Jaar: 2023-2024
Thema 5: KOPP
Capita selecta - kinderen en jongeren
Inhoudsopgave
1. definitie................................................................................................................................................................. 3
1.1 nuances..................................................................................................................................................................... 3
1.2 definitie voor kinderen .............................................................................................................................................. 3
2. prevalentie ............................................................................................................................................................ 3
2.1 bekende KOPP........................................................................................................................................................... 4
3. prognose ............................................................................................................................................................... 4
3.1 drempelmodel........................................................................................................................................................... 4
4. risicofactoren intergenerationele transmissie........................................................................................................ 5
5. beschermende factoren intergenerationele transmissie ........................................................................................ 6
6. hoe naar cliënt brengen? ....................................................................................................................................... 7
7. mogelijke gevolgen KOPP – noden......................................................................................................................... 7
7.1 algemeen .................................................................................................................................................................. 7
KOPP-kinderen worden te vaak over het hoofd gezien in hulpverlening maar ze maken nochtans veel
veranderingen mee: ................................................................................................................................................... 7
Loyaliteit en parentificatie ......................................................................................................................................... 8
Aandacht en (h)erkenning (geen ‘ocharme’) à niet nodigm, ze kunnen er niks mee .............................................. 9
Eenzaamheid en er niet bij horen (heel veel KOPP kinderen) ................................................................................... 9
Erfelijkheid en twijfel eigen gezondheid .................................................................................................................... 9
Schuld- en schaamtegevoelens (verzwijgen) ............................................................................................................. 9
Onzekerheid in persoonlijke en intieme relaties .....................................................................................................10
Rouw en levend verlies! ...........................................................................................................................................10
Emotionele en gedragsproblemen ...........................................................................................................................10
Impact op het kind ...................................................................................................................................................11
7.2 specifiek per leeftijdsfase........................................................................................................................................11
Babytijd (0-2 jaar).....................................................................................................................................................11
Peutertijd (2-4 jaar) ..................................................................................................................................................11
Kleutertijd (4-6 jaar) .................................................................................................................................................12
Latentieleeftijd (6-12 jaar) – lagere schoolleeftijd ...................................................................................................12
Adolescentie (12-18 jaar) .........................................................................................................................................12
8. mogelijke copingmechanisme.............................................................................................................................. 13
9. diagnostiek.......................................................................................................................................................... 13
10. preventie en aanpak .......................................................................................................................................... 14
1
, 10.1 werken rond kinderen ...........................................................................................................................................15
veerkracht ........................................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
initiatieven .......................................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Kriebelkoffer ............................................................................................................................................................15
10.2 preventie aanpak ouders: kindreflex ....................................................................................................................16
10.3 werken met de ouder ............................................................................................................................................16
10.4 gezinsinterventies/preventie bij KOPP ..................................................................................................................17
Meer info ................................................................................................................................................................ 17
2
, 1. definitie
Kinderen van ouders met psychische/psychiatrische problemen (KOPP) = Kinderen van wie minstens 1 van
beide ouders wordt/werd behandeld door psychiatrische voorzieningen en waar volgens DSM een
aandoening werd vastgesteld. Alleszins gaat het om een problematiek die een ernstige invloed heeft op het
dagelijks functioneren van de patiënt in kwestie en waar met redelijke zekerheid kan ingeschat worden dat
er ook belangrijke effecten zijn op de naaste familiale omgeving. (DAGG Maaseik)
KOPP staat voor kinderen van ouders net psychische of psychiatrische problemen. We spreken hier ook wel
van psychische kwetsbaarheden.
1.1 nuances
Nuances:
• ‘Behandeld worden’: er zijn nog steeds veel mensen die niet behandeld worden voor psychische
problemen die ze ervaren, omwille van verschillende redenen, waardoor deze kinderen volgend de
definitie niet tot KOPP-kinderen zouden behoren.
