lOMoARcPSD|17799900
1
,lOMoARcPSD|17799900
2
,DEEL I: GROEPSWERK............................................................................................................................................ 11
1. Les 1: Opstellen van onderzoeksvragen................................................................................................................. 11
2.1.3. Eigen interesses, kennis en ervaringen......................................................................................................... 13
Het is ! dat je probeert oz te doen nr een thema/onderwerp dat je interessant vindt (affectieve redenen vr kiezen
onderwerp);............................................................................................................................................................. 13
Kennis en ervaringen m.b.t. een thema kan inspirerend werken over ‘wat wel / nog niet is geweten’ (cognitieve
redenen vr kiezen onderwerp);................................................................................................................................ 14
Kennis over een setting kan helpen in onderhandelen v toegang tot die setting (pragmatische redenen vr kiezen
onderwerp).............................................................................................................................................................. 14
2.1.4. Het publiek.................................................................................................................................................... 14
Het publiek voor wie je onderzoek uitvoert, kan in grote mate richting geven aan je onderzoeksvragen:................14
Elk publiek zal eigen doelstellingen vooruitschuiven als belangrijk..........................................................................14
1) Kennis om een fenomeen beter te begrijpen/verklaren/beschrijven....................................................................14
2) Kennis om een beleid op af te stemmen;............................................................................................................ 14
3) Kennis om de praktijk te sturen........................................................................................................................... 14
2.1.5. Literatuur....................................................................................................................................................... 14
In GT (derde premisse) mag de literatuur de onderzoeksvragen niet determineren en kan hoogstens inspireren en
je gevoelig maken vr het belang v bepaalde concepten (sensitizing concepts).......................................................14
Rol v literatuur staat nu wel centraler in GT dan vroeger (meer nuance): ‘There is a difference between an open
mind and an empty head’ (Day, 1999, p.251)..........................................................................................................14
3. Ethiek en onderhandelen van toegang................................................................................................................ 20
Doelstellingen les:................................................................................................................................................... 20
1) Ethische onderzoeken en management van data................................................................................................20
2) Onderhandelen van toegang tot settings............................................................................................................. 20
3) Kwalitatief onderzoek plannen............................................................................................................................ 20
Calvin toont mooi aan dat we soms bewust niet ethisch gaan handelen om ons doel te bereiken en dat we dat
soms gaan rationaliseren als ‘het doel (informatie, antwoorden op onderzoeksvragen) heiligt de middelen’..........20
Hobbes leert Calvin een les in empathie: hoe zouden we het vinden moesten mensen onze kinderen ongevraagd
interviewen?............................................................................................................................................................ 20
3.1. Ethisch onderzoeken en data-management.....................................................................................................20
3.1.1. Ethisch onderzoeken..................................................................................................................................... 20
= rekening houdt met morele regels (wat mag en niet) die in verband staan met uitvoeren v onderzoek................20
Heeft betrekking op rechten vd respondent(en) id onderzoeksrelatie en plichten vd onderzoeker t.a.v. die
respondent(en) en de gemeenschap van onderzoekers die de onderzoeker representeert....................................20
Centraal staat het conflict tussen de belangen van de onderzoeker en de belangen van het onderzoeksobject en
de ongelijke machtsrelatie tussen beiden................................................................................................................ 20
Deze cursus bouwt voort op de les m.b.t. ethiek van de cursus Methodologie:.......................................................20
1) Ethische issues te bespreken die vooral van toepassing zijn op kwalitatief onderzoek.......................................20
2) Vooral kijken naar ethische issues mbt de relatie onderzoeker en respondent (en minder in relatie tot wet
discipline, en impact vh maatschappelijke klimaat en ideologie vd onderzoeker en de overheid in de evaluatie en
financiering van onderzoek).................................................................................................................................... 20
3) Ethische issues linken ah proces v onderhandelen v toegang, samenstellen van je steekproef en het beheren
(managen) van jouw data........................................................................................................................................ 20
Collega Roose merkt terecht op in cursus metho (hoofdstuk 4) dat er vaak weinig aandacht w besteed aan
ethische issues in sociaal wetenschappelijk onderzoek..........................................................................................20
Maar die aandacht varieert naargelang (kwal/kwant) methode die je toepast, de wetenschapsfilosofische
