als baby leert kind zijn moedertaal spreken.

 Vader: ‘Even limonade inschenken’
 Daan: ‘Even nade senken’

 Moeder: ‘Ga je mee appeltjes kopen?’
 Nina: ‘Mee appetjes kopen!’

=> imitatietheorie

 Hij is daar in geklimd.
 Ik zal de messen, bekeren en lepelen dragen.
 Je moet harder rijden, trein, snelder snelder!

= constructies die kinderen niet bij volwassenen horen

Aangeboren mechanisme: taalleervermogen
Taalwetenschapper Noam Chomsky, 2de helft 20ste eeuw, universele grammatica
= taal produceren aan de hand van regels over taal


 Jan: Heb mama ook die waterschieter voor mij gekoopt?
 Oma: Je waterpistool? Die heeft ze hier niet gekocht.

 Ik denk dat die klei beterder is dan de andere?
 Bedoel je die met zand? Ja, die is veel beter.

=> interactietheorie : horen van een goed taalaanbod

Drie ingrediënten NOODZAKELIJK voor
ontwikkeling van (mondelinge) taalvaardigheid

 imiteren > taalaanbod
 experimenteren, produceren > taalruimte
 interageren > feedback

TAALAANBOD
 Betrokkenheid
 Leefwereld: tv-programma’s, rages
 Voorkennis : opdracht voelzak
 Ervaringscontext (linken benoemen via doe-activiteit -> Vb; afstand tot de zon, linken
met afstand die lln. al kennen)
o Uitdagende opdracht: op voorhand (van doe-activiteit) bevragen wat de lln.
te weten willen komen.

 Begrijpelijkheid

,  Visuele voorstelling: aanbieden van (non-) verbale context
 Persoonlijke ervaring
 Kennis van de wereld
 Reeds verworven taal

 Betekenisonderhandeling/ topicalisatie

Nieuw taalaanbod
 Boven niveau: nieuwe woorden, vervlechten, signaalwoorden

TAALPRODUCTIE – TAALRUIMTE
 Mentale stappen
 Conceptualiseren
 Formuleren
 Articuleren
 Communicatieve context
 oefenkansen: mening/ instructies/ info geven, …
 Spreekdrang
o Hoge betrokkenheid of onderwerp zelf bepalen
o Iets van zichzelf mogen inbrengen
o Veilig voelen

 onderwerpsruimte

FEEDBACK
 Goede taaluitingen: positief bevestigen & stimuleren
 Minder goede taaluitingen: (via feedback) corrigeren, aanvullen, verduidelijking ‘vragen’
 Verbeterend herhalen
 Let op met expliciet verbeteren
‘Het is niet ‘jij heeft, dat moet ‘jij hebt’ zijn’.
 Impliciet verbeteren
Lk: ‘Wie weet waar dit gedicht over gaat?’
Ll: ‘Over gebrekken’
Lk: ‘Ja, het gaat over gebreken. Gebreken zoals scheve tanden en slecht kunnen zien.
Goed zo. Welke gebreken staan er nog meer in dit versje?’

 Veilig klimaat

 Positief bevestigen
 Juist! Goed zo! Goed gedaan! Dat heb je mooi verteld! Ja, dat vind ik ook! Leuk dat je
dat verteld hebt!
 Herhaling
Ll: ‘Een magneet trekt ijzer aan’
Lk: ‘Een magneet trekt ijzer aan.’ En hout?’

(Juf is ‘een Chinees’) -> hertalen
‘Wat hebben we vandaag geleerd?’

Elk kind dezelfde beginsituatie ?
 sociale context
 thuistalen :
(variant van) Nederlands of niet-Nederlandse taal

, Het verwervingsniveau kan je als leerkracht niet meer beïnvloeden, maar wel hoe het kind zijn
mondelinge taalvaardigheden bij jou in de klas verder zal ontwikkelen.

2 Wat is taalontwikkelend lesgeven?

Een manier van lesgeven waarbij de docent ,adrukkelijk een rol heeft in het stimuleren en
begeleiden van het proces van de taalontwikkeling van de leerling(en).

Leerkrachten die taalontwikkelend lesgeven:
 houden in hun lesssen en materialen rekening met het taal niveau van de
leerlingen;
 hebben aandacht voor het van én voor taal;
 bieden hun leerlingen manieren aan om zelf hun taalvaardigheid te vergroten

werken met kijkwijzers
 ZIE OPDRACHT

kijken met de drie pijlers
Hoe leert een kind zijn/haar (moeder)taal ?
 ZIE OPDRACHT

Toepassen op lesontwerp
 Zie opdracht
 Verbetering PPT (DIA 26-28)

Luisteren en spreken

Mondelingen vaardigheden
Wat is luisteren?
 Taalvaardigheid die kind als eerste ontwikkelt tijdens de voorschoolse periode en die verder
groeit doorheen de basisschool
 Verschil met horen (passief) <-> actief, bewust
 Luisteren = complex proces waarbij horen, concentreren, onderscheiden, herinneren en
vooral begrijpen een rol spelen
 Luisteren kan door oefening en activiteiten verbeteren:
belang sociale interactie later

Wat is spreken?
 Taalverwerving gebeurt spontaan, maar leren spreken is meer dan dat:
deze vaardigheid inzetten in verschillende communicatieve situaties
 lln oefenkansen en handvaten nodig

 Taak rond de zoo

Wat moeten leerlingen leren op vlak van luisteren en spreken?
Doelen <=> eindtermen Nederlands: minimumdoelen
 Duidelijke lijnen van KO-LO-SO moeilijkheid
 Dezelfde accenten :
o Communicatief handelen
 Functionele luister- en spreekvaardigheid op school o.a.: