Jade Sociologie 1.2 2017-2018
Sociologie
Deel 1 De wetenschap van het samenleven
1 H1: De sociologie als wetenschap
1. Wat is sociologie?
o Sociologie: wetenschap die het samenleven van mensen binnen grotere en kleinere
verbanden bestudeerd
o Latijns woord
▪ Socius = medemens
▪ Logie = logia = geeft aan dat het over een studiegebied gaat
o Sociologie bestudeert samenleven van mensen
▪ Mensen en hun gedrag in hun sociale omgeving
▪ Gedragswetenschap die bestudeert hoe mensen met elkaar omgaan in een
samenleving en welke gedragspatronen, structuren en bindende opvattingen er
ontstaan en veranderen
▪ Sociologie -> bestudeert hoe mensen samenleven
2. Taak van de socioloog
o Elias
▪ Relatienetwerken die mensen met elkaar vormen ondoorzichtig en ook
onbeheersbaar zijn
▪ Één van de centrale opgaven sociologie -> relatienetwerken doorzichtiger maken
en ertoe bijdragen dat mensen die erdoor gevormd worden, niet volledig blind
worden voor deze relatienetwerken
o Mils
▪ Taak van de maatschappelijke bewustwording
▪ Socioloog zorgt ervoor dat mensen oog krijgen voor datgene dat er in hun
samenleving voorvalt en dat mensen deze gebeurtenissen kunnen interpreteren
en ordenen
▪ Op deze manier leren mensen het verband zien tussen hun eigen, persoonlijke
ervaringen en problemen en de algemeen maatschappelijke omstandigheden ->
KERNTAAK SOCIOLOOG
3 deeltaken!
1.1.1 De empirisch-analytische taak
o Wetenschapper -> verzamelen van betrouwbare kennis (samenlevingsvormen,
organisaties, relatienetwerken,..)
o In beeld brengen van en inzicht verwerven over samenhangen die zich voordoen
(interdependenties) en vat krijgen op regelmaten en oorzaak-gevolgrelaties
o Socioloog doet onderzoek ->
onderzoekscyclus
1. Oriënteren: verschijnsel of gebeurtenis
wordt gekozen, verkend en beschreven
2. Richten: onderzoeksdoel en
onderzoeksvraag -> leidraad voor
literatuurstudie
3. Plannen: onderzoeksplan voordat men
data gaat verzamelen
4. Verzamelen: waarnemingen
(observaties) en bevragingen zijn nodig
en bij wie worden ze uitgevoerd?
1
,Jade Sociologie 1.2 2017-2018
5. Analyseren en concluderen: data verwerken tot resultaten en er conclusies aan te
verbinden
6. Rapporteren en representeren: evaluatie onderzoek
o Volgens De Jager en Mok -> Auguste Comte
▪ grote voorstander van sociologie als empirische wetenschap
▪ baseren op waarneembare feiten en positieve wetenschap die toetsbare
uitspraken doet
▪ uitspraken of theorieën waar of onwaar dmv falsificatie en verificatie
▪ sociale fysica die op zoek gaat naar wetmatigheden, naar relaties die in bepaalde
gevallen opgaan
o Houdingen die een socioloog nodig heeft om een taak goed op zich te nemen
▪ Objectiviteit: nauwkeurig beschrijven hoe hij tot zijn bevindingen gekomen is,
zodat anderen kunnen nagaan of zij op dezelfde manier tot dezelfde uitkomsten
zouden zijn gekomen
▪ Belangstelling voor samenhang: bestuderen van sociale verschijnselen in hun
totaliteit -> streef naar een zo volledig mogelijk beeld van de samenleving als
geheel -> door steeds mogelijkheid open te laten dat dingen anders kunnen zijn
dan zij op het eerste zicht lijken.
