Mens en maatschappij
Hfdst 3: De Sociale Structuur
1/ Posities, rolverwachtingen, sociale structuren
Mensen leven en werken samen in kleine en grote systemen. In verzamelingen van mensen die te
onderscheiden zijn van anderen. (Gezinnen, dorpen, vakbonden, westerse samenleving, …)
In al die verschillende groeperingen hebben mensen op een bepaalde manier iets met elkaar te maken.
Zij nemen ten opzichte van mekaar een bepaalde positie in.
1/ Positie
Binnen de systemen (groeperingen) nemen mensen een bepaalde positie in.
Deze posities zijn met elkaar verbonden, staan niet los van elkaar.
Posities bestaan niet op zichzelf, maar zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden.
Een groepering is niet alleen de som van de mensen, het is ook de manier waarop de mensen
op elkaar betrokken zijn, hoe ze georganiseerd zijn.
Een sociale positie is de plaats die iemand inneemt in verhouding met andere posities in de maatschappij
of in een welbepaalde groepering.
Dit impliceert dat posities niet op zichzelf bestaan. Ze kunnen niet los gezien worden van andere
sociale posities binnen een sociale eenheid.
(Bv. de positie zoon wordt bepaald door de positie ouder en omgekeerd)
> De sociale positie ‘hulpverlener’ is onmogelijk denkbaar zonder de positie ‘cliënt’. (Er is geen
hulpverlener als er geen hulpvrager is)
Posities: - plekken die we innemen in de samenleving - We gaan ongelijkheid creëren - Zij er heel veel
van:
bv groepering team > stagiair
bv groepering gezin > partner, dochter, zus …
Al de posities zijn met elkaar verbonden.
Verschil in de posities (bv werk) > loon, taken, verwachtingen, verantwoordelijkheid …
Andere posities op het werk? Zijn er verschillen tussen deze posities?
Dit kan functioneel zijn en is oké zolang geheel werkt = functionele differentiatie (bv.
poetsvrouw, directeur …) pas als waardering verschilt, dan is er ongelijkheid !
Een sociale positie kan:
1. Tijdelijke positie : patiënt, passagier, …
Bv. in een winkel stappen = ‘klant’
2. Minder tijdelijke positie : ongeschoolde arbeider wordt ploeg-chef
Bv over meerdere jaren, collega, student, puber
3. Permanente positie : man, vrouw, zwart, blank
Bv ouder, kind, etniciteit, bloedgroep
Pagina 1 van 10
, Mens en maatschappij
Hfdst 3: De Sociale Structuur
Een sociale positie kan:
1. Toegewezen worden = op grond van kenmerken waar je geen vat op hebt
Bv. etnische afkomst, geslacht, leeftijd, sociale afkomst
Bv. kind, pleegkind, genetische aandoening, kaste
2. Verworven worden = op grond van kenmerken waar je zelf voor gezorgd hebt
Door er zelf inspanningen voor te leveren
Bv. studeren, hard werken
Grijze zone ! Op het examen kunnen argumenteren waarom je het als het ene of het andere
ziet. Bv. student (wisselwerking tussen toegewezen, bv omdat mijn leven gelopen is zoals het is
ben ik nu student…)
Gelijkheid op het werk voor man en vrouw? ‘Tegen dit tempo duurt het nog 200 jaar’
De Internationale Arbeidsorganistatie (IAO) publiceerde een rapport dat de loonkloof tussen man en vrouw aan de
kaak stelt. Daaruit blijkt dat in de afgelopen 20 jaar er nauwelijks iets is veranderd op het vlak van gendergelijkheid
op het werk.
De vrijgegeven cijfers zijn niet bepaald hoopgevend. Zo is in meer dan een kwarteeuw het verschil in tewerkstelling
tussen man en vrouw met minder dan twee procent afgenomen. In 2018 hadden 1,3 miljard vrouwen een job terwijl
dat cijfer voor mannen op 2 miljard lag. Ook voor vrouwen hogerop de ladder is de situatie er de laatste dertig jaar
niet veel beter op geworden. Minder dan een derde van de managers zijn vrouwen. Nochtans zijn ze vaker hoger
opgeleid dan hun mannelijke tegenhangers.
België
De ontnuchterende studie zet ook ons land met de voeten op de grond. Minder dan vier op de tien managers met
jonge kinderen in België zijn vrouwen. Voor vrouwen zonder jonge kinderen blijven die cijfers nagenoeg hetzelfde,
ondanks dat het aantal vrouwelijke managers in het bezit van een masterdiploma tien procent hoger ligt dan bij
mannelijke collega’s.
Toch is er ook ruimte voor waardering. Ons sociaaloverlegstelsel krijgt zelfs een uitdrukkelijke vermelding. Een wet
uit 2012 schrijft voor om bij sociaal overleg de loonkloof tussen mannen en vrouwen in aanmerking te nemen. Dat
had een aanzienlijke daling van het verschil in loon tot gevolg.
België vs. wereld (gemiddelde loonkloof i.g.v. voltijds uurloon)
België: 5%
Wereld: 20%
Glazen plafond
(van het Engelse Glass ceiling) of ook wel verticale segregatie
Is een begrip dat werd bedacht in de jaren '80 in de Verenigde Staten. Het omvat een metafoor die de
onzichtbare kunstmatige barrières (plafonds) aanduidt die worden gecreëerd door gedrags- en
organisatorische vooroordelen, die vrouwen tegenhouden in het verkrijgen van topfuncties.
Kloof tussen man/vrouw verloning. Soort ingebeeld glazen plafond waar vrouwen niet door
kunnen. = puur op basis van positie man vs. vrouw.
