Wetenschappelijk handelen
Onderzoeksvaardigheden
1. Basisbegrippen
Onderzoek = doelgericht proces waarbij men op systematische manier op basis van onderzoeksontwerp,
data verzamelt en analyseert, om op een betrouwbare & geldige wijze onderzoeksvragen te beantwoorden
die deel uitmaken van een probleemstelling
Altijd 2 basisvereisten nastreven geldigheid & betrouwbaarheid
Wetenschappelijk onderzoek veronderstelt
- Systematische aanpak
- Grondige literatuurstudie
- Nauwkeurige formulering van vragen
- Geldige & betrouwbare antwoorden
- Nauwkeurige motivering van de gevolgde stappen
Soorten onderzoek
Er zijn twee hoofdtypen (doel)
1. Fundamenteel onderzoek (theoriegericht)
= menselijke kennis uitbreiden over een onderwerp
Opdrachtgevers van dit soort onderzoeken zijn vaak universiteiten
Resultaten worden vaak wetenschappelijk gepubliceerd
2. Praktijkgericht onderzoek (toegepast)
= beantwoorden van vragen uit leefomgeving/praktijk/werkveld
= beschrijven en verklaren van feiten en gebeurtenissen om ze eventueel te veranderen
Aangestuurd door commerciële, politieke of maatschappelijke organisaties
Onderscheid is niet strikt te maken
= zuiver onderzoek leidt tot praktische toepassingen
= beide moeten voldoen aan de eisen van validiteit en betrouwbaarheid
Verschillende grondvormen
❖ Kwantitatief onderzoek
= onderzoek in breedte, beantwoorden van ‘hoeveel’ vragen
Resultaten statistisch analyseren (verbanden tussen kenmerken of verbanden tussen groepen)
Resultaten veralgemenen naar populatie
❖ Kwalitatief onderzoek
= onderzoek in diepte (belevingen, ervaringen en betekenisverengingen)
Beantwoorden van ‘hoe of waarom’ vragen
Resultaten inhoudelijk analyseren (zeer kleine steekproef of zeer heterogene steekproef)
Resultaten niet veralgemenen
Beide grondvormen hebben een waarde en zijn complementair
1
,Verschillende tijdsperspectieven
Cross sectioneel onderzoek (of transversaal) Beschrijven van ontwikkelingsgegevens
Mensen eenmalig op een bepaald tijdstip
onderzocht
Vandaag enquête afnemen in bepaald klas
Tijdbesparend
Longitudinaal onderzoek Beschrijven van ontwikkelingsgegevens
Onderzoek bij eenzelfde groep op verschillende
tijdstippen
Enquête afnemen gedurende 1 jaar om de 2
maanden
Trendonderzoek Herhaalde meting met andere doelgroep
Panelonderzoek Herhaalde meting bij dezelfde doelgroep
Retrospectief onderzoek Verzamelen van informatie uit het verleden
Verzamelde gegevens worden gerelateerd aan
gegevens uit het verleden
Prematuriteit en taalontwikkeling verband
Prospectief onderzoek Resultaten van verschillende metingen worden aan
mekaar gerelateerd
Invloed van reacties op stotteren en zelfwaardering
van persoon die stottert
Eisen aan onderzoek
Wetenschappelijke eisen
Aantal kwaliteitscriteria moeten aanwezig zijn
✓ Empirisch
= onderzoek gericht op onderwerpen die zintuigelijk waarneembaar zijn
Bv onderzoek naar God is niet empirisch
Bv onderzoek naar manier waarop mensen geloof beleven is wel empirisch
Onderzoek volgt een empirische cyclus
= verband tussen theorie/idee en empirie
Deductie: vanuit theorie of idee wordt hypothese
gevormd en getoetst in empirie
Inductie: vanuit empirische vaststelling wordt
gezocht naar wetmatigheden & verklaringen
D & I wisselen elkaar af
In sociale wetenschappen gaat het steeds over “probabilistische wetmatigheden”
= kans is groot dat een fenomeen zich voordoet of dat er verband is tussen factoren
Hier zijn wel uitzonderingen mogelijk en dan spreken we van kansen
“Deterministische wetmatigheden”
= wetmatigheden waarop geen uitzonderingen mogelijk
✓ Onafhankelijk (objectief)
= zowel onafhankelijk van opdrachtgever als van onderzoeker
Bv logopedist die zelf onderzoekt hoe groot de tevredenheid van zijn patiënt is
✓ Betrouwbaar (nauwkeurig & stabiel)
= meting moet veranderingen in meetvariabele kunnen detecteren
Onderzoeker streeft naar zo weinig mogelijk toeval fouten (= onsystematische fouten)
2
, DUS vertrekken vanuit goed doordacht en uitgewerkt onderzoeksplan
Error: toevallige fouten
Bias: systematische fouten
✓ Validiteit (geldigheid)
= Bereikt de methode zijn doel? Beantwoord het onderzoek de vraag?