3
, uitgangspunten die je inneemt en de (nationale) context waar je onderzoek in uitvoert..........................................20
Aandacht is ook geëvolueerd: onderzoek zoals dat van Milgram, Zimbardo en Berkun (die schade kunnen
veroorzaken bij respondenten) geraakt nu moeilijker door ‘ethische onderzoekscommissies’.................................20
Ethische issues= meer pertinent aanwezig in kwali oz omdat dat vaak gevoelige info bovenbrengt en meer
indringende en diepgaande relatie veronderstelt tss onderzoeker en de respondent..............................................20
Onderscheid tussen:............................................................................................................................................... 20
1) Procedurele ethiek;............................................................................................................................................. 20
2) Situationele ethiek;.............................................................................................................................................. 20
3) Relationele ethiek................................................................................................................................................ 20
Proceduele ethiek.................................................................................................................................................... 20
=geheel v basisregels mbt uitvoeren v oz zoals die expliciet of impliciet w voorgeschreven door professionele
organisaties............................................................................................................................................................. 21
Zie lijst weblinks nr professionele organisaties met ‘ethische codes’ in Handboek Mortelmans (5.6, p.109/153).. . .21
a) Geïnformeerde toestemming (informed consent);...............................................................................................21
b) Verbergen van de identiteit (privacy);.................................................................................................................. 21
c) Vertrouwelijkheid vd ingewonnen info (confidentiality);........................................................................................21
d) Breng geen schade toe (duty of care);................................................................................................................ 21
e) Verborgen onderzoek (en als gevolg misleiding).................................................................................................21
Situationele ethiek (plots)........................................................................................................................................ 21
= niet geanticipeerde ethische problemen en dilemma’s die zich spontaan voordoen in uitvoeren v kwali
onderzoek............................................................................................................................................................... 21
bvb: respondent die plots in een interview ‘out of the blue’ over incest praat in haar gezin.....................................21
Vraagt dat ozkers a) zich bewust v zijn dat die problemen zich kunnen voordoen, b) gevoeligheid ontwikkelen
zodat ze die problemen opmerken en c) gepast op anticiperen en reageren..........................................................21
Relationele ethiek:................................................................................................................................................... 21
=Vraagt aandacht vr ethisch correcte, waardige, respectvolle relatie tss oz en zijn respondenten..........................21
Gaat er v uit dat ‘wat ethisch verantwoord is’ in interactie met respondenten wordt bepaald, wat kan leiden tot
contradicties tss relationele en procedurele ethiek..................................................................................................21
Bv. Stel dat je respondent je de toestemming geeft om foto v hem/haar te publiceren in je studie die de respondent
afbeeldt terwijl die drugs rookt. Wat doe je?............................................................................................................ 21
Dit soort ethiek benadrukt belang ‘process-informed-consent’ of doorlopend / op gezette tijden (en dus niet enkel
in het begin) met respondenten onderhandelen over wat wel en niet kan...............................................................21
3.1.2. data-management......................................................................................................................................... 21
Open access staat soms in conflict met noodzaak data af te schermen om belangen v respondenten en
onderzoekers te beschermen (meer open).............................................................................................................. 21
Juridisch omkadering v ethiek in oz: GDPR: General Data Protection Regulation -> hoe ethisch oz?....................21
a) Persoonsgegevens moeten rechtmatig, eerlijk en transparant verwerkt worden;................................................21
b) Verzameld worden met het originele doel voor ogen;..........................................................................................21
c) Minimaal zijn;....................................................................................................................................................... 21
d) Nauwkeurig zijn;.................................................................................................................................................. 21
e) Verwijderd worden wanneer ze niet langer nodig zijn; (>< open acces, deze wint hier)......................................21
f) Op vertrouwelijke wijze bewaard worden............................................................................................................. 21
Anonimiseren (niet achterhalen wie respondent is, OA is hier ><, GDPR is er voor) is ≠ v pseudonimiseren.........21
Groepswerk: Op de Ufora website zullen jullie het volgende vinden (voor jullie interviews gaan afnemen).............21
Consent form volwassenen;.................................................................................................................................... 21