• ‘Volgens DSM een aandoening werd vastgesteld’: wanneer mensen dus niet bij een psychiater
terecht komen en dus geen diagnose krijgen, worden de kinderen niet als KOPP-kinderen gezien
• ‘Redelijke zekerheid kan ingeschat worden dat er ook belangrijke effecten zijn op de naaste
familiale omgeving’: wie of wat gaat deze inschatting maken, leg je het bij de patiënt, kinderen,
omgeving, hulpverlener… hier zijn dus veel vraagtekens en je kan ervan uitgaan dat wanneer er een
psychische kwetsbaarheid is bij ouders er altijd een effect is op de kinderen.
Er zijn dus heel wat nuances die ook door de hulpverleners gemaakt worden over kinderen die buien de
beschrijving vallen van KOPP-kinderen, maar wel voldoen aan de criteria van KOPP, dat noemen we dan
verdoken KOPP.
Verdoken KOPP = Ook kinderen van ouders die (nog) niet tot erkenning van hun problemen gekomen zijn
maar geconfronteerd worden met de psychische moeilijkheden van hun ouder
Deze ouders zitten niet in de officiële hulpverlening, ouders die niet erkennen dat er een psychische
problematiek of kwetsbaarheid is, ouders die lijden aan een lichamelijke problematiek, waardoor er ook
dingen anders verlopen in het gezin. Ook kinderen na probleemscheiding kunnen soms onder de noemer
KOPP komen te staan.
KOAP = kinderen van ouders met een alcoholische of andere verslavingsproblematiek. Worden vaak samen
met KOPP genomen. Gelijkaardige noden
Dan wordt er nog een andere groep onderscheden, namelijk de KOAP. Dit zijn kinderen van ouders met een
alcohol of andere verslavingsproblematiek.
1.2 definitie voor kinderen
Voor de definitie uit te leggen aan kinderen kan gebruikt worden van ‘hoofd inde e wolken’. Dit legt uit wat
het is en helpt een start te maken om uit te leggen wat er aan de hand is met de ouder van het kind.
2. prevalentie
Als we gaan kijken naar de prevalentie kunnen we hier geen exacte cijfers op plakken, omdat niet alle
ouders net psychische kwetsbaarheid gekend zijn door de hulpverlening en er weinig onderzoek naar is.
3
Thema 5: KOPP
Capita selecta - kinderen en jongeren
Inhoudsopgave
1. definitie................................................................................................................................................................. 3
1.1 nuances..................................................................................................................................................................... 3
1.2 definitie voor kinderen .............................................................................................................................................. 3
2. prevalentie ............................................................................................................................................................ 3
2.1 bekende KOPP........................................................................................................................................................... 4
3. prognose ............................................................................................................................................................... 4
3.1 drempelmodel........................................................................................................................................................... 4
4. risicofactoren intergenerationele transmissie........................................................................................................ 5
5. beschermende factoren intergenerationele transmissie ........................................................................................ 6
6. hoe naar cliënt brengen? ....................................................................................................................................... 7
7. mogelijke gevolgen KOPP – noden......................................................................................................................... 7
7.1 algemeen .................................................................................................................................................................. 7
KOPP-kinderen worden te vaak over het hoofd gezien in hulpverlening maar ze maken nochtans veel
veranderingen mee: ................................................................................................................................................... 7
Loyaliteit en parentificatie ......................................................................................................................................... 8
Aandacht en (h)erkenning (geen ‘ocharme’) à niet nodigm, ze kunnen er niks mee .............................................. 9
Eenzaamheid en er niet bij horen (heel veel KOPP kinderen) ................................................................................... 9
Erfelijkheid en twijfel eigen gezondheid .................................................................................................................... 9
Schuld- en schaamtegevoelens (verzwijgen) ............................................................................................................. 9
Onzekerheid in persoonlijke en intieme relaties .....................................................................................................10
Rouw en levend verlies! ...........................................................................................................................................10
Emotionele en gedragsproblemen ...........................................................................................................................10
Impact op het kind ...................................................................................................................................................11
