Table of Contents
1. Hout ................................................................................................................................. 3
• Duurzaam bosbeheer ............................................................................................................................ 3
• Houtstructuur........................................................................................................................................ 3
• Houtanatomie ....................................................................................................................................... 4
• Groei van de boom ........................................................................................................................... 4
• Microfybrillen - Celwand .............................................................................................................. 4
• Macroscopisch .............................................................................................................................. 5
• Microscopisch ............................................................................................................................... 6
• Naaldhout ................................................................................................................................ 6
• Loofhout ................................................................................................................................... 7
• Houteigenschappen .............................................................................................................................. 7
• Volumieke massa .............................................................................................................................. 7
• Vocht ................................................................................................................................................. 8
• Krimpen en zwellen ...................................................................................................................... 8
• Sterkte............................................................................................................................................. 10
• Houtaantasting .................................................................................................................................... 10
• Kwasten .......................................................................................................................................... 10
• Draadverloop .................................................................................................................................. 11
• Reactiehout ..................................................................................................................................... 11
• Sterkteklassen ..................................................................................................................................... 11
• Houtproducten .................................................................................................................................... 12
• Glulam (GL) ..................................................................................................................................... 12
• Fineer .............................................................................................................................................. 14
• Laminated Veneer Lumber (LVL) .................................................................................................... 14
• Laminated Strand Lumber (LSL) ...................................................................................................... 15
• Parallel Strand Lumber (PSL) ........................................................................................................... 15
• Cross Laminated Timber of kruislaaghout (CLT) ............................................................................. 16
• Meubelplaat .................................................................................................................................... 16
• Multiplex ......................................................................................................................................... 16
• Oriented Strand Board (OSB) .......................................................................................................... 18
• Spaanplaat ...................................................................................................................................... 18
• Board- of vezelplaat ........................................................................................................................ 19
• Vlasspaanplaat ................................................................................................................................ 19
• Medium Density Fibreboard (MDF) ................................................................................................ 19
• High Density Fibreboard (HDF) ....................................................................................................... 20
• Vergelijking van de buigsterkte van verschillende houtproducten ................................................ 20
2. Lijmen & Kitten ............................................................................................................... 21
• Terminologie ....................................................................................................................................... 21
• Werking van lijmen ............................................................................................................................. 22
• Eisen en voorwaarden van lijmen ....................................................................................................... 23
• Optimalisatie van lijmen ..................................................................................................................... 23
• Lijmsoorten ......................................................................................................................................... 24
• Thermoplastische lijmen of lijmen op basis van rubbers (Vb. Houtlijm polyvinylacetaat, PVAC) .. 24
• Thermohardende lijmen of reactie lijmen (Vb. PUR, PF) ................................................................ 25
• Dispersielijm (Vb. polyvinylacetaatlijm = PVAc = houtlijm) ............................................................ 25
• Contactlijm (Vb. polychloropreenlijm)............................................................................................ 25
• Constructielijm (Vb. polyurethaanlijm)........................................................................................... 26
• Smeltlijm (Vb. polyurethaansmeltlijm) ........................................................................................... 26
• Epoxy............................................................................................................................................... 26
• Maximale afschuifsterktes .............................................................................................................. 26
1
, • Consolideren ....................................................................................................................................... 27
• Kitten ................................................................................................................................................... 27
• PUR-schuim ..................................................................................................................................... 27
3. Kunststeen: Bindmiddelenproducten............................................................................... 28
• Terminologie ....................................................................................................................................... 28
• Hydraulische bindmiddelen ............................................................................................................ 28