4
1
,lOMoARcPSD|17799900
2
,DEEL I: GROEPSWERK............................................................................................................................................ 11
1. Les 1: Opstellen van onderzoeksvragen................................................................................................................. 11
2.1.3. Eigen interesses, kennis en ervaringen......................................................................................................... 13
Het is ! dat je probeert oz te doen nr een thema/onderwerp dat je interessant vindt (affectieve redenen vr kiezen
onderwerp);............................................................................................................................................................. 13
Kennis en ervaringen m.b.t. een thema kan inspirerend werken over ‘wat wel / nog niet is geweten’ (cognitieve
redenen vr kiezen onderwerp);................................................................................................................................ 14
Kennis over een setting kan helpen in onderhandelen v toegang tot die setting (pragmatische redenen vr kiezen
onderwerp).............................................................................................................................................................. 14
2.1.4. Het publiek.................................................................................................................................................... 14
Het publiek voor wie je onderzoek uitvoert, kan in grote mate richting geven aan je onderzoeksvragen:................14
Elk publiek zal eigen doelstellingen vooruitschuiven als belangrijk..........................................................................14
1) Kennis om een fenomeen beter te begrijpen/verklaren/beschrijven....................................................................14
2) Kennis om een beleid op af te stemmen;............................................................................................................ 14
3) Kennis om de praktijk te sturen........................................................................................................................... 14
2.1.5. Literatuur....................................................................................................................................................... 14
In GT (derde premisse) mag de literatuur de onderzoeksvragen niet determineren en kan hoogstens inspireren en
je gevoelig maken vr het belang v bepaalde concepten (sensitizing concepts).......................................................14
Rol v literatuur staat nu wel centraler in GT dan vroeger (meer nuance): ‘There is a difference between an open
mind and an empty head’ (Day, 1999, p.251)..........................................................................................................14
3. Ethiek en onderhandelen van toegang................................................................................................................ 20
Doelstellingen les:................................................................................................................................................... 20
1) Ethische onderzoeken en management van data................................................................................................20
2) Onderhandelen van toegang tot settings............................................................................................................. 20
3) Kwalitatief onderzoek plannen............................................................................................................................ 20
Calvin toont mooi aan dat we soms bewust niet ethisch gaan handelen om ons doel te bereiken en dat we dat
soms gaan rationaliseren als ‘het doel (informatie, antwoorden op onderzoeksvragen) heiligt de middelen’..........20
Hobbes leert Calvin een les in empathie: hoe zouden we het vinden moesten mensen onze kinderen ongevraagd
interviewen?............................................................................................................................................................ 20
3.1. Ethisch onderzoeken en data-management.....................................................................................................20
3.1.1. Ethisch onderzoeken..................................................................................................................................... 20
= rekening houdt met morele regels (wat mag en niet) die in verband staan met uitvoeren v onderzoek................20
Heeft betrekking op rechten vd respondent(en) id onderzoeksrelatie en plichten vd onderzoeker t.a.v. die
respondent(en) en de gemeenschap van onderzoekers die de onderzoeker representeert....................................20
Centraal staat het conflict tussen de belangen van de onderzoeker en de belangen van het onderzoeksobject en
de ongelijke machtsrelatie tussen beiden................................................................................................................ 20
Deze cursus bouwt voort op de les m.b.t. ethiek van de cursus Methodologie:.......................................................20
1) Ethische issues te bespreken die vooral van toepassing zijn op kwalitatief onderzoek.......................................20
2) Vooral kijken naar ethische issues mbt de relatie onderzoeker en respondent (en minder in relatie tot wet
discipline, en impact vh maatschappelijke klimaat en ideologie vd onderzoeker en de overheid in de evaluatie en
financiering van onderzoek).................................................................................................................................... 20
3) Ethische issues linken ah proces v onderhandelen v toegang, samenstellen van je steekproef en het beheren
(managen) van jouw data........................................................................................................................................ 20
Collega Roose merkt terecht op in cursus metho (hoofdstuk 4) dat er vaak weinig aandacht w besteed aan
ethische issues in sociaal wetenschappelijk onderzoek..........................................................................................20
Maar die aandacht varieert naargelang (kwal/kwant) methode die je toepast, de wetenschapsfilosofische