Naast de term ontstonden als afgeleiden daarvan een aantal andere termen:
Pagina 2 van 10
Hfdst 3: De Sociale Structuur
1/ Posities, rolverwachtingen, sociale structuren
Mensen leven en werken samen in kleine en grote systemen. In verzamelingen van mensen die te
onderscheiden zijn van anderen. (Gezinnen, dorpen, vakbonden, westerse samenleving, …)
In al die verschillende groeperingen hebben mensen op een bepaalde manier iets met elkaar te maken.
Zij nemen ten opzichte van mekaar een bepaalde positie in.
1/ Positie
Binnen de systemen (groeperingen) nemen mensen een bepaalde positie in.
Deze posities zijn met elkaar verbonden, staan niet los van elkaar.
Posities bestaan niet op zichzelf, maar zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden.
Een groepering is niet alleen de som van de mensen, het is ook de manier waarop de mensen
op elkaar betrokken zijn, hoe ze georganiseerd zijn.
Een sociale positie is de plaats die iemand inneemt in verhouding met andere posities in de maatschappij
of in een welbepaalde groepering.
Dit impliceert dat posities niet op zichzelf bestaan. Ze kunnen niet los gezien worden van andere
sociale posities binnen een sociale eenheid.
(Bv. de positie zoon wordt bepaald door de positie ouder en omgekeerd)
> De sociale positie ‘hulpverlener’ is onmogelijk denkbaar zonder de positie ‘cliënt’. (Er is geen
hulpverlener als er geen hulpvrager is)
Posities: - plekken die we innemen in de samenleving - We gaan ongelijkheid creëren - Zij er heel veel
van:
bv groepering team > stagiair
bv groepering gezin > partner, dochter, zus …
Al de posities zijn met elkaar verbonden.
Verschil in de posities (bv werk) > loon, taken, verwachtingen, verantwoordelijkheid …
Andere posities op het werk? Zijn er verschillen tussen deze posities?
Dit kan functioneel zijn en is oké zolang geheel werkt = functionele differentiatie (bv.
poetsvrouw, directeur …) pas als waardering verschilt, dan is er ongelijkheid !
Een sociale positie kan:
1. Tijdelijke positie : patiënt, passagier, …
Bv. in een winkel stappen = ‘klant’
2. Minder tijdelijke positie : ongeschoolde arbeider wordt ploeg-chef
Bv over meerdere jaren, collega, student, puber
3. Permanente positie : man, vrouw, zwart, blank
Bv ouder, kind, etniciteit, bloedgroep
Pagina 1 van 10
, Mens en maatschappij
Hfdst 3: De Sociale Structuur
Een sociale positie kan:
1. Toegewezen worden = op grond van kenmerken waar je geen vat op hebt
Bv. etnische afkomst, geslacht, leeftijd, sociale afkomst
Bv. kind, pleegkind, genetische aandoening, kaste
2. Verworven worden = op grond van kenmerken waar je zelf voor gezorgd hebt
Door er zelf inspanningen voor te leveren
Bv. studeren, hard werken
Grijze zone ! Op het examen kunnen argumenteren waarom je het als het ene of het andere
ziet. Bv. student (wisselwerking tussen toegewezen, bv omdat mijn leven gelopen is zoals het is
ben ik nu student…)
Gelijkheid op het werk voor man en vrouw? ‘Tegen dit tempo duurt het nog 200 jaar’
De Internationale Arbeidsorganistatie (IAO) publiceerde een rapport dat de loonkloof tussen man en vrouw aan de
kaak stelt. Daaruit blijkt dat in de afgelopen 20 jaar er nauwelijks iets is veranderd op het vlak van gendergelijkheid
op het werk.
De vrijgegeven cijfers zijn niet bepaald hoopgevend. Zo is in meer dan een kwarteeuw het verschil in tewerkstelling
tussen man en vrouw met minder dan twee procent afgenomen. In 2018 hadden 1,3 miljard vrouwen een job terwijl
dat cijfer voor mannen op 2 miljard lag. Ook voor vrouwen hogerop de ladder is de situatie er de laatste dertig jaar
niet veel beter op geworden. Minder dan een derde van de managers zijn vrouwen. Nochtans zijn ze vaker hoger
opgeleid dan hun mannelijke tegenhangers.
België
De ontnuchterende studie zet ook ons land met de voeten op de grond. Minder dan vier op de tien managers met
jonge kinderen in België zijn vrouwen. Voor vrouwen zonder jonge kinderen blijven die cijfers nagenoeg hetzelfde,
ondanks dat het aantal vrouwelijke managers in het bezit van een masterdiploma tien procent hoger ligt dan bij
mannelijke collega’s.
Toch is er ook ruimte voor waardering. Ons sociaaloverlegstelsel krijgt zelfs een uitdrukkelijke vermelding. Een wet
uit 2012 schrijft voor om bij sociaal overleg de loonkloof tussen mannen en vrouwen in aanmerking te nemen. Dat
had een aanzienlijke daling van het verschil in loon tot gevolg.
België vs. wereld (gemiddelde loonkloof i.g.v. voltijds uurloon)
België: 5%
Wereld: 20%
Glazen plafond
(van het Engelse Glass ceiling) of ook wel verticale segregatie
Is een begrip dat werd bedacht in de jaren '80 in de Verenigde Staten. Het omvat een metafoor die de
onzichtbare kunstmatige barrières (plafonds) aanduidt die worden gecreëerd door gedrags- en
organisatorische vooroordelen, die vrouwen tegenhouden in het verkrijgen van topfuncties.
Kloof tussen man/vrouw verloning. Soort ingebeeld glazen plafond waar vrouwen niet door
kunnen. = puur op basis van positie man vs. vrouw.
Naast de term ontstonden als afgeleiden daarvan een aantal andere termen:
Pagina 2 van 10