• Niet-hydraulische bindmiddelen .................................................................................................... 28
• Water .............................................................................................................................................. 29
• Toeslagmaterialen .......................................................................................................................... 29
• Vulstoffen ....................................................................................................................................... 30
• Hulpstoffen ..................................................................................................................................... 30
• Invloed op de eigenschappen van de specie .............................................................................. 30
• Invloed op de eigenschappen van het verhard product............................................................. 31
• Cement ................................................................................................................................................ 31
• Samenstelling .................................................................................................................................. 31
• Sterkte............................................................................................................................................. 32
• Uitharding en krimp ........................................................................................................................ 32
• Gips ..................................................................................................................................................... 33
• Kalk ...................................................................................................................................................... 34
• Mortel ................................................................................................................................................. 34
• Historische toepassing .................................................................................................................... 35
• Evolutie ........................................................................................................................................... 35
4. Kunststeen: Beton .......................................................................................................... 36
• Samenstelling ...................................................................................................................................... 36
• Korrelverdeling ............................................................................................................................... 36
• Voorschrijving van de eigenschappen ................................................................................................. 37
• Sterkteklasse ................................................................................................................................... 37
• Gebruiksdomein.............................................................................................................................. 37
• Omgevingsklasse............................................................................................................................. 37
• Consistentieklasse........................................................................................................................... 37
• Korreldiameter ................................................................................................................................ 37
• Chemische eigenschappen .................................................................................................................. 38
• Thermische eigenschappen................................................................................................................. 40
• Fysische eigenschappen ...................................................................................................................... 40
• Akoestische eigenschappen ................................................................................................................ 40
• Vocht ................................................................................................................................................... 41
• Brand ................................................................................................................................................... 41
• Mechanische eigenschappen .............................................................................................................. 41
• Verschillende betonsoorten ................................................................................................................ 42
• Bekisten ............................................................................................................................................... 42
• Wapening ........................................................................................................................................ 43
• Storten en verdichten ..................................................................................................................... 43
• Nabehandelen................................................................................................................................. 43
• Enkele bijbels van examenvragen van bertje zijn 'samenvatting' over isolatiematerialen ................. 45
2
, 1. Hout
• Duurzaam bosbeheer
Eigenschappen van hout als bouwmateriaal:
- Makkelijk transporteerbaar (Relatief licht materiaal)
- Makkelijk bewerkbaar
- Relatief sterk met mogelijk grote overspanningen (Goede verhouding sterkte & gewicht)
- Relatief goedkoop dankzij grote beschikbaarheid (Groot aanbod & overal aanwezig)
- Natuurlijk uiterlijk (Tekening, kleur en textuur)
- Hernieuwbaar, recyclebaar, circulair
Duurzaam bosbeheer en certificering:
- Respect voor milieu en ecologie: Hout sneller laten terug groeien dan te kappen
- Respect voor sociaal-culturele aspecten (Inheemse volkeren die in de bossen jagen…)
- Economisch haalbaar
Forest Stewardship Council (FSC): Internationale organisatie die streeft naar verantwoord
bosbeheer wereldwijd. Ze zorgen voor de certificering of keuring van bossen volgens 10 strikte
criteria, waarna de houtproducten gelabeld worden als ze aan al deze criteria voldoen.
FSC en duurzaam bosbeheer zijn NIET BEPERKT tot controle van het bos.
→ Zo zal de Chain of Custody (De ganse keten van bos-zagerij-eindproduct, met alle verschillende
betrokken partijen) een beheersplan opstellen met regels, begeleiding en controle.
Het gebruik van gecertificeerde houtproducten neemt enkel maar toe, waarbij maatschappelijk
beslist wordt om met duurzaam hout te werken. Een keuring is dus geen wettelijke verplichting.
• Houtstructuur
Een boom heeft een sterke weerstand tegen:
- Druk en trek op de lengteligging (Vb. Gewicht op de bodem)
- Buiging (Vb. Wind)
Een boom heeft een zwakke weerstand tegen:
- Trek op de breedteligging (Dwars op de vezels)
Dit komt omdat deze kracht zelden optreedt in de natuur.
Hout is zo een anisotroop materiaal. De eigenschappen zijn richtingsafhankelijk!
Verklaring van het anisotroop gedrag van hout:
- De oriëntatie van de vezelrichting.
- De microfybrillen kunnen water opnemen en opzwellen. Dit proces gebeurt vooral in de
lengteligging, wat maakt dat de vezels zwakker zijn in de breedterichting.
3
,Naaldhout of Coniferous (Softwood): Afkomstig van het latijns ‘conus’, wat kegeldragers betekent.
Het is een verwijzing naar de vrucht of vorm van de boom. (Vb. dennenappel, kruin…)
Eigenschappen van Coniferous:
- Overleven in bar klimaat en weinig vruchtbare grond
- Vaak dunne, rechte stam
- Kegelvormige kruin met open takkenstructuur
- Zuinig omgaan met water: Kleverige naalden en afstoten van lager liggende takken
Loofhout of Deciduous (Hardwood): Afkomstig van het latijns ‘de cadere’, wat afvallen betekent.
