Staats- en bestuursrecht
DEEL I: FUNDAMENTELE ELEMENTEN VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
Schema WM/UM/RM:
MACHT INSTELLING BEVOEGDHEID
Wetgevende macht Parlement - Maken van wetten
Koning - Controleren van de
uitvoerende macht
Uitvoerende macht Koning - De uitvoerende
Regering macht leidt het land
en voert wetten uit
Rechterlijke macht De hoven en de - Uitspraak doen over
rechtbanken geschillen
HO1: AFBAKENING VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
1. Situering van het administratief recht
Elke Staat streeft organisatie en structuur na om de samenleving te ordenen
-> elk land is soeverein, maakt zijn eigen rechtsregels
Nationaal recht
Beïnvloed door internationaal recht VEU/VWEU/EVRM
‘Administratief recht’ of ‘bestuursrecht’
“Het recht van toepassing op de administratieve overheden en diensten in België”
Nationaal – internationale invloeden
Publiekrecht
Regels betreffende de werking en organisatie van de overheden, regels m.b.t. hun onderlinge
verhouding (horizontaal) en regels m.b.t. tot hun verticale verhouding tot private
(rechts)personen.
-> overheden onderling, gemeenten onderling, OCMW vs gemeenteraad -> publiekrecht
In beginsel dwingend recht
-> overheid heeft vaak meer macht dan de burgers
Het Grondwettelijk Recht en het Administratief Recht (=staatsrecht) vormen samen de kern van het
publiekrecht
Grondwettelijk Recht
Basisregels Belgische staatsinrichting
Rechtsstaat
Parlementaire democratie
1
, Constitutionele monarchie
Federale staat – scheiding der machten
Grondrechten
Administratief Recht
Uitwerking van deze basisregels op het niveau van de uitvoerende macht
-> UM gaan de wetten, decreten en besluiten gaan uitvoeren die bevoegd zijn voor de UM
-> Zij maken GEEN wetgeving!
Organiseert het openbaar bestuur
Regelt de taakverdeling van het openbaar bestuur binnen de grenzen van het grondwettelijk recht
Openbaar bestuur (= Wie valt onder het openbaar bestuur)?
Bestuurlijke overheden ingericht door de Grondwet
Federale en regionale uitvoerende macht + provincies en gemeenten
Bijkomende bestuurlijke diensten opgericht of erkend door de bestuurlijke overheden
functioneren onder hiërarchisch of administratief toezicht van de bestuurlijke overheden +
derden verbinden a.d.h.v. eenzijdige beslissingen
Bv. OCMW ’s, kind en gezin (agentschap) + verzekeringsrecht?
Bestuurlijke overheden
Federale UM
ingericht door de Gw.
Regionale UM
(openbaar) bestuur
Hiërarchisch of
administratief toezicht
Bijkomende bestuurlijke
Kunnen derden verbinden
diensten opgericht/erkend
door het nemen van
door de bestuurlijke
eenzijdige beslissingen
overheden
-> RIZIV kan beslissingen nemen over individuele verzekeringsbeslissingen -> dit is eenzijdig Kind en gezin,
Bpost… kunnen ook eenzijdige beslissingen nemen
‘Art. 37, 38, 39, 105 en 108 GW’
2
, Het algemeen belang
Inhoud is geen vaststaand gegeven
Veranderende beleidsopvatting en verwachtingen burger
Verzorgingsstaat breed begrip
≠ met privaatrecht is het algemeen belang: in het privaatrecht is dat voor het eigen belang, in het publiekrecht
is het niet de bedoeling dat ze aan zichzelf denken, ze moeten beslissingen nemen in het algemeen belang,
wat goed is voor de bevolking bv. zeer gevaarlijk wegdek en men moet dit herstructureren maar er staan
huizen in de weg -> individu die daar woont gaat niet blij zijn, omdat ze zijn huis gaan plat smijten, maar voor
de samenleving is dit positief
Instrumenten om die persoon in dat huis uiteindelijk te gaan dwingen om het huis te verlaten = onteigening
Realisatie van het algemeen belang
Individuele toepassingsbeslissingen in concrete dossiers = bestuurlijke beslissingen
Algemeen geldend reglement/verordening = beslissingen van wetgevende aard
Geschillen met of binnen bestuur: rechtbanken die tot de uitvoerende macht behoren
= jurisdictionele beslissing
Hoe realiseren? In een concreet dossier gaat men in het algemeen belang gaan onteigenen = individuele
bestuursbeslissing
-> UM heeft altijd een toewijzend doel
-> Beslissingen kunnen individueel of algemeen
