Mens en maatschappij
Hfdst 4: De menselijke cultuur
Overal waar mensen met elkaar samenleven, samenwonen of samenwerken, ontwikkelen zij
gemeenschappelijke opvattingen en betekenissen die gezamenlijk ‘cultuur’ worden genoemd.
Als cultuur eenmaal is ontstaan, krijgt zij in en door het intermenselijk gedrag een dwingend karakter.
Omdat niet alle leden van een samenleving in sociaal opzicht hetzelfde zijn, is ook cultuur niet één
consistent geheel : in haast iedere cultuur bestaan variaties op de dominante cultuur.
Buitenlandse journalist vraagt aan jou: Vertel eens over uw cultuur.
o Welke elementen?
o Hoe zou je ze omschrijven?
Als je buurman/-vrouw vraagt aan jou: Vertel eens over uw cultuur.
o Welke elementen?
o Hoe zou je ze omschrijven?
Waar mensen met elkaar samenleven, ontwikkelt zich een bepaalde CULTUUR
= een samenhangend geheel van verwachtingen, waarden, normen die in een bepaalde sociale
groepering aanwezig zijn. (= dwingend karakter)
= aangeleerde levensstijl: manier van leven die bepaalt wat je denkt/doet (§ vooroordelen)
Cultuur
Begripsomschrijving
De cultuur van een systeem is het samenhangend geheel van waarden, normen, verwachtingen en
opvattingen (waaronder vooroordelen) die in een bepaalde sociale groepering aanwezig zijn.
Die cultuur is met andere woorden de aangeleerde levensstijl, de manier van leven die het
denken en het gedrag van de groepsleden bepaalt.
Kinderen van een arbeidersgezin krijgen een arbeiderscultuur mee, kinderen uit een middenstandsgezin
een middenstandscultuur. Meisjes krijgen naast algemene ook andere waarden, normen en
verwachtingen mee dan jongens.
Het begrip cultuur wordt in het dagelijks spraakgebruik dikwijls gebruikt voor kunst.
Dit is echter een veel te beperkte omschrijving. Kunst is slechts één cultuuruiting.
Ook in de uitingen ‘gebrek aan cultuur’ of ‘die mensen hebben geen cultuur’ wordt cultuur oneigenlijk
gebruikt.
Die uitspraken komen meestal van mensen in posities van waaruit bepaald wordt wat hoort en
niet, wat waardevol en wat minder waard is.
Enkele algemene, maar zeer verduidelijkende, omschrijvingen van cultuur:
o Al datgene wat door de mens aan de natuur wordt toegevoegd en/of veranderd (Brutsaert)
o De manier hoe mensen vormgeven aan de natuur (Dirk Barrez).
Pagina 1 van 9
, Mens en maatschappij
Hfdst 4: De menselijke cultuur
Kern
Cultuur
Kinderen van een arbeidersgezin krijgen een arbeiderscultuur mee, kinderen uit een middenstandsgezin een
middenstandscultuur. Meisjes krijgen naast algemene ook andere waarden, normen en verwachtingen mee dan
jongens.
≠ kunst
≠ verfijnde manieren (cultuur hebben)
Wel: al datgene wat door de mens aan de natuur wordt toegevoegd en/of veranderd.
Bv. geboorte, paarvorming, opvoeden, sterven
2/ Het sociologische begrip “cultuur”
Cultuur is niet aangeboren, maar wordt verworven door leer- en gewenningsprocessen, als resultaat
van de omgang met de medemens.
Het volgende schema verduidelijkt het begrip cultuur en de sociologische begrippen die ermee
verbonden zijn.
Zie hoofdstuk 3
De sociale structuur
1/ Materiële cultuur
= alle voorwerpen
Gebruiksvoorwerpen, kunst, werktuigen, …
Foto: Een broodrooster, een laptop, een auto, een kom, een kam, een lamp, …
2/ Cognitieve cultuur
= Kennis en wetenschap
= taal, mythes en legendes
= expressieve ideeën
Foto: een concert, wetenschappelijk onderzoek, Nelson Mandella, iemand die een verhaal voorleest
Pagina 2 van 9
Hfdst 4: De menselijke cultuur
Overal waar mensen met elkaar samenleven, samenwonen of samenwerken, ontwikkelen zij
gemeenschappelijke opvattingen en betekenissen die gezamenlijk ‘cultuur’ worden genoemd.
