Veterinaire Farmacie
Antibioticabeleid
Selectie van resistentie
Principe van behandeling met antibiotica
- Antibioticagebruik ≠ steriliseren
- Doden van meeste micro-organismen, zodat
immuunsysteem de rest van het werk kan doen
Mutant selection window
- MIC: minimale inhibitoire concentratie
→ boven deze concentratie worden wildtype
bacteriën gedood
- MPC: mutant preventieve concentratie
→ hierboven overleven ook mutanten niet meer
o NB: niet voor elk antibioticum kan boven MPC
gedoseerd worden, omdat dit ook
dodelijk/toxisch is voor de gastheer
- MSW: mutant selectie window
→ gebied waarin gemuteerde bacteriën vrij spel tot
groei en ontwikkeling krijgen, omdat wildtype
bacteriën gedood zijn
Simulatie kinetiek macroliden
1
- Langwerkende macroliden: lange 𝑡 → door
2
kinetiek lang in MSW
Veterinair antibioticumformularium
MRSA: meticilline-resistente Staphylococcus Aureus
→ door goed “search and destroy”-beleid inmiddels zo goed als uitgeroeid
ESBL: extended spectrum β-lactamase producerende enterobacterales
- Grote bedreiging voor humane gezondheidszorg
- Gramnegatieve bacteriën in darmflora, belangrijkste:
o E. coli
o Klebsiella
Aanpak
- Verminderen geneesmiddelgebruik bij voedselproducerende dieren
o Nieuwe antibiotica verboden in diergeneeskunde; behouden voor humaan
▪ Carbapenems imipenem, meropenem, ertapenem
▪ Tigecycline
▪ Daptomycine
▪ Oxazolidonen
▪ Mupirocine
o 3e en 4e generatie cefalosporines
▪ Ongevoelig voor β-lactamaseproducerende stammen, beter werkzaam tegen Gramnegatieve micro-
organismen t.o.v. 2e generatie
▪ → meer selectie Klebsiella en E.coli
▪ 3e generatie: cefotaxim, ceftazidim, ceftriaxon
▪ 4e generatie: cefepim
▪ Niet meer als koppelbehandeling
1 - 19
, ▪ Niet meer voor droogzetters
▪ Alleen op individuele basis op basis van antibiogram (ABG)
o Uitfaseren: weg van 1e keuze
▪ Colistine
▪ β-lactams penicillines, cefalosporines, carbapenems
▪ Fluorchinolonen ciprofloxacine, moxifloxacine, ofloxacine
▪ Aminoglycosiden gentamicine, vancomycine, tobramycine
WVAB: Werkgroep Veterinair Antibiotica Beleid
- Richtlijn classificatie van veterinaire antimicrobiële middelen
- Antibiotica zo verantwoord en gericht mogelijk toepassen
- Keuze antibioticum
o Betrokken bacteriën
o Kinetiek en beschikbaarheid geschikt diergeneesmiddel
- Voorkeur voor antibioticum met minste selectiedruk t.a.v. residente flora
- Focus op
o ESBL producerende Gramnegatieve bacteriën
o Macrolide resistente Campylobacter in pluimvee
- 1e keuze middelen
o Geen specifiek negatief resistentie inducerend effect
o Middelen mogen in bedrijfsbehandelplan opgenomen worden; veehouder mag ze in eigen beheer
houden
- 2 keuze middelen
e
o Niet gebruiken, tenzij noodzaak voor toediening nader onderbouwd
▪ Antibiogram: gevoeligheid van verwekker
▪ Klinische noodzaak: bacteriologisch onderzoek niet mogelijk
o Bij uitzondering in bedrijfsbehandelplan
- 3e keuze middelen
o Antimicrobiële middelen van kritisch belang voor humane gezondheidszorg
o Niet gebruiken, tenzij
▪ Voor individueel dier
▪ Op basis van bacteriologisch onderzoek, antibiogram
o Nooit in bedrijfsbehandelplan
- Verboden voor voedselproducerende dieren
o Niet voorkomend in VO 37/2010: geen MRL bekend