De validiteit is mate waarin het instrument oplevert wat ermee beoogd wordt, of de mate waarin de
test aan zijn doel beantwoordt
Gebrek aan validiteit systematische fouten (bias)
Ethische eisen
= bescherming van alle betrokkenen tegen fysieke en psychische letsels
✓ Recht op informatie
✓ Informed consent (= verzoeken om toestemming van deelnemers)
✓ Anonimiteit
✓ Vertrouwelijkheid (deelname blijft vertrouwelijk)
Praktische eisen
✓ Efficiënt
✓ Budgetvriendelijk
✓ Praktisch bruikbaar (resultaten moeten antwoord kunnen bieden)
Onderzoeksproces: fasen in onderzoek
1. Opmaak onderzoeksplan
a. Probleemstelling: schets aanleiding en doelstelling v/h onderzoek
b. Onderzoeksontwerp uitwerken: wat ga ik onderzoeken? Naar welke verbanden?
2. Verzamelen en analyseren van data
3. Rapporteren van antwoorden en conclusies
2. Het onderzoeksplan
Opstellen van onderzoeksplan = 1e fase in onderzoek
- Formulering probleemstelling
- Uitwerken van onderzoeksontwerp
De probleemstelling
= eigenlijke bedoeling v/h onderzoek, geeft richting + moet helder geformuleerd worden
4 componenten
Component Uitleg
Aanleiding Drijfveer om onderzoek te starten
- Gezonde nieuwsgierigheid
- Vaststelling in dagelijks leven
- Vaststelling uit vakliteratuur
- Vraag van opdrachtgever naar ontbrekende informatie
Doelstelling Het waarom v/h onderzoek, wat wil de onderzoeker aantonen of
bereiken?
Opdrachtgever wil probleem oplossen
Onderzoeker wil kennis verzamelen om bij te dragen tot oplossing van
de opdrachtgever
Doelen kunnen verschillen
3
Onderzoeksvaardigheden
1. Basisbegrippen
Onderzoek = doelgericht proces waarbij men op systematische manier op basis van onderzoeksontwerp,
data verzamelt en analyseert, om op een betrouwbare & geldige wijze onderzoeksvragen te beantwoorden
die deel uitmaken van een probleemstelling
Altijd 2 basisvereisten nastreven geldigheid & betrouwbaarheid
Wetenschappelijk onderzoek veronderstelt
- Systematische aanpak
- Grondige literatuurstudie
- Nauwkeurige formulering van vragen
- Geldige & betrouwbare antwoorden
- Nauwkeurige motivering van de gevolgde stappen
Soorten onderzoek
Er zijn twee hoofdtypen (doel)
1. Fundamenteel onderzoek (theoriegericht)
= menselijke kennis uitbreiden over een onderwerp
Opdrachtgevers van dit soort onderzoeken zijn vaak universiteiten
Resultaten worden vaak wetenschappelijk gepubliceerd
2. Praktijkgericht onderzoek (toegepast)
= beantwoorden van vragen uit leefomgeving/praktijk/werkveld
= beschrijven en verklaren van feiten en gebeurtenissen om ze eventueel te veranderen
Aangestuurd door commerciële, politieke of maatschappelijke organisaties
Onderscheid is niet strikt te maken
= zuiver onderzoek leidt tot praktische toepassingen
= beide moeten voldoen aan de eisen van validiteit en betrouwbaarheid
Verschillende grondvormen
❖ Kwantitatief onderzoek
= onderzoek in breedte, beantwoorden van ‘hoeveel’ vragen
Resultaten statistisch analyseren (verbanden tussen kenmerken of verbanden tussen groepen)
Resultaten veralgemenen naar populatie
❖ Kwalitatief onderzoek
= onderzoek in diepte (belevingen, ervaringen en betekenisverengingen)
Beantwoorden van ‘hoe of waarom’ vragen
Resultaten inhoudelijk analyseren (zeer kleine steekproef of zeer heterogene steekproef)
Resultaten niet veralgemenen
Beide grondvormen hebben een waarde en zijn complementair
1
,Verschillende tijdsperspectieven
Cross sectioneel onderzoek (of transversaal) Beschrijven van ontwikkelingsgegevens
Mensen eenmalig op een bepaald tijdstip
onderzocht
Vandaag enquête afnemen in bepaald klas
Tijdbesparend