ervan overtuigd dat totaalbeeld, de wisselwerking van verschijnselen veel
belangrijker is dan elk verschijnsel op zich
o In de Jager, Mok en Sipkema
▪ Ziet dit in voortdurende poging om bepaalde gedragingen of verschijnselen in
verband te brengen met andere gedragingen of verschijnselen -> om zo een
beeld van het geheel te krijgen
▪ Continu opzoek naar interdependenties: verbanden tussen menselijke
gedragingen, sociale verschijnselen en de maatschappelijke structuur/situatie en
cultuur
Taak en bijhorende houdingen worden bemoeilijkt door verschillende aspecten
o De levende samenleving is geen vaststaand gegeven
▪ Bestaat uit op elkaar afgestemde handelingen van mensen (sociale
processen) en is in die zin altijd in ontwikkeling en veranderend
▪ Opgedane kennis over samenleving -> dient iedere keer aangepast te worden
aan de veranderende omstandigheden
o Invloed van sociologische kennis op de samenleving
▪ kunnen de samenleving beïnvloeden
▪ mensen reageren op resultaten en sociologisch onderzoek
▪ Self-fulfilling (zelfbevestigende)
▪ Self-destroying prophecy (zelfvernietigende voorspelling)
▪ Beide voorspellingen = reactie van mensen die bepaald welke voorspelling
het wordt. Het resultaat = de reacties van mensen op een uitspraak
SELF-FULFILLING PROPHECY SELF-DESTROYING PROPHECY
Er wordt een uitspraak over mensen Er word een uitspraak over mensen gedaan
gedaan
Er wordt info gegeven die als correct wordt
Er wordt info gegeven die niet geheel is beschouwd
van de waarheid
De mensen reageren op de uitspraak De mensen reageren op de uitspraak
Ze passen hun gedrag aan Ze passen hun gedrag aan
Resultaat is dat de uitspraak de waarheid Resultaat= uitspraak wordt vernietigd
wordt
2
,Jade Sociologie 1.2 2017-2018
De in eerste instantie gegeven informatie De in eerste instantie gegeven info blijkt niet
wordt bevestigd juist te zijn
Begin = einde Begin is niet hetzelfde als her einde
Volgens een Vlaams onderzoek is het diploma dat iemand behaalt, volledig terug te brengen
naar de kenmerken van het gezin waarin de persoon is opgegroeid
o Zou jij je gedrag tijdens hogeschoolloopbaan aanpassen als je weet dat de
gezinskenmerken niet matchen met het diploma dat je wilt halen?
o Voorspelling bevestigen/vernietigen?
o Ook sociologische concepten een rol in dit soort situaties:
▪ Ongelijkheid
▪ Etikettering
▪ Statuscompensatie
o De socioloog gevormd door de samenleving
o Sociologen: gevormd door sociale omgeving, de samenleving waar ze onderdeel van zijn
en die ze zelf bestuderen
o Blik wordt gekleurd door de samenleving -> hierdoor ook selectief
o Vooral uit het perspectief vanuit mannen bestudeerd (sociologie) en ook de kijk op de
huidige samenleving als postmoderne samenleving = ontstaan waar deze modernisering
plaats heeft gevonden -> de westerse wereld
o Samenleving die ze bestuderen = referentiekader en bepaalt hun kijk op de regels en
gedragspatronen en het handelen van mensen
o !! kristisch kijken naar de bekomen resultaten
1.1.2 De kritische taak
o Socioloog die kritische taak opneemt: mythejager genoemd die door middel van feitelijke
waarnemingen, onbewezen voorstellingen en schijnverklaringen probeert te ontmaskeren
o Sociologe trekt de bestaande orde in twijfel en geeft kritische info
o ook het perspectief van een buitenstander kan aannemen (te maken met verschillende
belangen)
o Metapositie: vanaf de rand van de samenleving, naar binnen kijkt -> hierbij ook rekening
houden met de eerste taak en bijhorende houdingen
o Elias
▪ Wij-perspectief: gaat uit van de waarneming, beleving en bedoelingen van de
leden zelf van de bestudeerde samenleving of groepering. Perspectief blijft
beperkt omdat mensen niet meer kunnen vertellen dan dat zij zien en bedoelen
en waarvan ze zich bewust zijn. Onbedoelde gevolgen -> niet zichtbaar hier
▪ Zij-perspectief: geeft socioloog perspectief van een buitenstaander en hierdoor
kan hij dingen zien die de leden en hun samenleving niet meer kunnen of willen
zien. Juist omdat mensen zijn opgenomen in een samenleving, zijn ze zich van
bepaalde dingen toch niet bewust.