o Mag soms wel worden voorgeschreven in niet-voedselproducerend dier
- Bacteriologisch onderzoek en antibiogram verplicht voor
o 3e en 4e generatie cefalosporines
o Fluorchinolonen
o Humane antibiotica die volgens cascade worden ingezet
▪ Afwijking als gevoeligheidsbepaling onmogelijk is of onmiddellijke toepassing van het
antibioticum nodig is → eerst inzetten, daarna ABG
Duur antibioticakuur
- In principe altijd volgens SmPC
- Verkorten kuur
o Volledig klinisch herstel
o Op basis van verwekker en/of verloop recidief niet waarschijnlijk
- Verlengen kuur
o Nog geen volledig klinisch herstel
o Op basis van klinisch herstel, verwekker en evt. gevoeligheidsbepaling te verwachten dat het gekozen
antibioticum effectief is
2 - 19
, Groep Werkzame stof Keuze Spectrum Werkzaam tegen
Cloxacilline Veel G+ bacteriën waaronder
1 Smal penicillinase producerende
Nafcilline
stafylokokken
Fenoxymethylpenicilline
1 Smal Veel G+ bacteriën
(Penicilline V)
Benzylpenicilline Veel G+ bacteriën en enkele G-
Penicillines (β-lactam)
(Penicilline G) bacteriën (o.a. Pasteurella,
1 Smal
Mannheimia, Actinobacillus,
Penethamaat hydrojodide
Haemophilus, Histophilus)
Amoxicilline
Ampicilline 2 Breed Veel G+ en G- bacteriën
Amoxicilline/clavulaanzuur
Cefadroxil
Veel G+ bacteriën waaronder
Cefalexine
2 Breed penicillinase producerende
Cefalonium
stafylokokken
Cefapirine
Cefalosporines (β-lactam)
Cefoperazon
Cefquinome
3 Breed Veel G+ en G- bacteriën
Ceftiofur
Cefovecin
Chloortetracycline
Doxycycline G+ en G- bacteriën anaerben m.u.v.
Tetracyclines 1 Breed
Oxytetracycline Pseudomonas
Tetracycline
Chlooramfenicol
Fenicolen Veel G+ en G- bacteriën, obligaat
Florfenicol 1 Breed
= uitsluitend GD anaeroben
Thiamfenicol
Sulfachloorpyridazine
Sulfaclozine
Sulfonamiden Sulfadiazine
= alleen geregistreerd als Sulfadimethoxine
1 Breed Veel G+ en G- bacteriën
diergeneesmiddel, beschikbaar i.c.m. Sulfadimidine
trimethoprim Sulfadoxine
Sulfamethoxazol
Sulfaquinoxaline
Diaminopyrimidinen Trimethoprim 1 Veel G+ en G- bacteriën
Clindamycine
Lincosamiden Lincomycine 1 Smal G+ bacteriën, obligaat anaeroben
Pirlimycine
Erytromycine 1
Tylosine 1 Veel G+ bacteriën en G- coccen,
Macroliden Tylosine voor pluimvee 2 obligaat anaeroben, mycoplasmata,
= voor pluimvee alleen o.b.v. adequate Spiramycine 1 spirocheten
diagnostiek i.v.m. risico Spiramycine voor pluimvee 2
Campylobacterresistentie Tylvalosine 1
Smal
Tylvalosine voor pluimvee 2
Gamithromycine, tulathromycine en
Tilmicosine 1
tildipirosine alleen voor individuele Veel G+ bacteriën, obligaat anaeroben,
1 Tilmicosine voor pluimvee 2
dieren i.v.m. lange 𝑡 mycoplasmata, spirocheten
2 Gamithromycine 2
Tulathromycine 2
Tildipirosine 2
Tiamulin G+ bacteriën, anaeroben,
Pleuromutilines 1 Smal
Valnemulin mycoplasmata
Apramycine
Dihydrostreptomycine
Framycetine
Smal Veel G- bacteriën en stafylokokken
Gentamicine
Aminoglycosiden 2
Kanamycine
Neomycine
Paromomycine G- en G+ bacteriën incl. diverse
Breed
Spectinomycine protozoën
Quinolonen Flumequine
2 Smal G- bacteriën, campylobacter
= alleen voor individuele dieren Oxolinezuur
Fluorchinolonen Danofloxacine
G- bacteriën, mycoplasmata,
= alleen voor individuele dieren bij Difloxacine 3 Breed
afwezigheid van alternatief
campylobacter
Enrofloxacine
