Samenvatni Hematoloiie
Hoofdstuk 1: Inleiding
Hematoloiie = Wetenschap die onderzoek doet naar de samenstelling en eigenschappen van het
bloed, de bloedvormende organen en bloedziekten.
Samenstellini van het bloed:
Rode bloedcellen = erytrocyten: 41 % van het bloed (Transport CO2 en O2)
Witte bloedcellen = leukocyten: 4 % (afyeer tegen infecte)
Bloedplaatjes = trombocyten: 0.1 % (bloedstolling)
Bloedplasma 55 % (= vloeibare fracte = yater met opgeloste stofen)
Samenstellini van bloedplasma:
Water (91 %)
Plasma-eiyitten ((%): Albumines, globulines, fbrinogeen en stollingsfactoren
Zouten = ionen (0,9 %)
Voedingsstofen
Hormonen
Afvalstofen
Functies van het bloed:
Transport van yater, O2, CO2, eiyitten, KH, vetten, mineralen, vitamine, hormonen, …
Regulate lichaamstemperatuur
Regulate zuur-base evenyicht
Waterhuisvestng
Bescherming tegen lichaamsvreemde stofen
Herstel van veryondingen van de vaatyand
Bloedbuizen:
Rood: Serumbuis
Geel: Serumbuis met gel
Paars: Buis met EDTA voor analyses op volbloed en aanmaak plasma
Verdelini van bloedcellen in bloed:
Door beyeging
Door afstotng negatef geladen celoppervlakte bij fysiologische pH ((,34)
Wanneer pH daalt zal er minder afstotng plaatsvinden yaardoor er rouleauxvorming optreedt.
1|Pagina
,Hoofdstuk 2: De hematopoëse
Hematopoëse = aanmaak en ontyikkeling van bloedcellen vanuit een hematopoëtsche stamcel
De circulerende bloedcellen hebben een beperkte levensduur en moeten dus voortdurend yorden
bijgemaakt.
2.1 Stamcellen
Stamcellen zijn lichaamscellen die onbeperkt kunnen delen en zorgen voor de aanmaak van
gespecialiseerde cellen, zoals bijvoorbeeld hartspiercellen, rode bloedlichaampjes en huidcellen.
Totipotent: Bevruchte eicel = kan uitgroeien tot elke lichaamscel van de mens + embryonaal yeefsel
Pluripotent: Cellen die zich kunnen ontyikkelen tot lichaamscellen van de mens (= blastocyst)
Multipotente stamcellen: Cellen die zich enkel kunnen specialiseren in een beperkt aantal
verschillende celtypen.
Unipotente stamcellen: Cellen die zich kan specialiseren tot 1 soort cellen.
2.2 Toepassinien van stamcellen
a) Celtherapie
Pluripotente stamcellen zijn een oneindige bron van te vervangen cellen en yeefsels
Ziekte van Parkinson, Alzheimer, beroertes, hartziekten, suikerziekte, …
b) Identfcate van factoren betrokken bij cel ontyikkeling en cel specialisate
c) Ontyikkeling en testen van nieuye geneesmiddelen
2.3 Bronnen van pluripotente stamcellen
Uit rest embryo’s: ‘inner cell mass’
Uit foetaal yeefsels van afgebroken zyangerschappen: Uit gebieden die zich zouden ontyikkelen
tot testes of ovaria.
= embryonale stamcellen
Somatsche celkerntransplantate
In normale dierlijke eicel de kern (met daarin het erfelijk materiaal) veryijderd.
Eicel bevat voedingsstofen en andere energieproducerende onderdelen
Somatsche cel (Liichaamscel maar geen zaad of eicel) bij de ontkernde eicel: Fusie
Gefuseerde cel = totpotent => blastocyst = pluripotente stamcellen
2|Pagina
,2.4 Problemen bij iebruik embryonale pluripotente stamcellen
Technische obstakels:
Basaal onderzoek: Inzicht krijgen in cellulaire processen die leiden tot celspecialisate
Afstotngsreactes: Embryonale stamcellen zijn genetsch ≠ van de ontvanger
Afstotngsreactes verkleinen door ES (=embryonale stamcel) te yijzigen (=optmaliseren)
Weefselbanken opzetten met meest voorkomende yeefseltypes
Somatsche celkerntransplantate = klonen
Ethisch obstakel: Individu vanaf bevruchtng of vanaf beyustzijn?
2.5 Adulte of somatische stamcellen
Adulte of somatsche stamcellen = multpotente stamcellen geïsoleerd uit volyassen yeefsel voor
onderzoek.
