DOELTREFFEND KLASBEHEER
Hoofdstuk 1: klasbeheer?
1.1 Situering, termen en begrippen
Klasbeheer = klas management voorziet in de voorwaarden voor het leren
Takenvelden van de leraar
Organisatie (gunstig werkklimaat)
1) Beheer van tijd en ruimte: goede organisatie (zakelijk)
2) Ordehandhaving: veilig en gestructureerd psychologisch klimaat; de orde in de klas en de
sociale instelling van de leerlingen (sociaal)
Didactisch handelen
3) Motivatie: aansturen en begeleiden van leerprocessen; motiveren, activeren en richten van
de aandacht (betrekkend)
4) Systematische vormende beïnvloeding: primaire taak van de leerkracht is de verrijking naar
kennis, vaardigheden en attitudes (vormend)
Klasbeheer en didactiek
Voorgaande takenvelden zijn een voorwaarde voor de daaropvolgende. De takenvelden berusten op
de voorgaande. Het gaat van een collectieve zorg naar een individuele zorg.
1 en 2 omvatten de traditionele didactische leraarstaken. Het uiteindelijke doel is de vorming van
leerlingen.
2, 3 en 4 vormen het actieterrein van het klasmanagement.
3 is een overlappingsgebied tussen klasmanagement en didactiek. Een scherpe grens tussen didactiek
en klasbeheer is niet te trekken. Klasmanagement ten dienste van vormingsproces.
Leraarsbekommernis schift van collectieve zorg naar individuele zorg. Klasbeheer is gericht op de
groep, didactiek op de leerling zelf.
Taakgerichtheid
Klasmanagement: omgeving scheppen waarbij het onderwijsleerproces alle kansen krijgt. De
kwaliteit wordt afgemeten aan de mate waarin de leerlingen openstaan voor de geboden
vormingskansen (taakgerichtheid; van buitenaf door leerkracht). Betrokkenheid komt vanuit de
leerling zelf.
Betrokkenheid Taakgerichtheid
- Spontane gerichtheid - Bemiddelde gerichtheid
- Intrinsieke motivatie - Externe motivatie door leerkracht
- Los van concrete inhoud, ontvankelijkheid
zonder meer voor de taak
- Door klasmanagement gerealiseerd
Het meten van de intensiteit van taakgerichtheid wordt gedaan a.d.h.v. de taakgerichte leertijd; de
tijd dat leerlingen op hun werk gericht zijn. Taakgerichte leertijd is langer bij groeperingsvorm dan bij
zelfstandig werk.
1
,1.2 De klas als leefmilieu
Kenmerken van de klas als leefmilieu (Doyle, 1986)
1) Multidimensionaliteit: waaier van gebeurtenissen en processen die afspelen in een klas
2) Gelijktijdigheid: alle gebeurtenissen en processen spelen zich op hetzelfde moment af;
handen te kort komen om alles gezien te hebben
3) Onmiddellijkheid: de leerkracht heeft geen bedenktijd, snel en gepast kunnen reageren
4) Onvoorspelbaarheid: je kan niet voorzien hoe kinderen zullen reageren of hoe
gebeurtenissen verlopen. Zoveel mogelijk inperken door een goede lesvoorbereiding.
5) Openbaarheid: les speelt af tussen de leerkracht en een groep leerlingen, gebrek aan privacy
van iedereen in de klas.
6) Geschiedenis: de voorgeschiedenis van de groep en elk kind apart. Regels uit vorige jaren, …
Hoe kan het dat kinderen van nature uit leergierig, inventief, creatief… zijn, maar toch niet graag naar
school gaan?
De concurrentie wordt alsmaar aantrekkelijker. Buiten de schoolomgeving genieten ze van een
grotere zelfstandigheid en autonomie dan vroeger. Kinderen genieten van een grotere financiële
draagkracht en kunnen hun eigen jeugdcultuur uitbouwen. Gevoel van onvrijheid. Kinderen worden
door de maatschappij aanzien als mondige burgers. Als kinderen toch graag naar school gaan ligt dat
aan de sociale contacten met leeftijdsgenoten en het bijleren van nieuwe dingen. Dit alles kan leiden
tot schoolmoeheid/ordeproblemen. De school heeft haar vermogen om verwondering op te wekken
moeten afstaan door opkomst van digitale. Is het toeval dat orde en discipline er sindsdien niet beter
op zijn geworden?
1.3 Kenmerken van goed klasbeheer
1) Opmerkzaamheid: snel in de gaten hebben wat er gebeurt; imago van alertheid kan
problemen voorkomen.