3 - 19
Antibioticabeleid
Selectie van resistentie
Principe van behandeling met antibiotica
- Antibioticagebruik ≠ steriliseren
- Doden van meeste micro-organismen, zodat
immuunsysteem de rest van het werk kan doen
Mutant selection window
- MIC: minimale inhibitoire concentratie
→ boven deze concentratie worden wildtype
bacteriën gedood
- MPC: mutant preventieve concentratie
→ hierboven overleven ook mutanten niet meer
o NB: niet voor elk antibioticum kan boven MPC
gedoseerd worden, omdat dit ook
dodelijk/toxisch is voor de gastheer
- MSW: mutant selectie window
→ gebied waarin gemuteerde bacteriën vrij spel tot
groei en ontwikkeling krijgen, omdat wildtype
bacteriën gedood zijn
Simulatie kinetiek macroliden
1
- Langwerkende macroliden: lange 𝑡 → door
2
kinetiek lang in MSW
Veterinair antibioticumformularium
MRSA: meticilline-resistente Staphylococcus Aureus
→ door goed “search and destroy”-beleid inmiddels zo goed als uitgeroeid
ESBL: extended spectrum β-lactamase producerende enterobacterales
- Grote bedreiging voor humane gezondheidszorg
- Gramnegatieve bacteriën in darmflora, belangrijkste:
o E. coli
o Klebsiella
Aanpak
- Verminderen geneesmiddelgebruik bij voedselproducerende dieren
o Nieuwe antibiotica verboden in diergeneeskunde; behouden voor humaan
▪ Carbapenems imipenem, meropenem, ertapenem
▪ Tigecycline
▪ Daptomycine
▪ Oxazolidonen
▪ Mupirocine
o 3e en 4e generatie cefalosporines
▪ Ongevoelig voor β-lactamaseproducerende stammen, beter werkzaam tegen Gramnegatieve micro-
organismen t.o.v. 2e generatie
▪ → meer selectie Klebsiella en E.coli
▪ 3e generatie: cefotaxim, ceftazidim, ceftriaxon
▪ 4e generatie: cefepim
▪ Niet meer als koppelbehandeling
1 - 19
, ▪ Niet meer voor droogzetters
▪ Alleen op individuele basis op basis van antibiogram (ABG)
o Uitfaseren: weg van 1e keuze
▪ Colistine
▪ β-lactams penicillines, cefalosporines, carbapenems
▪ Fluorchinolonen ciprofloxacine, moxifloxacine, ofloxacine
▪ Aminoglycosiden gentamicine, vancomycine, tobramycine
WVAB: Werkgroep Veterinair Antibiotica Beleid
- Richtlijn classificatie van veterinaire antimicrobiële middelen
- Antibiotica zo verantwoord en gericht mogelijk toepassen
- Keuze antibioticum
o Betrokken bacteriën
o Kinetiek en beschikbaarheid geschikt diergeneesmiddel
- Voorkeur voor antibioticum met minste selectiedruk t.a.v. residente flora
- Focus op
o ESBL producerende Gramnegatieve bacteriën
o Macrolide resistente Campylobacter in pluimvee
- 1e keuze middelen
o Geen specifiek negatief resistentie inducerend effect
o Middelen mogen in bedrijfsbehandelplan opgenomen worden; veehouder mag ze in eigen beheer
houden
- 2 keuze middelen
e
o Niet gebruiken, tenzij noodzaak voor toediening nader onderbouwd
▪ Antibiogram: gevoeligheid van verwekker
▪ Klinische noodzaak: bacteriologisch onderzoek niet mogelijk
o Bij uitzondering in bedrijfsbehandelplan
- 3e keuze middelen
o Antimicrobiële middelen van kritisch belang voor humane gezondheidszorg
o Niet gebruiken, tenzij
▪ Voor individueel dier
▪ Op basis van bacteriologisch onderzoek, antibiogram
o Nooit in bedrijfsbehandelplan
- Verboden voor voedselproducerende dieren
o Niet voorkomend in VO 37/2010: geen MRL bekend