Als cultuur eenmaal is ontstaan, krijgt zij in en door het intermenselijk gedrag een dwingend karakter.
Omdat niet alle leden van een samenleving in sociaal opzicht hetzelfde zijn, is ook cultuur niet één
consistent geheel : in haast iedere cultuur bestaan variaties op de dominante cultuur.
Buitenlandse journalist vraagt aan jou: Vertel eens over uw cultuur.
o Welke elementen?
o Hoe zou je ze omschrijven?
Als je buurman/-vrouw vraagt aan jou: Vertel eens over uw cultuur.
o Welke elementen?
o Hoe zou je ze omschrijven?
Waar mensen met elkaar samenleven, ontwikkelt zich een bepaalde CULTUUR
= een samenhangend geheel van verwachtingen, waarden, normen die in een bepaalde sociale
groepering aanwezig zijn. (= dwingend karakter)
= aangeleerde levensstijl: manier van leven die bepaalt wat je denkt/doet (§ vooroordelen)
Cultuur
Begripsomschrijving
De cultuur van een systeem is het samenhangend geheel van waarden, normen, verwachtingen en
opvattingen (waaronder vooroordelen) die in een bepaalde sociale groepering aanwezig zijn.
Die cultuur is met andere woorden de aangeleerde levensstijl, de manier van leven die het
denken en het gedrag van de groepsleden bepaalt.
Kinderen van een arbeidersgezin krijgen een arbeiderscultuur mee, kinderen uit een middenstandsgezin
een middenstandscultuur. Meisjes krijgen naast algemene ook andere waarden, normen en
verwachtingen mee dan jongens.
Het begrip cultuur wordt in het dagelijks spraakgebruik dikwijls gebruikt voor kunst.
Dit is echter een veel te beperkte omschrijving. Kunst is slechts één cultuuruiting.
Ook in de uitingen ‘gebrek aan cultuur’ of ‘die mensen hebben geen cultuur’ wordt cultuur oneigenlijk
gebruikt.
Die uitspraken komen meestal van mensen in posities van waaruit bepaald wordt wat hoort en
niet, wat waardevol en wat minder waard is.
Enkele algemene, maar zeer verduidelijkende, omschrijvingen van cultuur:
o Al datgene wat door de mens aan de natuur wordt toegevoegd en/of veranderd (Brutsaert)
o De manier hoe mensen vormgeven aan de natuur (Dirk Barrez).
Pagina 1 van 9
, Mens en maatschappij
Hfdst 4: De menselijke cultuur
Kern
Cultuur
Kinderen van een arbeidersgezin krijgen een arbeiderscultuur mee, kinderen uit een middenstandsgezin een
middenstandscultuur. Meisjes krijgen naast algemene ook andere waarden, normen en verwachtingen mee dan
jongens.
≠ kunst
≠ verfijnde manieren (cultuur hebben)
Wel: al datgene wat door de mens aan de natuur wordt toegevoegd en/of veranderd.
Bv. geboorte, paarvorming, opvoeden, sterven
2/ Het sociologische begrip “cultuur”
Cultuur is niet aangeboren, maar wordt verworven door leer- en gewenningsprocessen, als resultaat
van de omgang met de medemens.
Het volgende schema verduidelijkt het begrip cultuur en de sociologische begrippen die ermee
verbonden zijn.
Zie hoofdstuk 3
De sociale structuur
1/ Materiële cultuur
= alle voorwerpen
Gebruiksvoorwerpen, kunst, werktuigen, …
Foto: Een broodrooster, een laptop, een auto, een kom, een kam, een lamp, …
2/ Cognitieve cultuur
= Kennis en wetenschap
= taal, mythes en legendes
= expressieve ideeën
Foto: een concert, wetenschappelijk onderzoek, Nelson Mandella, iemand die een verhaal voorleest
Pagina 2 van 9