Longitudinaal onderzoek Beschrijven van ontwikkelingsgegevens
Onderzoek bij eenzelfde groep op verschillende
tijdstippen
Enquête afnemen gedurende 1 jaar om de 2
maanden
Trendonderzoek Herhaalde meting met andere doelgroep
Panelonderzoek Herhaalde meting bij dezelfde doelgroep
Retrospectief onderzoek Verzamelen van informatie uit het verleden
Verzamelde gegevens worden gerelateerd aan
gegevens uit het verleden
Prematuriteit en taalontwikkeling verband
Prospectief onderzoek Resultaten van verschillende metingen worden aan
mekaar gerelateerd
Invloed van reacties op stotteren en zelfwaardering
van persoon die stottert
Eisen aan onderzoek
Wetenschappelijke eisen
Aantal kwaliteitscriteria moeten aanwezig zijn
✓ Empirisch
= onderzoek gericht op onderwerpen die zintuigelijk waarneembaar zijn
Bv onderzoek naar God is niet empirisch
Bv onderzoek naar manier waarop mensen geloof beleven is wel empirisch
Onderzoek volgt een empirische cyclus
= verband tussen theorie/idee en empirie
Deductie: vanuit theorie of idee wordt hypothese
gevormd en getoetst in empirie
Inductie: vanuit empirische vaststelling wordt
gezocht naar wetmatigheden & verklaringen
D & I wisselen elkaar af
In sociale wetenschappen gaat het steeds over “probabilistische wetmatigheden”
= kans is groot dat een fenomeen zich voordoet of dat er verband is tussen factoren
Hier zijn wel uitzonderingen mogelijk en dan spreken we van kansen
“Deterministische wetmatigheden”
= wetmatigheden waarop geen uitzonderingen mogelijk
✓ Onafhankelijk (objectief)
= zowel onafhankelijk van opdrachtgever als van onderzoeker
Bv logopedist die zelf onderzoekt hoe groot de tevredenheid van zijn patiënt is
✓ Betrouwbaar (nauwkeurig & stabiel)
= meting moet veranderingen in meetvariabele kunnen detecteren
Onderzoeker streeft naar zo weinig mogelijk toeval fouten (= onsystematische fouten)
2
, DUS vertrekken vanuit goed doordacht en uitgewerkt onderzoeksplan
Error: toevallige fouten
Bias: systematische fouten
✓ Validiteit (geldigheid)
= Bereikt de methode zijn doel? Beantwoord het onderzoek de vraag?
De validiteit is mate waarin het instrument oplevert wat ermee beoogd wordt, of de mate waarin de
test aan zijn doel beantwoordt
Gebrek aan validiteit systematische fouten (bias)
Ethische eisen
= bescherming van alle betrokkenen tegen fysieke en psychische letsels
✓ Recht op informatie
✓ Informed consent (= verzoeken om toestemming van deelnemers)
✓ Anonimiteit
✓ Vertrouwelijkheid (deelname blijft vertrouwelijk)
Praktische eisen
✓ Efficiënt
✓ Budgetvriendelijk
✓ Praktisch bruikbaar (resultaten moeten antwoord kunnen bieden)
Onderzoeksproces: fasen in onderzoek
1. Opmaak onderzoeksplan
a. Probleemstelling: schets aanleiding en doelstelling v/h onderzoek
b. Onderzoeksontwerp uitwerken: wat ga ik onderzoeken? Naar welke verbanden?
2. Verzamelen en analyseren van data
3. Rapporteren van antwoorden en conclusies
2. Het onderzoeksplan
Opstellen van onderzoeksplan = 1e fase in onderzoek
- Formulering probleemstelling
- Uitwerken van onderzoeksontwerp
De probleemstelling
= eigenlijke bedoeling v/h onderzoek, geeft richting + moet helder geformuleerd worden
4 componenten
Component Uitleg
Aanleiding Drijfveer om onderzoek te starten
- Gezonde nieuwsgierigheid
- Vaststelling in dagelijks leven
- Vaststelling uit vakliteratuur
- Vraag van opdrachtgever naar ontbrekende informatie
Doelstelling Het waarom v/h onderzoek, wat wil de onderzoeker aantonen of
bereiken?
Opdrachtgever wil probleem oplossen
Onderzoeker wil kennis verzamelen om bij te dragen tot oplossing van
de opdrachtgever
Doelen kunnen verschillen
3