o Mag soms wel worden voorgeschreven in niet-voedselproducerend dier
- Bacteriologisch onderzoek en antibiogram verplicht voor
o 3e en 4e generatie cefalosporines
o Fluorchinolonen
o Humane antibiotica die volgens cascade worden ingezet
▪ Afwijking als gevoeligheidsbepaling onmogelijk is of onmiddellijke toepassing van het
antibioticum nodig is → eerst inzetten, daarna ABG
Duur antibioticakuur
- In principe altijd volgens SmPC
- Verkorten kuur
o Volledig klinisch herstel
o Op basis van verwekker en/of verloop recidief niet waarschijnlijk
- Verlengen kuur
o Nog geen volledig klinisch herstel
o Op basis van klinisch herstel, verwekker en evt. gevoeligheidsbepaling te verwachten dat het gekozen
antibioticum effectief is
2 - 19
, Groep Werkzame stof Keuze Spectrum Werkzaam tegen
Cloxacilline Veel G+ bacteriën waaronder
1 Smal penicillinase producerende
Nafcilline
stafylokokken
Fenoxymethylpenicilline
1 Smal Veel G+ bacteriën
(Penicilline V)
Benzylpenicilline Veel G+ bacteriën en enkele G-
Penicillines (β-lactam)
(Penicilline G) bacteriën (o.a. Pasteurella,
1 Smal
Mannheimia, Actinobacillus,
Penethamaat hydrojodide
Haemophilus, Histophilus)
Amoxicilline
Ampicilline 2 Breed Veel G+ en G- bacteriën
Amoxicilline/clavulaanzuur
Cefadroxil
Veel G+ bacteriën waaronder
Cefalexine
2 Breed penicillinase producerende
Cefalonium
stafylokokken
Cefapirine
Cefalosporines (β-lactam)
Cefoperazon
Cefquinome
3 Breed Veel G+ en G- bacteriën
Ceftiofur
Cefovecin
Chloortetracycline
Doxycycline G+ en G- bacteriën anaerben m.u.v.
Tetracyclines 1 Breed
Oxytetracycline Pseudomonas
Tetracycline
Chlooramfenicol
Fenicolen Veel G+ en G- bacteriën, obligaat
Florfenicol 1 Breed
= uitsluitend GD anaeroben
Thiamfenicol
Sulfachloorpyridazine
Sulfaclozine
Sulfonamiden Sulfadiazine
= alleen geregistreerd als Sulfadimethoxine
1 Breed Veel G+ en G- bacteriën
diergeneesmiddel, beschikbaar i.c.m. Sulfadimidine
trimethoprim Sulfadoxine
Sulfamethoxazol
Sulfaquinoxaline
Diaminopyrimidinen Trimethoprim 1 Veel G+ en G- bacteriën
Clindamycine
Lincosamiden Lincomycine 1 Smal G+ bacteriën, obligaat anaeroben
Pirlimycine
Erytromycine 1
Tylosine 1 Veel G+ bacteriën en G- coccen,
Macroliden Tylosine voor pluimvee 2 obligaat anaeroben, mycoplasmata,
= voor pluimvee alleen o.b.v. adequate Spiramycine 1 spirocheten
diagnostiek i.v.m. risico Spiramycine voor pluimvee 2
Campylobacterresistentie Tylvalosine 1
Smal
Tylvalosine voor pluimvee 2
Gamithromycine, tulathromycine en
Tilmicosine 1
tildipirosine alleen voor individuele Veel G+ bacteriën, obligaat anaeroben,
1 Tilmicosine voor pluimvee 2
dieren i.v.m. lange 𝑡 mycoplasmata, spirocheten
2 Gamithromycine 2
Tulathromycine 2
Tildipirosine 2
Tiamulin G+ bacteriën, anaeroben,
Pleuromutilines 1 Smal
Valnemulin mycoplasmata
Apramycine
Dihydrostreptomycine
Framycetine
Smal Veel G- bacteriën en stafylokokken
Gentamicine
Aminoglycosiden 2
Kanamycine
Neomycine
Paromomycine G- en G+ bacteriën incl. diverse
Breed
Spectinomycine protozoën
Quinolonen Flumequine
2 Smal G- bacteriën, campylobacter
= alleen voor individuele dieren Oxolinezuur
Fluorchinolonen Danofloxacine
G- bacteriën, mycoplasmata,
= alleen voor individuele dieren bij Difloxacine 3 Breed
afwezigheid van alternatief
campylobacter
Enrofloxacine
3 - 19
