MEDIACULTUUR
DEEL 1: PRODUCTIE: CULTUURINDUSTRIE,
IDEOLOGIE EN ONGELIJKHEID
MEDIA EN MORELE PANIEK
CULTUUR INDUSTRIE
IDEOLOGIE & HEGEMONIE
SMAAK & ONGELIJKHEID
CULTURELE BRANDING EN RECLAME
DEEL II: TEKST: GENRE EN CULTURELE BETEKENIS
FANTASY & SCIENCE FICTION
PARANOIA FICTION
MEDIATEKST EN POSTMODERNISERING
DEEL III: PUBLIEK: CONSUMPTIE, IDENTITEIT EN
GEMEENSCHAP
HET INTERACTIEVE PUBLIEK 1 & 2
CELEBRITY CULTUUR
MEDIACULTUUR EN GLOBALISERING
LES 1: INLEIDING
MEDIACULTUUR
Niet kijken nr effecten / wat media doet maar eerder nr (culturele) betekenissen
die mensen toekennen à media
o Niet wat media doet met mensen wel wat mensen doen met media
Gevolgen v blootstelling à media = uitgangspunt v onderzoek in media
Mediacultuur: meaning, betekenisgevend perspectief
1
,WAT IS CULTUUR
Cultuur = gedeeld stelsel van waarden, normen, symbolen, taal en gebruiken
o Bron van consensus
o Bron van conflict
o Bron van sociaal handelen
Functie van cultuur = orde scheppen en betekenis geven aan de
chaotische/betekenisloze wereld
Functie cultuur = betekenisgeving
Mensen zijn geavanceerde dieren
o In onze cultuur: idee gecreëerd dat we superieur zijn
o Mensen hebben groot, goed functionerend brein
o Maar mens kan niet terug vallen op instincten zoals dieren
■ Ingeperkt tot waarden en normen; wat kan en niet kan culturele
ideeën
Volgens cultuursociologen: ≠met dieren veroorzaakt doordat Homo Sapiens
cultuur-scheppend wezen is
o Onze instincten overwoekerd door cultuur
o Met scheppen van cultuur zorgen wij voor orde in chaotische/betekenisloze
wereld
■ Cultuur maakt betekenis
Mensen die niet opgenomen zijn in cultuur/sociale gemeenschap, plegen sneller
zelfmoord
o Bv. Gek op straat: vanuit Durkheimiaans perspectief: iemand die niet goed
ingebed is in cultuur
Cultuur = iets collectief, iets wat mensen delen
Cultuur geeft ook conflict
o Verschilt per tijd, plaats en per groep
Cultuur = sociale constructie
o Wij maken het en het maakt ons, bevrijdt en beperkt
Taal wordt bepaald door cultuur
Er is geen waarheid buiten de culturele betekenissen van mensen
o Cultuur bestuderen draait niet om wat ‘waar’ is, maar om wat mensen voor
‘waar’ houden, wat hun overtuigingen zijn
o Cultuur relativisme = geen commentaar geven op de uitspraak van een
religieus iemand dat god de aarde heeft gemaakt
Cultuur is bron van sociaal handelen
o Zet mensen aan tot actie
■ Bv. Beschieting in Al Paso: complottheoreticus die ging handelen naar
zijn idealen
■ Bv. Terrorisme: geloven in iets (cultuur) en handelen dan
■ Cultuur = onafhankelijke variabele
Cultuursociologie bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen voor
handelen
Hoogcultuur
de aristocratie, elite, kunst en geïnstitutionaliseerde smaak
o ‘Je bent lid van de hogere cultuur’
Vaak spanning tussen hoogcultuur en mediacultuur
Hoogcultuur is geïnstitutionaliseerd
o Worden subsidies uitgedeeld voor theater, klassieke muziek
o Andere vormen van populaire/mediacultuur worden niet gesponsord
2
,Volkscultuur
het gewone volk, arbeiders, folklore en niet-geïnstitutionaliseerde smaakt
o Vanuit het oogpunt van de hoogcultuur anders en slechter
o ‘Je bent lid van de culturele onderklasse’