Het is een verwijzing naar het verliezen van de bladeren in de winter.
Eigenschappen van Deciduous:
- Overleven in meer gematigde klimaten
- Vaak Dikkere, minder rechte stam
- Weelderige, bolvormige kruin met veel bladeren
- Bladverlies in de winter, als bescherming tegen sneeuwbelasting & minder vochtverlies
• Houtanatomie
• Groei van de boom
Sapstroom (Kringloop 1): Een opwaartse sapstroom, die verloopt via het spinthout van de wortels
tot aan de kruin, pompt sappen (water met voedingsstoffen en mineralen) naar boven.
In de bladeren worden de sappen dankzij fotosynthese in suikers omgezet.
Een neerwaartse sapstroom transporteert via de bast deze suikers terug naar de wortels.
Koolstofkringloop (Kringloop 2): De opname van anorganisch materiaal (Koolstof) in de wortels
wordt omgezet in organisch materiaal (Vb. Bladeren, schors). Dit organisch materiaal wordt
uiteindelijk afgebroken, en door bacteriën terug omgezet in anorganisch materiaal.
Een boom kan maar op twee wijzen groeien:
- Primaire groei: Hoogtegroei aan de punten van de takken, waarbij celdeling zorgt voor de
vorming van nieuwe cellen.
- Secundaire groei: Diktegroei in het cambium. Door deze groei verplaatst het cambium zich,
en zal dus ook de sapstroom zich verplaatsen naar de buitenzijde van de stam toe.
Binnenin de boom zal de sapstroom stilvallen en ontstaat er kernhout. (Verkerning)
Verkerning: In hout zitten vaten die zorgen voor het vochttransport van de sapstroom. Bij
verkerning worden deze vaten afgesloten door thyllen. Op dat moment gaan er allerlei looistoffen,
harsen… zichzelf kunnen vast- en afzetten op de celwand, waardoor de celwand dikker wordt.
→ De sterkte van het hout neemt toe.
• Microfybrillen - Celwand
Microfybrillen: Bouwblokken waaruit de celwand bestaat. Ze zijn opgebouwd uit natuurlijke
polymeren die lange vezels vormen. Deze vezels zitten op verschillende manieren rond elkaar heen,
en vormen zo een natuurlijk composietmateriaal.
4
, De verschillende lagen van de microfybrillen:
Primaire wand:
1. Lignine of houtstof
- Complexe crosslink moleculen
- Soort cement die zorgt voor versteviging van de wand en een verhoging van de druksterkte
- Gevoelig voor zuren
Secundaire wand: Opgebouwd uit 3 deellagen:
2. Hemicellulose (Middelste laag)
- Korter en sterker vertakt dan cellulose
- Verhoging van de buigsterkte en elasticiteit
- Uitgesproken opgebouwd in de lengterichting
3. Cellulose (Buitenste- en binnenste laag)
- Semi-kristallijne ketens van glucose
- Verhoging van de treksterkte
- Gevoelig voor water en chemicaliën
• Macroscopisch
Macroscopische opbouw van hout:
1. Merg of hart:
- Centrale zone, beperkt in omvang
- Restant van de jonge stengel
- Verhout niet, waardoor het gevoelig blijft voor schimmel
2. Kernhout:
- Gevormd uit afstervend spinthout (Verkerning)
- Dankzij verkerning nemen de cellen niet meer deel aan de sapstroom
- Uitsluitend mechanische sterkte
- Meestal donkerder van kleur door de afzetting van lignine
3. Spinthout:
- Aanwezigheid van levende cellen die zorgen voor de opgaande sapstroom naar de kruin
- Bevat reservevoedsel
- Onderhevig aan aantasting i.f.v. vocht &temperatuur (bevat suikers)
4. Cambium:
- Mantel van teeltcellen die zorgt voor de diktegroei. De cambium-cel kan zichzelf delen naar
de binnen- of buitenzijde of in de radiale richting toe.