Voorbeelden:
Hematopoëtsche stamcellen in rode beenmerg
Borstyeefsel stamcellen
Mesenchymale stamcellen
Endotheliale stamcellen
Neuronale stamcellen
Voordelen:
Geen ethische bezyaren
Geen problemen te veryachten met afstotng bij celtherapie
Problemen met adulte stamcellen:
Kan niet uit alle yeefsel geïsoleerd yorden
Moeilijk te isoleren en te zuiveren
Slecht kleine hoeveelheden: Moeten yorden opgekyeekt = moeilijk proces
Aantal neemt af met ouder yorden
Niet echt pluripotent?
Niet meer dezelfde delingscapaciteit als jongere stamcellen
Genetsch defect mogelijks al in stamcel aanyezig
Opstapeling van mutates in adulte stamcel
2.6 iPS = Geïnduceerde pluripotente stamcellen
Multpotent omvormen naar pluripotent = geïnduceerde pluripotente stamcellen
Technische obstakels omzeilen van adulte stamcellen
Gurdon: Specialisate van volyassen cellen is omkeerbaar
Yamanaka: Methode om intacte gediferenteerde somatsche cellen te laten terugkeren naar het
pluripotente stadium (Transducte van vier transcriptefactoren, Oct4, Sox2, c-Mycen Kf4)
Probleem:
Omvorming tot pluripotent stadium => potenteel ongecontroleerde groei => oncogeen (ontstaan
van kanker)
3|Pagina
, 2.7 Het aliemene schema van de hematopoëse
In vivo zijn hematopoëtsche stamcellen multpotent, kunnen enkel nog diferentëren in bloedcellen
Proliferate: celdeling met ontstaan van 2 identeke dochtercellen.
Diferentate: cel gaat over naar een rijper stadium met behoud van het vermogen om te delen
Maturate: cel gaat over naar een rijper stadium met verlies van het vermogen om te delen.
Hematopoëtische itamsellen:
Moeten aan zelfernieuying doen door te prolifereren
amplifcate: 106 rijpe bloedcellen uit 1 stamcel na 20 celdelingen
homeostase of ‘steady-state’
Kunnen diferentëren tot progenitorcellen
Progenitor cellen gaan verder diferentëren en matureren tot een bepaald type bloedcel
De aanyezigheid van specifeke groeifactoren bepaalt in yelke richtng de stamcel zal diferentëren
Symmetrische delinien = proliferate
Asymmetrische delinien = 1 identeke dochtercel (stamcel) en 1 verder gediferenteerde dochtercel
4|Pagina
Hoofdstuk 1: Inleiding
Hematoloiie = Wetenschap die onderzoek doet naar de samenstelling en eigenschappen van het
bloed, de bloedvormende organen en bloedziekten.
Samenstellini van het bloed:
Rode bloedcellen = erytrocyten: 41 % van het bloed (Transport CO2 en O2)
Witte bloedcellen = leukocyten: 4 % (afyeer tegen infecte)
Bloedplaatjes = trombocyten: 0.1 % (bloedstolling)
Bloedplasma 55 % (= vloeibare fracte = yater met opgeloste stofen)
Samenstellini van bloedplasma:
Water (91 %)
Plasma-eiyitten ((%): Albumines, globulines, fbrinogeen en stollingsfactoren
Zouten = ionen (0,9 %)
Voedingsstofen
Hormonen
Afvalstofen
Functies van het bloed:
Transport van yater, O2, CO2, eiyitten, KH, vetten, mineralen, vitamine, hormonen, …
Regulate lichaamstemperatuur
Regulate zuur-base evenyicht
Waterhuisvestng
Bescherming tegen lichaamsvreemde stofen
Herstel van veryondingen van de vaatyand
Bloedbuizen:
Rood: Serumbuis
Geel: Serumbuis met gel
Paars: Buis met EDTA voor analyses op volbloed en aanmaak plasma
Verdelini van bloedcellen in bloed:
Door beyeging
Door afstotng negatef geladen celoppervlakte bij fysiologische pH ((,34)
Wanneer pH daalt zal er minder afstotng plaatsvinden yaardoor er rouleauxvorming optreedt.
1|Pagina
,Hoofdstuk 2: De hematopoëse
Hematopoëse = aanmaak en ontyikkeling van bloedcellen vanuit een hematopoëtsche stamcel
De circulerende bloedcellen hebben een beperkte levensduur en moeten dus voortdurend yorden
bijgemaakt.
2.1 Stamcellen
Stamcellen zijn lichaamscellen die onbeperkt kunnen delen en zorgen voor de aanmaak van
gespecialiseerde cellen, zoals bijvoorbeeld hartspiercellen, rode bloedlichaampjes en huidcellen.