2) Simultaangedrag: gelijktijdig kunnen volgen van verschillende gebeurtenissen, kunnen
spreiden van aandacht. Bv: lesgeven + alertheid klas/individu + vragen meepakken
Opmerkzaamheid + gespreide aandacht = controle = middel tegen multi dimensionaliteit,
gelijktijdigheid, onmiddellijkheid en onvoorspelbaarheid
3) Continuïteit en vaart: er wordt geen tijd verloren. Krijgen geen kans om zich met iets anders
bezig te houden. Door tempo erin te houden voorkom je dat je de klas weer op gang moet
trekken = middel tegen multi dimensionaliteit en onvoorspelbaarheid
4) Vasthouden van de aandacht: door middel van een goede didactische aanpak: afwisseling,
verantwoordelijk stellen voor eigen gedrag en prestaties, …
5) Uitdaging en afwisseling in taken: variëren naar inhoud en niveau van verschillende
activiteiten/taken= motivatie
1.4 Klasbeheer: vrijheid of controle
Beginnende leerkrachten kiezen resoluut voor een tolerante leiderschapsstijl.
Tolerante leiderschapsstijl heeft risico’s:
- Kinderen hebben niet zelfgekozen om aan de schoolbanken te zitten, dus zullen zich aan de
regels willen onttrekken.
- Verantwoordelijkheid speelt bij groepen minder sterk. De aansprakelijkheid voor de goede
werking van de klas legt de leerling niet bij zichzelf, maar bijna volledig bij de leerkracht.
Alleen via een duidelijk leiderschap slaag je erin een klas goed te beheren en de didactische doelen
efficiënt te realiseren.
2
, De naïeve student: redenen van een te toegeeflijke houding als leerkracht (Vonk,1983)
1) Afzetten tegen de eigen ‘strenge’ schoolervaringen.
2) Benadering van de beroepsrol vanuit het gezichtspunt van de leerling. Lesgever identificeert
zich sterker met de leerlingen dan met medecollega’s. Aan welke kant sta je? Leerlingen
willen hierin duidelijkheid.
3) De lerarenopleiding heeft een te positieve kijk op de permissieve lerarenstijl. Terwijl dat in de
werkelijke omgangmoeilijker blijkt.
Vrijheid in een positief klimaat
Ons traditioneel systeem is onvolmaakt: prestatiedruk, vast uurroosters, beperkte inspraak, …
Verbeteringen die inspelen op de drang naar meer zelfregulering bij leerlingen kunnen het
klasbeheer een kindvriendelijk aanzicht geven.
Positief sociaal-affectief klasklimaat: de mate waarin men moet investeren in een meer individuelere
aanpak, leerlingen participatie, wederzijds respect, … kunnen de bestaande systeemfouten
ondervangen. Wordt toegepast in kleuterscholen en kleuters gaan graag naar school. Bij hoger
onderwijs krijgen leerlingen ook meer de touwtjes in eigen handen wat ook een positief effect heeft.
In de lagere school wordt dit geïntegreerd door hoekenwerk, contractwerk en e-leren. Er komt dus
meer en meer beweging in het traditionele onderwijs.
3
Hoofdstuk 1: klasbeheer?
1.1 Situering, termen en begrippen
Klasbeheer = klas management voorziet in de voorwaarden voor het leren
Takenvelden van de leraar
Organisatie (gunstig werkklimaat)
1) Beheer van tijd en ruimte: goede organisatie (zakelijk)
2) Ordehandhaving: veilig en gestructureerd psychologisch klimaat; de orde in de klas en de
sociale instelling van de leerlingen (sociaal)
Didactisch handelen
3) Motivatie: aansturen en begeleiden van leerprocessen; motiveren, activeren en richten van
de aandacht (betrekkend)
4) Systematische vormende beïnvloeding: primaire taak van de leerkracht is de verrijking naar
kennis, vaardigheden en attitudes (vormend)
Klasbeheer en didactiek
Voorgaande takenvelden zijn een voorwaarde voor de daaropvolgende. De takenvelden berusten op
de voorgaande. Het gaat van een collectieve zorg naar een individuele zorg.
1 en 2 omvatten de traditionele didactische leraarstaken. Het uiteindelijke doel is de vorming van
leerlingen.
2, 3 en 4 vormen het actieterrein van het klasmanagement.
3 is een overlappingsgebied tussen klasmanagement en didactiek. Een scherpe grens tussen didactiek
en klasbeheer is niet te trekken. Klasmanagement ten dienste van vormingsproces.
Leraarsbekommernis schift van collectieve zorg naar individuele zorg. Klasbeheer is gericht op de
groep, didactiek op de leerling zelf.
Taakgerichtheid
Klasmanagement: omgeving scheppen waarbij het onderwijsleerproces alle kansen krijgt. De
kwaliteit wordt afgemeten aan de mate waarin de leerlingen openstaan voor de geboden
vormingskansen (taakgerichtheid; van buitenaf door leerkracht). Betrokkenheid komt vanuit de
leerling zelf.
Betrokkenheid Taakgerichtheid
- Spontane gerichtheid - Bemiddelde gerichtheid
- Intrinsieke motivatie - Externe motivatie door leerkracht
- Los van concrete inhoud, ontvankelijkheid
zonder meer voor de taak
- Door klasmanagement gerealiseerd
Het meten van de intensiteit van taakgerichtheid wordt gedaan a.d.h.v. de taakgerichte leertijd; de
tijd dat leerlingen op hun werk gericht zijn. Taakgerichte leertijd is langer bij groeperingsvorm dan bij
zelfstandig werk.