- Dikte van maar 1 cel (+/- 0,3mm)
Schil:
5. Bast:
- Levend gedeelte
- Neerwaartse sapstroom zorgt voor de circulatie van de afgewerkte sappen met zetmeel
naar groeipunten en opslagzones (wortels)
6. Schors / korst:
- Afgestorven gedeelte (kurk)
- Bescherming tegen externe invloeden (Vb. Klimaat en andere impacts)
5
1. Hout ................................................................................................................................. 3
• Duurzaam bosbeheer ............................................................................................................................ 3
• Houtstructuur........................................................................................................................................ 3
• Houtanatomie ....................................................................................................................................... 4
• Groei van de boom ........................................................................................................................... 4
• Microfybrillen - Celwand .............................................................................................................. 4
• Macroscopisch .............................................................................................................................. 5
• Microscopisch ............................................................................................................................... 6
• Naaldhout ................................................................................................................................ 6
• Loofhout ................................................................................................................................... 7
• Houteigenschappen .............................................................................................................................. 7
• Volumieke massa .............................................................................................................................. 7
• Vocht ................................................................................................................................................. 8
• Krimpen en zwellen ...................................................................................................................... 8
• Sterkte............................................................................................................................................. 10
• Houtaantasting .................................................................................................................................... 10
• Kwasten .......................................................................................................................................... 10
• Draadverloop .................................................................................................................................. 11
• Reactiehout ..................................................................................................................................... 11
• Sterkteklassen ..................................................................................................................................... 11
• Houtproducten .................................................................................................................................... 12
• Glulam (GL) ..................................................................................................................................... 12
• Fineer .............................................................................................................................................. 14
• Laminated Veneer Lumber (LVL) .................................................................................................... 14
• Laminated Strand Lumber (LSL) ...................................................................................................... 15
• Parallel Strand Lumber (PSL) ........................................................................................................... 15
• Cross Laminated Timber of kruislaaghout (CLT) ............................................................................. 16
• Meubelplaat .................................................................................................................................... 16
• Multiplex ......................................................................................................................................... 16
• Oriented Strand Board (OSB) .......................................................................................................... 18
• Spaanplaat ...................................................................................................................................... 18
• Board- of vezelplaat ........................................................................................................................ 19
• Vlasspaanplaat ................................................................................................................................ 19
• Medium Density Fibreboard (MDF) ................................................................................................ 19
• High Density Fibreboard (HDF) ....................................................................................................... 20
• Vergelijking van de buigsterkte van verschillende houtproducten ................................................ 20
2. Lijmen & Kitten ............................................................................................................... 21
• Terminologie ....................................................................................................................................... 21
• Werking van lijmen ............................................................................................................................. 22
• Eisen en voorwaarden van lijmen ....................................................................................................... 23
• Optimalisatie van lijmen ..................................................................................................................... 23
• Lijmsoorten ......................................................................................................................................... 24
• Thermoplastische lijmen of lijmen op basis van rubbers (Vb. Houtlijm polyvinylacetaat, PVAC) .. 24
• Thermohardende lijmen of reactie lijmen (Vb. PUR, PF) ................................................................ 25
• Dispersielijm (Vb. polyvinylacetaatlijm = PVAc = houtlijm) ............................................................ 25
• Contactlijm (Vb. polychloropreenlijm)............................................................................................ 25
• Constructielijm (Vb. polyurethaanlijm)........................................................................................... 26
• Smeltlijm (Vb. polyurethaansmeltlijm) ........................................................................................... 26
• Epoxy............................................................................................................................................... 26
• Maximale afschuifsterktes .............................................................................................................. 26
1
, • Consolideren ....................................................................................................................................... 27
• Kitten ................................................................................................................................................... 27
• PUR-schuim ..................................................................................................................................... 27
3. Kunststeen: Bindmiddelenproducten............................................................................... 28
• Terminologie ....................................................................................................................................... 28