Socioloog: houding van afstandelijke betrokkenheid om de processen in samenleving
te observeren
o Letterlijk aan de rand opstellen zodat ook het vanzelfsprekende gezien kan worden
o Sociologen zich zoveel mogelijk los maken en distantiëren van belangen en
vooringenomenheden die de interpretatie van de sociale werkelijkheid in de weg staan
o Socioloog = betrokken bij samenleving maar kan ook voldoende afstand nemen om deze
waar te nemen
o WEBER: waardevrij
▪ Scheiding tussen grond van zijn waarden wenselijk of onwenselijk vindt aan de
ene kant en wat hij feitelijk vaststelt aan de andere kant
▪ Bewust van eigen waarden en maakt deze expliciet zodat anderen weten op de
grond waarvan hij tot bepaalde uitspraken over de samenleving komt
3
, Jade Sociologie 1.2 2017-2018
Sociologie kan bedreigend overkomen, er is vaak een weerstand tegen nieuwe informatie of
kennis die de maatschappelijke orde tegenspreekt. Iedereen heeft de druk zijn eigen
samenleving te kennen. Het is ook niet fijn om te horen dat je als individu bepaald wordt door de
omstandigheden waarin je leeft of geboren bent.
Socioloog: houding van respect
o In de omgang met onderzoeksresultaten en de reacties van mensen op deze resultaten
o Geconfronteerd met een onbegrijpelijke gewoonte of opvatting -> besluit socioloog dat
zijn begripsvermogen te kort schiet, NIET dat mensen dom of onwetend zijn
1.1.3 De praktische taak
o Deze taak doet een socioloog nadenken over de vraag of onderzoeksresultaten die hij
verkrijgt wel nuttig zijn voor mensen in de samenleving (helpt de sociologische kennis de
mensen samen te leven?)
o Staan stil bij hun rol in de samenleving
o Opgedane kennis bij de mensen te brengen
o Jager,Mok,Skipkema -> overdacht en gebruik
▪ Socioloog is verantwoordelijk voor verspreiding en beschikking stellen van de
opgedane kennis en inzichten via onderwijs en media
2 Samenvattend overzicht
4
Sociologie
Deel 1 De wetenschap van het samenleven
1 H1: De sociologie als wetenschap
1. Wat is sociologie?
o Sociologie: wetenschap die het samenleven van mensen binnen grotere en kleinere
verbanden bestudeerd
o Latijns woord
▪ Socius = medemens
▪ Logie = logia = geeft aan dat het over een studiegebied gaat
o Sociologie bestudeert samenleven van mensen
▪ Mensen en hun gedrag in hun sociale omgeving
▪ Gedragswetenschap die bestudeert hoe mensen met elkaar omgaan in een
samenleving en welke gedragspatronen, structuren en bindende opvattingen er
ontstaan en veranderen
▪ Sociologie -> bestudeert hoe mensen samenleven
2. Taak van de socioloog
o Elias
▪ Relatienetwerken die mensen met elkaar vormen ondoorzichtig en ook
onbeheersbaar zijn
▪ Één van de centrale opgaven sociologie -> relatienetwerken doorzichtiger maken
en ertoe bijdragen dat mensen die erdoor gevormd worden, niet volledig blind
worden voor deze relatienetwerken
o Mils
▪ Taak van de maatschappelijke bewustwording
▪ Socioloog zorgt ervoor dat mensen oog krijgen voor datgene dat er in hun
samenleving voorvalt en dat mensen deze gebeurtenissen kunnen interpreteren
en ordenen
▪ Op deze manier leren mensen het verband zien tussen hun eigen, persoonlijke
ervaringen en problemen en de algemeen maatschappelijke omstandigheden ->
KERNTAAK SOCIOLOOG
3 deeltaken!
1.1.1 De empirisch-analytische taak
o Wetenschapper -> verzamelen van betrouwbare kennis (samenlevingsvormen,
organisaties, relatienetwerken,..)
o In beeld brengen van en inzicht verwerven over samenhangen die zich voordoen
(interdependenties) en vat krijgen op regelmaten en oorzaak-gevolgrelaties
o Socioloog doet onderzoek ->
onderzoekscyclus
1. Oriënteren: verschijnsel of gebeurtenis
wordt gekozen, verkend en beschreven
2. Richten: onderzoeksdoel en
onderzoeksvraag -> leidraad voor
literatuurstudie
3. Plannen: onderzoeksplan voordat men
data gaat verzamelen
4. Verzamelen: waarnemingen
(observaties) en bevragingen zijn nodig
en bij wie worden ze uitgevoerd?