3
, uitgangspunten die je inneemt en de (nationale) context waar je onderzoek in uitvoert..........................................20
Aandacht is ook geëvolueerd: onderzoek zoals dat van Milgram, Zimbardo en Berkun (die schade kunnen
veroorzaken bij respondenten) geraakt nu moeilijker door ‘ethische onderzoekscommissies’.................................20
Ethische issues= meer pertinent aanwezig in kwali oz omdat dat vaak gevoelige info bovenbrengt en meer
indringende en diepgaande relatie veronderstelt tss onderzoeker en de respondent..............................................20
Onderscheid tussen:............................................................................................................................................... 20
1) Procedurele ethiek;............................................................................................................................................. 20
2) Situationele ethiek;.............................................................................................................................................. 20
3) Relationele ethiek................................................................................................................................................ 20
Proceduele ethiek.................................................................................................................................................... 20
=geheel v basisregels mbt uitvoeren v oz zoals die expliciet of impliciet w voorgeschreven door professionele
organisaties............................................................................................................................................................. 21
Zie lijst weblinks nr professionele organisaties met ‘ethische codes’ in Handboek Mortelmans (5.6, p.109/153).. . .21
a) Geïnformeerde toestemming (informed consent);...............................................................................................21
b) Verbergen van de identiteit (privacy);.................................................................................................................. 21
c) Vertrouwelijkheid vd ingewonnen info (confidentiality);........................................................................................21
d) Breng geen schade toe (duty of care);................................................................................................................ 21
e) Verborgen onderzoek (en als gevolg misleiding).................................................................................................21
Situationele ethiek (plots)........................................................................................................................................ 21
= niet geanticipeerde ethische problemen en dilemma’s die zich spontaan voordoen in uitvoeren v kwali
onderzoek............................................................................................................................................................... 21
bvb: respondent die plots in een interview ‘out of the blue’ over incest praat in haar gezin.....................................21
Vraagt dat ozkers a) zich bewust v zijn dat die problemen zich kunnen voordoen, b) gevoeligheid ontwikkelen
zodat ze die problemen opmerken en c) gepast op anticiperen en reageren..........................................................21
Relationele ethiek:................................................................................................................................................... 21
=Vraagt aandacht vr ethisch correcte, waardige, respectvolle relatie tss oz en zijn respondenten..........................21
Gaat er v uit dat ‘wat ethisch verantwoord is’ in interactie met respondenten wordt bepaald, wat kan leiden tot
contradicties tss relationele en procedurele ethiek..................................................................................................21
Bv. Stel dat je respondent je de toestemming geeft om foto v hem/haar te publiceren in je studie die de respondent
afbeeldt terwijl die drugs rookt. Wat doe je?............................................................................................................ 21
Dit soort ethiek benadrukt belang ‘process-informed-consent’ of doorlopend / op gezette tijden (en dus niet enkel
in het begin) met respondenten onderhandelen over wat wel en niet kan...............................................................21
3.1.2. data-management......................................................................................................................................... 21
Open access staat soms in conflict met noodzaak data af te schermen om belangen v respondenten en
onderzoekers te beschermen (meer open).............................................................................................................. 21
Juridisch omkadering v ethiek in oz: GDPR: General Data Protection Regulation -> hoe ethisch oz?....................21
a) Persoonsgegevens moeten rechtmatig, eerlijk en transparant verwerkt worden;................................................21
b) Verzameld worden met het originele doel voor ogen;..........................................................................................21
c) Minimaal zijn;....................................................................................................................................................... 21
d) Nauwkeurig zijn;.................................................................................................................................................. 21
e) Verwijderd worden wanneer ze niet langer nodig zijn; (>< open acces, deze wint hier)......................................21
f) Op vertrouwelijke wijze bewaard worden............................................................................................................. 21
Anonimiseren (niet achterhalen wie respondent is, OA is hier ><, GDPR is er voor) is ≠ v pseudonimiseren.........21
Groepswerk: Op de Ufora website zullen jullie het volgende vinden (voor jullie interviews gaan afnemen).............21
Consent form volwassenen;.................................................................................................................................... 21
4