• Hydraulische bindmiddelen ............................................................................................................ 28
• Niet-hydraulische bindmiddelen .................................................................................................... 28
• Water .............................................................................................................................................. 29
• Toeslagmaterialen .......................................................................................................................... 29
• Vulstoffen ....................................................................................................................................... 30
• Hulpstoffen ..................................................................................................................................... 30
• Invloed op de eigenschappen van de specie .............................................................................. 30
• Invloed op de eigenschappen van het verhard product............................................................. 31
• Cement ................................................................................................................................................ 31
• Samenstelling .................................................................................................................................. 31
• Sterkte............................................................................................................................................. 32
• Uitharding en krimp ........................................................................................................................ 32
• Gips ..................................................................................................................................................... 33
• Kalk ...................................................................................................................................................... 34
• Mortel ................................................................................................................................................. 34
• Historische toepassing .................................................................................................................... 35
• Evolutie ........................................................................................................................................... 35
4. Kunststeen: Beton .......................................................................................................... 36
• Samenstelling ...................................................................................................................................... 36
• Korrelverdeling ............................................................................................................................... 36
• Voorschrijving van de eigenschappen ................................................................................................. 37
• Sterkteklasse ................................................................................................................................... 37
• Gebruiksdomein.............................................................................................................................. 37
• Omgevingsklasse............................................................................................................................. 37
• Consistentieklasse........................................................................................................................... 37
• Korreldiameter ................................................................................................................................ 37
• Chemische eigenschappen .................................................................................................................. 38
• Thermische eigenschappen................................................................................................................. 40
• Fysische eigenschappen ...................................................................................................................... 40
• Akoestische eigenschappen ................................................................................................................ 40
• Vocht ................................................................................................................................................... 41
• Brand ................................................................................................................................................... 41
• Mechanische eigenschappen .............................................................................................................. 41
• Verschillende betonsoorten ................................................................................................................ 42
• Bekisten ............................................................................................................................................... 42
• Wapening ........................................................................................................................................ 43
• Storten en verdichten ..................................................................................................................... 43
• Nabehandelen................................................................................................................................. 43
• Enkele bijbels van examenvragen van bertje zijn 'samenvatting' over isolatiematerialen ................. 45
2
, 1. Hout
• Duurzaam bosbeheer
Eigenschappen van hout als bouwmateriaal:
- Makkelijk transporteerbaar (Relatief licht materiaal)
- Makkelijk bewerkbaar
- Relatief sterk met mogelijk grote overspanningen (Goede verhouding sterkte & gewicht)
- Relatief goedkoop dankzij grote beschikbaarheid (Groot aanbod & overal aanwezig)
- Natuurlijk uiterlijk (Tekening, kleur en textuur)
- Hernieuwbaar, recyclebaar, circulair
Duurzaam bosbeheer en certificering:
- Respect voor milieu en ecologie: Hout sneller laten terug groeien dan te kappen
- Respect voor sociaal-culturele aspecten (Inheemse volkeren die in de bossen jagen…)
- Economisch haalbaar
Forest Stewardship Council (FSC): Internationale organisatie die streeft naar verantwoord
bosbeheer wereldwijd. Ze zorgen voor de certificering of keuring van bossen volgens 10 strikte
criteria, waarna de houtproducten gelabeld worden als ze aan al deze criteria voldoen.
FSC en duurzaam bosbeheer zijn NIET BEPERKT tot controle van het bos.
→ Zo zal de Chain of Custody (De ganse keten van bos-zagerij-eindproduct, met alle verschillende
betrokken partijen) een beheersplan opstellen met regels, begeleiding en controle.
Het gebruik van gecertificeerde houtproducten neemt enkel maar toe, waarbij maatschappelijk
beslist wordt om met duurzaam hout te werken. Een keuring is dus geen wettelijke verplichting.
• Houtstructuur
Een boom heeft een sterke weerstand tegen:
- Druk en trek op de lengteligging (Vb. Gewicht op de bodem)
- Buiging (Vb. Wind)
Een boom heeft een zwakke weerstand tegen:
- Trek op de breedteligging (Dwars op de vezels)
Dit komt omdat deze kracht zelden optreedt in de natuur.
Hout is zo een anisotroop materiaal. De eigenschappen zijn richtingsafhankelijk!
Verklaring van het anisotroop gedrag van hout:
- De oriëntatie van de vezelrichting.
- De microfybrillen kunnen water opnemen en opzwellen. Dit proces gebeurt vooral in de
lengteligging, wat maakt dat de vezels zwakker zijn in de breedterichting.
3
,Naaldhout of Coniferous (Softwood): Afkomstig van het latijns ‘conus’, wat kegeldragers betekent.
Het is een verwijzing naar de vrucht of vorm van de boom. (Vb. dennenappel, kruin…)
Eigenschappen van Coniferous:
- Overleven in bar klimaat en weinig vruchtbare grond
- Vaak dunne, rechte stam
- Kegelvormige kruin met open takkenstructuur
- Zuinig omgaan met water: Kleverige naalden en afstoten van lager liggende takken
Loofhout of Deciduous (Hardwood): Afkomstig van het latijns ‘de cadere’, wat afvallen betekent.