Draait niet om kunst, er is eigen specifieke culturele manifestatie
o Bv. het huilende zigeunerjongetje, de tuinkabouter
MEDIACULTUUR
Wat is mediacultuur? De spanning tussen hoog/laagcultuur
20ste E: een nieuw beschavingsoffensief
o De culturele elite versus het volk
o Norbert Elias: Europa 15de eeuw -> opvoeding van het volk door de
aristocratie
o Elitaire waarden, normen en gebruiken -> trickle down
VOLKSCULTUUR MEDIACULTUUR
o Opkomst en verspreiding van de massamedia
o Opkomst en verspreiding van het massaconsumentisme
Mediacultuur = mediatisering v cultuur
= massacultuur
= Waarden, normen en gebruiken die actief/collectief gevormd worden in relatie tot
media
o Culturele waarden worden bereikt via de media en het volk
MAAR sinds de opkomst van ‘mediacultuur’ is er sprake van morele kritiek/paniek
o Cultuurpessimisme: einde hoogcultuur, authentieke kunst en beschaving
■ Standaardisering – Benjamin: Foto’s doen de schilder zijn identiteit en
authenticiteit verliezen
■ Commodificatie – Adorno: Commercialisering en platheid
■ Infantilisering – Postman: Mediacultuur is slecht, we kijken enkel nog TV
■ Vervreemding – Baudrillard: we leven in een wereld van simulaties,
wanneer we denken dat Hollywood film echter is dan werkelijkheid,
verdwalen we helemaal
o De kritieken hebben niet met politieke standpunten te maken, ze komen zowel
vanuit linkse als vanuit rechtse hoek.
De kritieken zijn wel verbonden met sociaal-culturele posities!
Stelling: culturele elite zal vaker dan niet-culturele elite problemen hebben met
mediacultuur
Moreel standpunt academici
o Kritieken hebben niets met politieke standpunten te maken, komen zowel
vanuit linkse als rechtse hoek
o Wel verbonden met socio-culturele positie: bedreigt de elite
■ Laagopgeleiden moeten cultureel opgevoed worden met echte kunst
ipv met de pulp van TV
■ Media ondermijnt de echte cultuur met belangrijke waarden en normen
3
, Bestudering mediacultuur
Mediapaniek = morele paniek over de media
Voorbij morele waardeoordelen
We willen sociale werkelijkheid bestuderen zoals hij IS, niet zoals wij willen dat hij is
of door wat we zelf willen
o Max Weber: onderzoekers onderscheidt “is” en “ought” (moeten)
Mogelijk om verschillende ideeën over mediacultuur te analyseren
o Bv. Visie van verschillende generaties op gamegedrag
Cultuursociologie: methodisch agnosticisme
Effect-studies vs cultuurstudies
EFFECT-STUDIES CULTUURSTUDIES
Wat doet media met mensen? Wat doen mensen met media?
INTELLECTUELE Behaviorisme, sociale psychologie Symbolische interactionisme,
ROOTS cultuursociologie
ONTOLOGIE Positivisme/objectivisme Constructivisme: individu construeert
de werkelijkheid
EPISTEMOLOGIE Beschrijven, verklaren Interpreteren, ‘verstehen’
Interpretatie van de interpretatie van
de respondenten
METHODE Experiment, survey,… Etnografie, inhoudsanalyse, interview,
focusgroepen
Kwalitatief onderzoek
Bv. relatie tussen agressie en gewelddadige games
■ Effectstudie: experiment, survey
■ Cultuurstudie: vragen aan mensen hoe ze zich verhouden tov game
Aspecten van mediacultuur
Productie, ideologie en ongelijkheid
o Walt Disney, News Corporation, Time Warner, Sony, FaceBook etc.