1
,Jade Sociologie 1.2 2017-2018
5. Analyseren en concluderen: data verwerken tot resultaten en er conclusies aan te
verbinden
6. Rapporteren en representeren: evaluatie onderzoek
o Volgens De Jager en Mok -> Auguste Comte
▪ grote voorstander van sociologie als empirische wetenschap
▪ baseren op waarneembare feiten en positieve wetenschap die toetsbare
uitspraken doet
▪ uitspraken of theorieën waar of onwaar dmv falsificatie en verificatie
▪ sociale fysica die op zoek gaat naar wetmatigheden, naar relaties die in bepaalde
gevallen opgaan
o Houdingen die een socioloog nodig heeft om een taak goed op zich te nemen
▪ Objectiviteit: nauwkeurig beschrijven hoe hij tot zijn bevindingen gekomen is,
zodat anderen kunnen nagaan of zij op dezelfde manier tot dezelfde uitkomsten
zouden zijn gekomen
▪ Belangstelling voor samenhang: bestuderen van sociale verschijnselen in hun
totaliteit -> streef naar een zo volledig mogelijk beeld van de samenleving als
geheel -> door steeds mogelijkheid open te laten dat dingen anders kunnen zijn
dan zij op het eerste zicht lijken.
ervan overtuigd dat totaalbeeld, de wisselwerking van verschijnselen veel
belangrijker is dan elk verschijnsel op zich
o In de Jager, Mok en Sipkema
▪ Ziet dit in voortdurende poging om bepaalde gedragingen of verschijnselen in
verband te brengen met andere gedragingen of verschijnselen -> om zo een
beeld van het geheel te krijgen
▪ Continu opzoek naar interdependenties: verbanden tussen menselijke
gedragingen, sociale verschijnselen en de maatschappelijke structuur/situatie en
cultuur
Taak en bijhorende houdingen worden bemoeilijkt door verschillende aspecten
o De levende samenleving is geen vaststaand gegeven
▪ Bestaat uit op elkaar afgestemde handelingen van mensen (sociale
processen) en is in die zin altijd in ontwikkeling en veranderend
▪ Opgedane kennis over samenleving -> dient iedere keer aangepast te worden
aan de veranderende omstandigheden
o Invloed van sociologische kennis op de samenleving
▪ kunnen de samenleving beïnvloeden
▪ mensen reageren op resultaten en sociologisch onderzoek
▪ Self-fulfilling (zelfbevestigende)
▪ Self-destroying prophecy (zelfvernietigende voorspelling)
▪ Beide voorspellingen = reactie van mensen die bepaald welke voorspelling
het wordt. Het resultaat = de reacties van mensen op een uitspraak
SELF-FULFILLING PROPHECY SELF-DESTROYING PROPHECY
Er wordt een uitspraak over mensen Er word een uitspraak over mensen gedaan
gedaan
Er wordt info gegeven die als correct wordt
Er wordt info gegeven die niet geheel is beschouwd
van de waarheid
De mensen reageren op de uitspraak De mensen reageren op de uitspraak
Ze passen hun gedrag aan Ze passen hun gedrag aan
Resultaat is dat de uitspraak de waarheid Resultaat= uitspraak wordt vernietigd
wordt
2
,Jade Sociologie 1.2 2017-2018
De in eerste instantie gegeven informatie De in eerste instantie gegeven info blijkt niet
wordt bevestigd juist te zijn
Begin = einde Begin is niet hetzelfde als her einde
Volgens een Vlaams onderzoek is het diploma dat iemand behaalt, volledig terug te brengen
naar de kenmerken van het gezin waarin de persoon is opgegroeid
o Zou jij je gedrag tijdens hogeschoolloopbaan aanpassen als je weet dat de
gezinskenmerken niet matchen met het diploma dat je wilt halen?
o Voorspelling bevestigen/vernietigen?