Het is een verwijzing naar het verliezen van de bladeren in de winter.
Eigenschappen van Deciduous:
- Overleven in meer gematigde klimaten
- Vaak Dikkere, minder rechte stam
- Weelderige, bolvormige kruin met veel bladeren
- Bladverlies in de winter, als bescherming tegen sneeuwbelasting & minder vochtverlies
• Houtanatomie
• Groei van de boom
Sapstroom (Kringloop 1): Een opwaartse sapstroom, die verloopt via het spinthout van de wortels
tot aan de kruin, pompt sappen (water met voedingsstoffen en mineralen) naar boven.
In de bladeren worden de sappen dankzij fotosynthese in suikers omgezet.
Een neerwaartse sapstroom transporteert via de bast deze suikers terug naar de wortels.
Koolstofkringloop (Kringloop 2): De opname van anorganisch materiaal (Koolstof) in de wortels
wordt omgezet in organisch materiaal (Vb. Bladeren, schors). Dit organisch materiaal wordt
uiteindelijk afgebroken, en door bacteriën terug omgezet in anorganisch materiaal.
Een boom kan maar op twee wijzen groeien:
- Primaire groei: Hoogtegroei aan de punten van de takken, waarbij celdeling zorgt voor de
vorming van nieuwe cellen.
- Secundaire groei: Diktegroei in het cambium. Door deze groei verplaatst het cambium zich,
en zal dus ook de sapstroom zich verplaatsen naar de buitenzijde van de stam toe.
Binnenin de boom zal de sapstroom stilvallen en ontstaat er kernhout. (Verkerning)
Verkerning: In hout zitten vaten die zorgen voor het vochttransport van de sapstroom. Bij
verkerning worden deze vaten afgesloten door thyllen. Op dat moment gaan er allerlei looistoffen,
harsen… zichzelf kunnen vast- en afzetten op de celwand, waardoor de celwand dikker wordt.
→ De sterkte van het hout neemt toe.
• Microfybrillen - Celwand
Microfybrillen: Bouwblokken waaruit de celwand bestaat. Ze zijn opgebouwd uit natuurlijke
polymeren die lange vezels vormen. Deze vezels zitten op verschillende manieren rond elkaar heen,
en vormen zo een natuurlijk composietmateriaal.
4
, De verschillende lagen van de microfybrillen:
Primaire wand:
1. Lignine of houtstof
- Complexe crosslink moleculen
- Soort cement die zorgt voor versteviging van de wand en een verhoging van de druksterkte
- Gevoelig voor zuren
Secundaire wand: Opgebouwd uit 3 deellagen:
2. Hemicellulose (Middelste laag)
- Korter en sterker vertakt dan cellulose
- Verhoging van de buigsterkte en elasticiteit
- Uitgesproken opgebouwd in de lengterichting
3. Cellulose (Buitenste- en binnenste laag)
- Semi-kristallijne ketens van glucose
- Verhoging van de treksterkte
- Gevoelig voor water en chemicaliën
• Macroscopisch
Macroscopische opbouw van hout:
1. Merg of hart:
- Centrale zone, beperkt in omvang
- Restant van de jonge stengel
- Verhout niet, waardoor het gevoelig blijft voor schimmel
2. Kernhout:
- Gevormd uit afstervend spinthout (Verkerning)
- Dankzij verkerning nemen de cellen niet meer deel aan de sapstroom
- Uitsluitend mechanische sterkte
- Meestal donkerder van kleur door de afzetting van lignine
3. Spinthout:
- Aanwezigheid van levende cellen die zorgen voor de opgaande sapstroom naar de kruin
- Bevat reservevoedsel
- Onderhevig aan aantasting i.f.v. vocht &temperatuur (bevat suikers)
4. Cambium:
- Mantel van teeltcellen die zorgt voor de diktegroei. De cambium-cel kan zichzelf delen naar
de binnen- of buitenzijde of in de radiale richting toe.
- Dikte van maar 1 cel (+/- 0,3mm)
Schil:
5. Bast:
- Levend gedeelte
- Neerwaartse sapstroom zorgt voor de circulatie van de afgewerkte sappen met zetmeel
naar groeipunten en opslagzones (wortels)
6. Schors / korst:
- Afgestorven gedeelte (kurk)
- Bescherming tegen externe invloeden (Vb. Klimaat en andere impacts)
5