produceren cultuur
o Kritisch perspectief: mainstream mediateksten reproduceren bestaande
ideologieën
Reproductie van ideologie heeft een stratificerend effect
■ Ongelijkheid (bv. genderverhoudingen)
Tekst, genre en culturele betekenis
o Tekst: wisselwerking tussen cultuur en tekst
■ Cultuur schept tekst en tekst schept cultuur
o Fictie = representatie van de werkelijkheid en creëert de werkelijkheid
Publiek, consumptie, identiteit en gemeenschap
o Consumptie: betekenis voor identiteit en gemeenschap
o Identiteit: van traditie naar individueel project
■ Primaire socialisatie: ouders, school
■ Secundaire socialisatie: interactie met de media
□ Consumptie van muziek, mode, series, films
□ Identificatie met celebrities als significant other
o Gemeenschap: van traditioneel naar “lichte keuzegemeenschap”
4
DEEL 1: PRODUCTIE: CULTUURINDUSTRIE,
IDEOLOGIE EN ONGELIJKHEID
MEDIA EN MORELE PANIEK
CULTUUR INDUSTRIE
IDEOLOGIE & HEGEMONIE
SMAAK & ONGELIJKHEID
CULTURELE BRANDING EN RECLAME
DEEL II: TEKST: GENRE EN CULTURELE BETEKENIS
FANTASY & SCIENCE FICTION
PARANOIA FICTION
MEDIATEKST EN POSTMODERNISERING
DEEL III: PUBLIEK: CONSUMPTIE, IDENTITEIT EN
GEMEENSCHAP
HET INTERACTIEVE PUBLIEK 1 & 2
CELEBRITY CULTUUR
MEDIACULTUUR EN GLOBALISERING
LES 1: INLEIDING
MEDIACULTUUR
Niet kijken nr effecten / wat media doet maar eerder nr (culturele) betekenissen
die mensen toekennen à media
o Niet wat media doet met mensen wel wat mensen doen met media
Gevolgen v blootstelling à media = uitgangspunt v onderzoek in media
Mediacultuur: meaning, betekenisgevend perspectief
1
,WAT IS CULTUUR
Cultuur = gedeeld stelsel van waarden, normen, symbolen, taal en gebruiken
o Bron van consensus
o Bron van conflict
o Bron van sociaal handelen
Functie van cultuur = orde scheppen en betekenis geven aan de
chaotische/betekenisloze wereld
Functie cultuur = betekenisgeving
Mensen zijn geavanceerde dieren
o In onze cultuur: idee gecreëerd dat we superieur zijn
o Mensen hebben groot, goed functionerend brein
o Maar mens kan niet terug vallen op instincten zoals dieren
■ Ingeperkt tot waarden en normen; wat kan en niet kan culturele
ideeën
Volgens cultuursociologen: ≠met dieren veroorzaakt doordat Homo Sapiens
cultuur-scheppend wezen is
o Onze instincten overwoekerd door cultuur
o Met scheppen van cultuur zorgen wij voor orde in chaotische/betekenisloze
wereld
■ Cultuur maakt betekenis
Mensen die niet opgenomen zijn in cultuur/sociale gemeenschap, plegen sneller
zelfmoord
o Bv. Gek op straat: vanuit Durkheimiaans perspectief: iemand die niet goed
ingebed is in cultuur
Cultuur = iets collectief, iets wat mensen delen
Cultuur geeft ook conflict
o Verschilt per tijd, plaats en per groep
Cultuur = sociale constructie
o Wij maken het en het maakt ons, bevrijdt en beperkt
Taal wordt bepaald door cultuur
Er is geen waarheid buiten de culturele betekenissen van mensen
o Cultuur bestuderen draait niet om wat ‘waar’ is, maar om wat mensen voor
‘waar’ houden, wat hun overtuigingen zijn
o Cultuur relativisme = geen commentaar geven op de uitspraak van een
religieus iemand dat god de aarde heeft gemaakt
Cultuur is bron van sociaal handelen
o Zet mensen aan tot actie
■ Bv. Beschieting in Al Paso: complottheoreticus die ging handelen naar
zijn idealen
■ Bv. Terrorisme: geloven in iets (cultuur) en handelen dan
■ Cultuur = onafhankelijke variabele
Cultuursociologie bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen voor
handelen
Hoogcultuur
de aristocratie, elite, kunst en geïnstitutionaliseerde smaak
o ‘Je bent lid van de hogere cultuur’
Vaak spanning tussen hoogcultuur en mediacultuur
Hoogcultuur is geïnstitutionaliseerd
o Worden subsidies uitgedeeld voor theater, klassieke muziek
o Andere vormen van populaire/mediacultuur worden niet gesponsord
2
,Volkscultuur
het gewone volk, arbeiders, folklore en niet-geïnstitutionaliseerde smaakt
o Vanuit het oogpunt van de hoogcultuur anders en slechter
o ‘Je bent lid van de culturele onderklasse’