7.2 specifiek per leeftijdsfase........................................................................................................................................11
Babytijd (0-2 jaar).....................................................................................................................................................11
Peutertijd (2-4 jaar) ..................................................................................................................................................11
Kleutertijd (4-6 jaar) .................................................................................................................................................12
Latentieleeftijd (6-12 jaar) – lagere schoolleeftijd ...................................................................................................12
Adolescentie (12-18 jaar) .........................................................................................................................................12
8. mogelijke copingmechanisme.............................................................................................................................. 13
9. diagnostiek.......................................................................................................................................................... 13
10. preventie en aanpak .......................................................................................................................................... 14
1
, 10.1 werken rond kinderen ...........................................................................................................................................15
veerkracht ........................................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
initiatieven .......................................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Kriebelkoffer ............................................................................................................................................................15
10.2 preventie aanpak ouders: kindreflex ....................................................................................................................16
10.3 werken met de ouder ............................................................................................................................................16
10.4 gezinsinterventies/preventie bij KOPP ..................................................................................................................17
Meer info ................................................................................................................................................................ 17
2
, 1. definitie
Kinderen van ouders met psychische/psychiatrische problemen (KOPP) = Kinderen van wie minstens 1 van
beide ouders wordt/werd behandeld door psychiatrische voorzieningen en waar volgens DSM een
aandoening werd vastgesteld. Alleszins gaat het om een problematiek die een ernstige invloed heeft op het
dagelijks functioneren van de patiënt in kwestie en waar met redelijke zekerheid kan ingeschat worden dat
er ook belangrijke effecten zijn op de naaste familiale omgeving. (DAGG Maaseik)
KOPP staat voor kinderen van ouders net psychische of psychiatrische problemen. We spreken hier ook wel
van psychische kwetsbaarheden.
1.1 nuances
Nuances:
• ‘Behandeld worden’: er zijn nog steeds veel mensen die niet behandeld worden voor psychische
problemen die ze ervaren, omwille van verschillende redenen, waardoor deze kinderen volgend de
definitie niet tot KOPP-kinderen zouden behoren.
• ‘Volgens DSM een aandoening werd vastgesteld’: wanneer mensen dus niet bij een psychiater
terecht komen en dus geen diagnose krijgen, worden de kinderen niet als KOPP-kinderen gezien
• ‘Redelijke zekerheid kan ingeschat worden dat er ook belangrijke effecten zijn op de naaste
familiale omgeving’: wie of wat gaat deze inschatting maken, leg je het bij de patiënt, kinderen,
omgeving, hulpverlener… hier zijn dus veel vraagtekens en je kan ervan uitgaan dat wanneer er een
psychische kwetsbaarheid is bij ouders er altijd een effect is op de kinderen.
Er zijn dus heel wat nuances die ook door de hulpverleners gemaakt worden over kinderen die buien de
beschrijving vallen van KOPP-kinderen, maar wel voldoen aan de criteria van KOPP, dat noemen we dan
verdoken KOPP.
Verdoken KOPP = Ook kinderen van ouders die (nog) niet tot erkenning van hun problemen gekomen zijn
maar geconfronteerd worden met de psychische moeilijkheden van hun ouder
Deze ouders zitten niet in de officiële hulpverlening, ouders die niet erkennen dat er een psychische
problematiek of kwetsbaarheid is, ouders die lijden aan een lichamelijke problematiek, waardoor er ook
dingen anders verlopen in het gezin. Ook kinderen na probleemscheiding kunnen soms onder de noemer
KOPP komen te staan.
KOAP = kinderen van ouders met een alcoholische of andere verslavingsproblematiek. Worden vaak samen
met KOPP genomen. Gelijkaardige noden
Dan wordt er nog een andere groep onderscheden, namelijk de KOAP. Dit zijn kinderen van ouders met een
alcohol of andere verslavingsproblematiek.
1.2 definitie voor kinderen
Voor de definitie uit te leggen aan kinderen kan gebruikt worden van ‘hoofd inde e wolken’. Dit legt uit wat
het is en helpt een start te maken om uit te leggen wat er aan de hand is met de ouder van het kind.
2. prevalentie
Als we gaan kijken naar de prevalentie kunnen we hier geen exacte cijfers op plakken, omdat niet alle
ouders net psychische kwetsbaarheid gekend zijn door de hulpverlening en er weinig onderzoek naar is.
3