1
,1.2 De klas als leefmilieu
Kenmerken van de klas als leefmilieu (Doyle, 1986)
1) Multidimensionaliteit: waaier van gebeurtenissen en processen die afspelen in een klas
2) Gelijktijdigheid: alle gebeurtenissen en processen spelen zich op hetzelfde moment af;
handen te kort komen om alles gezien te hebben
3) Onmiddellijkheid: de leerkracht heeft geen bedenktijd, snel en gepast kunnen reageren
4) Onvoorspelbaarheid: je kan niet voorzien hoe kinderen zullen reageren of hoe
gebeurtenissen verlopen. Zoveel mogelijk inperken door een goede lesvoorbereiding.
5) Openbaarheid: les speelt af tussen de leerkracht en een groep leerlingen, gebrek aan privacy
van iedereen in de klas.
6) Geschiedenis: de voorgeschiedenis van de groep en elk kind apart. Regels uit vorige jaren, …
Hoe kan het dat kinderen van nature uit leergierig, inventief, creatief… zijn, maar toch niet graag naar
school gaan?
De concurrentie wordt alsmaar aantrekkelijker. Buiten de schoolomgeving genieten ze van een
grotere zelfstandigheid en autonomie dan vroeger. Kinderen genieten van een grotere financiële
draagkracht en kunnen hun eigen jeugdcultuur uitbouwen. Gevoel van onvrijheid. Kinderen worden
door de maatschappij aanzien als mondige burgers. Als kinderen toch graag naar school gaan ligt dat
aan de sociale contacten met leeftijdsgenoten en het bijleren van nieuwe dingen. Dit alles kan leiden
tot schoolmoeheid/ordeproblemen. De school heeft haar vermogen om verwondering op te wekken
moeten afstaan door opkomst van digitale. Is het toeval dat orde en discipline er sindsdien niet beter
op zijn geworden?
1.3 Kenmerken van goed klasbeheer
1) Opmerkzaamheid: snel in de gaten hebben wat er gebeurt; imago van alertheid kan
problemen voorkomen.
2) Simultaangedrag: gelijktijdig kunnen volgen van verschillende gebeurtenissen, kunnen
spreiden van aandacht. Bv: lesgeven + alertheid klas/individu + vragen meepakken
Opmerkzaamheid + gespreide aandacht = controle = middel tegen multi dimensionaliteit,
gelijktijdigheid, onmiddellijkheid en onvoorspelbaarheid
3) Continuïteit en vaart: er wordt geen tijd verloren. Krijgen geen kans om zich met iets anders
bezig te houden. Door tempo erin te houden voorkom je dat je de klas weer op gang moet
trekken = middel tegen multi dimensionaliteit en onvoorspelbaarheid
4) Vasthouden van de aandacht: door middel van een goede didactische aanpak: afwisseling,
verantwoordelijk stellen voor eigen gedrag en prestaties, …
5) Uitdaging en afwisseling in taken: variëren naar inhoud en niveau van verschillende
activiteiten/taken= motivatie
1.4 Klasbeheer: vrijheid of controle
Beginnende leerkrachten kiezen resoluut voor een tolerante leiderschapsstijl.
Tolerante leiderschapsstijl heeft risico’s:
- Kinderen hebben niet zelfgekozen om aan de schoolbanken te zitten, dus zullen zich aan de
regels willen onttrekken.
- Verantwoordelijkheid speelt bij groepen minder sterk. De aansprakelijkheid voor de goede
werking van de klas legt de leerling niet bij zichzelf, maar bijna volledig bij de leerkracht.
Alleen via een duidelijk leiderschap slaag je erin een klas goed te beheren en de didactische doelen
efficiënt te realiseren.
2
, De naïeve student: redenen van een te toegeeflijke houding als leerkracht (Vonk,1983)
1) Afzetten tegen de eigen ‘strenge’ schoolervaringen.
2) Benadering van de beroepsrol vanuit het gezichtspunt van de leerling. Lesgever identificeert
zich sterker met de leerlingen dan met medecollega’s. Aan welke kant sta je? Leerlingen
willen hierin duidelijkheid.
3) De lerarenopleiding heeft een te positieve kijk op de permissieve lerarenstijl. Terwijl dat in de
werkelijke omgangmoeilijker blijkt.
Vrijheid in een positief klimaat
Ons traditioneel systeem is onvolmaakt: prestatiedruk, vast uurroosters, beperkte inspraak, …
Verbeteringen die inspelen op de drang naar meer zelfregulering bij leerlingen kunnen het
klasbeheer een kindvriendelijk aanzicht geven.
Positief sociaal-affectief klasklimaat: de mate waarin men moet investeren in een meer individuelere
aanpak, leerlingen participatie, wederzijds respect, … kunnen de bestaande systeemfouten
ondervangen. Wordt toegepast in kleuterscholen en kleuters gaan graag naar school. Bij hoger
onderwijs krijgen leerlingen ook meer de touwtjes in eigen handen wat ook een positief effect heeft.
In de lagere school wordt dit geïntegreerd door hoekenwerk, contractwerk en e-leren. Er komt dus
meer en meer beweging in het traditionele onderwijs.
3