o Ook sociologische concepten een rol in dit soort situaties:
▪ Ongelijkheid
▪ Etikettering
▪ Statuscompensatie
o De socioloog gevormd door de samenleving
o Sociologen: gevormd door sociale omgeving, de samenleving waar ze onderdeel van zijn
en die ze zelf bestuderen
o Blik wordt gekleurd door de samenleving -> hierdoor ook selectief
o Vooral uit het perspectief vanuit mannen bestudeerd (sociologie) en ook de kijk op de
huidige samenleving als postmoderne samenleving = ontstaan waar deze modernisering
plaats heeft gevonden -> de westerse wereld
o Samenleving die ze bestuderen = referentiekader en bepaalt hun kijk op de regels en
gedragspatronen en het handelen van mensen
o !! kristisch kijken naar de bekomen resultaten
1.1.2 De kritische taak
o Socioloog die kritische taak opneemt: mythejager genoemd die door middel van feitelijke
waarnemingen, onbewezen voorstellingen en schijnverklaringen probeert te ontmaskeren
o Sociologe trekt de bestaande orde in twijfel en geeft kritische info
o ook het perspectief van een buitenstander kan aannemen (te maken met verschillende
belangen)
o Metapositie: vanaf de rand van de samenleving, naar binnen kijkt -> hierbij ook rekening
houden met de eerste taak en bijhorende houdingen
o Elias
▪ Wij-perspectief: gaat uit van de waarneming, beleving en bedoelingen van de
leden zelf van de bestudeerde samenleving of groepering. Perspectief blijft
beperkt omdat mensen niet meer kunnen vertellen dan dat zij zien en bedoelen
en waarvan ze zich bewust zijn. Onbedoelde gevolgen -> niet zichtbaar hier
▪ Zij-perspectief: geeft socioloog perspectief van een buitenstaander en hierdoor
kan hij dingen zien die de leden en hun samenleving niet meer kunnen of willen
zien. Juist omdat mensen zijn opgenomen in een samenleving, zijn ze zich van
bepaalde dingen toch niet bewust.
Socioloog: houding van afstandelijke betrokkenheid om de processen in samenleving
te observeren
o Letterlijk aan de rand opstellen zodat ook het vanzelfsprekende gezien kan worden
o Sociologen zich zoveel mogelijk los maken en distantiëren van belangen en
vooringenomenheden die de interpretatie van de sociale werkelijkheid in de weg staan
o Socioloog = betrokken bij samenleving maar kan ook voldoende afstand nemen om deze
waar te nemen
o WEBER: waardevrij
▪ Scheiding tussen grond van zijn waarden wenselijk of onwenselijk vindt aan de
ene kant en wat hij feitelijk vaststelt aan de andere kant
▪ Bewust van eigen waarden en maakt deze expliciet zodat anderen weten op de
grond waarvan hij tot bepaalde uitspraken over de samenleving komt
3
, Jade Sociologie 1.2 2017-2018
Sociologie kan bedreigend overkomen, er is vaak een weerstand tegen nieuwe informatie of
kennis die de maatschappelijke orde tegenspreekt. Iedereen heeft de druk zijn eigen
samenleving te kennen. Het is ook niet fijn om te horen dat je als individu bepaald wordt door de
omstandigheden waarin je leeft of geboren bent.
Socioloog: houding van respect
o In de omgang met onderzoeksresultaten en de reacties van mensen op deze resultaten
o Geconfronteerd met een onbegrijpelijke gewoonte of opvatting -> besluit socioloog dat
zijn begripsvermogen te kort schiet, NIET dat mensen dom of onwetend zijn
1.1.3 De praktische taak
o Deze taak doet een socioloog nadenken over de vraag of onderzoeksresultaten die hij
verkrijgt wel nuttig zijn voor mensen in de samenleving (helpt de sociologische kennis de
mensen samen te leven?)
o Staan stil bij hun rol in de samenleving
o Opgedane kennis bij de mensen te brengen
o Jager,Mok,Skipkema -> overdacht en gebruik
▪ Socioloog is verantwoordelijk voor verspreiding en beschikking stellen van de
opgedane kennis en inzichten via onderwijs en media
2 Samenvattend overzicht
4