Totipotent: Bevruchte eicel = kan uitgroeien tot elke lichaamscel van de mens + embryonaal yeefsel
Pluripotent: Cellen die zich kunnen ontyikkelen tot lichaamscellen van de mens (= blastocyst)
Multipotente stamcellen: Cellen die zich enkel kunnen specialiseren in een beperkt aantal
verschillende celtypen.
Unipotente stamcellen: Cellen die zich kan specialiseren tot 1 soort cellen.
2.2 Toepassinien van stamcellen
a) Celtherapie
Pluripotente stamcellen zijn een oneindige bron van te vervangen cellen en yeefsels
Ziekte van Parkinson, Alzheimer, beroertes, hartziekten, suikerziekte, …
b) Identfcate van factoren betrokken bij cel ontyikkeling en cel specialisate
c) Ontyikkeling en testen van nieuye geneesmiddelen
2.3 Bronnen van pluripotente stamcellen
Uit rest embryo’s: ‘inner cell mass’
Uit foetaal yeefsels van afgebroken zyangerschappen: Uit gebieden die zich zouden ontyikkelen
tot testes of ovaria.
= embryonale stamcellen
Somatsche celkerntransplantate
In normale dierlijke eicel de kern (met daarin het erfelijk materiaal) veryijderd.
Eicel bevat voedingsstofen en andere energieproducerende onderdelen
Somatsche cel (Liichaamscel maar geen zaad of eicel) bij de ontkernde eicel: Fusie
Gefuseerde cel = totpotent => blastocyst = pluripotente stamcellen
2|Pagina
,2.4 Problemen bij iebruik embryonale pluripotente stamcellen
Technische obstakels:
Basaal onderzoek: Inzicht krijgen in cellulaire processen die leiden tot celspecialisate
Afstotngsreactes: Embryonale stamcellen zijn genetsch ≠ van de ontvanger
Afstotngsreactes verkleinen door ES (=embryonale stamcel) te yijzigen (=optmaliseren)
Weefselbanken opzetten met meest voorkomende yeefseltypes
Somatsche celkerntransplantate = klonen
Ethisch obstakel: Individu vanaf bevruchtng of vanaf beyustzijn?
2.5 Adulte of somatische stamcellen
Adulte of somatsche stamcellen = multpotente stamcellen geïsoleerd uit volyassen yeefsel voor
onderzoek.
Voorbeelden:
Hematopoëtsche stamcellen in rode beenmerg
Borstyeefsel stamcellen
Mesenchymale stamcellen
Endotheliale stamcellen
Neuronale stamcellen
Voordelen:
Geen ethische bezyaren
Geen problemen te veryachten met afstotng bij celtherapie
Problemen met adulte stamcellen:
Kan niet uit alle yeefsel geïsoleerd yorden
Moeilijk te isoleren en te zuiveren
Slecht kleine hoeveelheden: Moeten yorden opgekyeekt = moeilijk proces
Aantal neemt af met ouder yorden
Niet echt pluripotent?
Niet meer dezelfde delingscapaciteit als jongere stamcellen
Genetsch defect mogelijks al in stamcel aanyezig
Opstapeling van mutates in adulte stamcel
2.6 iPS = Geïnduceerde pluripotente stamcellen
Multpotent omvormen naar pluripotent = geïnduceerde pluripotente stamcellen
Technische obstakels omzeilen van adulte stamcellen
Gurdon: Specialisate van volyassen cellen is omkeerbaar
Yamanaka: Methode om intacte gediferenteerde somatsche cellen te laten terugkeren naar het
pluripotente stadium (Transducte van vier transcriptefactoren, Oct4, Sox2, c-Mycen Kf4)
Probleem:
Omvorming tot pluripotent stadium => potenteel ongecontroleerde groei => oncogeen (ontstaan
van kanker)
3|Pagina
, 2.7 Het aliemene schema van de hematopoëse
In vivo zijn hematopoëtsche stamcellen multpotent, kunnen enkel nog diferentëren in bloedcellen
Proliferate: celdeling met ontstaan van 2 identeke dochtercellen.
Diferentate: cel gaat over naar een rijper stadium met behoud van het vermogen om te delen
Maturate: cel gaat over naar een rijper stadium met verlies van het vermogen om te delen.
Hematopoëtische itamsellen:
Moeten aan zelfernieuying doen door te prolifereren
amplifcate: 106 rijpe bloedcellen uit 1 stamcel na 20 celdelingen
homeostase of ‘steady-state’
Kunnen diferentëren tot progenitorcellen
Progenitor cellen gaan verder diferentëren en matureren tot een bepaald type bloedcel
De aanyezigheid van specifeke groeifactoren bepaalt in yelke richtng de stamcel zal diferentëren
Symmetrische delinien = proliferate
Asymmetrische delinien = 1 identeke dochtercel (stamcel) en 1 verder gediferenteerde dochtercel
4|Pagina