Draait niet om kunst, er is eigen specifieke culturele manifestatie
o Bv. het huilende zigeunerjongetje, de tuinkabouter
MEDIACULTUUR
Wat is mediacultuur? De spanning tussen hoog/laagcultuur
20ste E: een nieuw beschavingsoffensief
o De culturele elite versus het volk
o Norbert Elias: Europa 15de eeuw -> opvoeding van het volk door de
aristocratie
o Elitaire waarden, normen en gebruiken -> trickle down
VOLKSCULTUUR MEDIACULTUUR
o Opkomst en verspreiding van de massamedia
o Opkomst en verspreiding van het massaconsumentisme
Mediacultuur = mediatisering v cultuur
= massacultuur
= Waarden, normen en gebruiken die actief/collectief gevormd worden in relatie tot
media
o Culturele waarden worden bereikt via de media en het volk
MAAR sinds de opkomst van ‘mediacultuur’ is er sprake van morele kritiek/paniek
o Cultuurpessimisme: einde hoogcultuur, authentieke kunst en beschaving
■ Standaardisering – Benjamin: Foto’s doen de schilder zijn identiteit en
authenticiteit verliezen
■ Commodificatie – Adorno: Commercialisering en platheid
■ Infantilisering – Postman: Mediacultuur is slecht, we kijken enkel nog TV
■ Vervreemding – Baudrillard: we leven in een wereld van simulaties,
wanneer we denken dat Hollywood film echter is dan werkelijkheid,
verdwalen we helemaal
o De kritieken hebben niet met politieke standpunten te maken, ze komen zowel
vanuit linkse als vanuit rechtse hoek.
De kritieken zijn wel verbonden met sociaal-culturele posities!
Stelling: culturele elite zal vaker dan niet-culturele elite problemen hebben met
mediacultuur
Moreel standpunt academici
o Kritieken hebben niets met politieke standpunten te maken, komen zowel
vanuit linkse als rechtse hoek
o Wel verbonden met socio-culturele positie: bedreigt de elite
■ Laagopgeleiden moeten cultureel opgevoed worden met echte kunst
ipv met de pulp van TV
■ Media ondermijnt de echte cultuur met belangrijke waarden en normen
3
, Bestudering mediacultuur
Mediapaniek = morele paniek over de media
Voorbij morele waardeoordelen
We willen sociale werkelijkheid bestuderen zoals hij IS, niet zoals wij willen dat hij is
of door wat we zelf willen
o Max Weber: onderzoekers onderscheidt “is” en “ought” (moeten)
Mogelijk om verschillende ideeën over mediacultuur te analyseren
o Bv. Visie van verschillende generaties op gamegedrag
Cultuursociologie: methodisch agnosticisme
Effect-studies vs cultuurstudies
EFFECT-STUDIES CULTUURSTUDIES
Wat doet media met mensen? Wat doen mensen met media?
INTELLECTUELE Behaviorisme, sociale psychologie Symbolische interactionisme,
ROOTS cultuursociologie
ONTOLOGIE Positivisme/objectivisme Constructivisme: individu construeert
de werkelijkheid
EPISTEMOLOGIE Beschrijven, verklaren Interpreteren, ‘verstehen’
Interpretatie van de interpretatie van
de respondenten
METHODE Experiment, survey,… Etnografie, inhoudsanalyse, interview,
focusgroepen
Kwalitatief onderzoek
Bv. relatie tussen agressie en gewelddadige games
■ Effectstudie: experiment, survey
■ Cultuurstudie: vragen aan mensen hoe ze zich verhouden tov game
Aspecten van mediacultuur
Productie, ideologie en ongelijkheid
o Walt Disney, News Corporation, Time Warner, Sony, FaceBook etc.
produceren cultuur
o Kritisch perspectief: mainstream mediateksten reproduceren bestaande
ideologieën
Reproductie van ideologie heeft een stratificerend effect
■ Ongelijkheid (bv. genderverhoudingen)
Tekst, genre en culturele betekenis
o Tekst: wisselwerking tussen cultuur en tekst
■ Cultuur schept tekst en tekst schept cultuur
o Fictie = representatie van de werkelijkheid en creëert de werkelijkheid
Publiek, consumptie, identiteit en gemeenschap
o Consumptie: betekenis voor identiteit en gemeenschap
o Identiteit: van traditie naar individueel project
■ Primaire socialisatie: ouders, school
■ Secundaire socialisatie: interactie met de media
□ Consumptie van muziek, mode, series, films
□ Identificatie met celebrities als significant other
o Gemeenschap: van traditioneel naar “lichte keuzegemeenschap”
4