-> rechterlijke instanties die zich in de UM mengen -> statuut is weinig
Verschillen: zijn ook rechters of advocaten
RvS enkel bevoegd bij eenzijdige beslissingen en onbevoegd bij meerzijdige overeenkomsten (zoals contracten)
Beslissingen genomen door het bestuur vallen steeds onder het administratief recht:
Individuele bestuurlijke
Benoeming/vergunning
beslissingen
Realisatie algemeen Beslissing van Gemeentelijke politie
Taak: wetten uitvoeren
belang wetgevende aard verordening
Jurisdictionele
Beslissing in tuchtzaken
beslissingen
-> jurisdictionele beslissingen bv. in tuchtzaken wanneer een ambtenaar zich niet goed heeft gedragen
3
, 2. Administratief recht is uitzonderingsrecht
Rechtvaardiging: slagkracht (iedereen kan naar de rechtbank stappen) – algemeen belang vs. privaat
belang
Principe: gemeenrecht uitgangspunt gelijkwaardigheid van de partijen
privaatrechtelijke technieken (vb. overeenkomsten)
Opdrachten van algemeen belang bijkomende publiekrechtelijke technieken aangepast aan
de noden van het algemeen belang
-> Openbaar bestuur heeft soms meer slagkracht dan een individu
-> particulier kan wel weigeren als een ander zijn woning wenst en blijft bieden tot boven de
waarde (nee = nee)
Eigen rechtsregels voor de administratieve overheden
Eigen ruimere rechten (voorrechten)
Eigen zwaardere plichten
Eigen terminologie
3. Uitvoerbare beslissingen
In het kader van zijn taakvervulling neemt het bestuur dagelijks uitvoerbare beslissingen
In het algemeen belang optreden d.m.v. eenzijdige, gezagshalve beslissingen
= eenzijdige administratieve rechtshandelingen of uitvoerbare beslissingen
OPGELET: besturen hebben verschillende activiteiten
Een materiële handelingen zonder rechtsgevolgen is geen uitvoerbare beslissing
De materiële handeling is dan een veruitwendiging van de rechtsgevolgen van de
administratieve rechtshandeling
Criterium?
Administratieve rechtshandelingen hebben rechtsgevolgen die het
Eenzijdige vs. meerzijdige administratieve rechtshandelingen (kunnen kwalificeren op het examen)
Akkoord van de betrokkene meerzijdig administratieve rechtshandeling; overeenkomst
(privaat recht)
Rechtgevolgen zonder akkoord betrokkene eenzijdige administratieve rechtshandeling
(publiek recht (focus hier))
= de uitvoerbare beslissing
Ongeacht draagwijdte: individueel of algemeen
Vernietiging RvS bij onwettigheid (art. 14 RvS-wet)
4
DEEL I: FUNDAMENTELE ELEMENTEN VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
Schema WM/UM/RM:
MACHT INSTELLING BEVOEGDHEID
Wetgevende macht Parlement - Maken van wetten
Koning - Controleren van de
uitvoerende macht
Uitvoerende macht Koning - De uitvoerende
Regering macht leidt het land
en voert wetten uit
Rechterlijke macht De hoven en de - Uitspraak doen over
rechtbanken geschillen
HO1: AFBAKENING VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
1. Situering van het administratief recht
Elke Staat streeft organisatie en structuur na om de samenleving te ordenen
-> elk land is soeverein, maakt zijn eigen rechtsregels
Nationaal recht
Beïnvloed door internationaal recht VEU/VWEU/EVRM
‘Administratief recht’ of ‘bestuursrecht’
“Het recht van toepassing op de administratieve overheden en diensten in België”
Nationaal – internationale invloeden
Publiekrecht
Regels betreffende de werking en organisatie van de overheden, regels m.b.t. hun onderlinge
verhouding (horizontaal) en regels m.b.t. tot hun verticale verhouding tot private
(rechts)personen.
-> overheden onderling, gemeenten onderling, OCMW vs gemeenteraad -> publiekrecht
In beginsel dwingend recht
-> overheid heeft vaak meer macht dan de burgers
Het Grondwettelijk Recht en het Administratief Recht (=staatsrecht) vormen samen de kern van het
publiekrecht
Grondwettelijk Recht
Basisregels Belgische staatsinrichting
Rechtsstaat
Parlementaire democratie
1
, Constitutionele monarchie
Federale staat – scheiding der machten
Grondrechten
Administratief Recht
Uitwerking van deze basisregels op het niveau van de uitvoerende macht
-> UM gaan de wetten, decreten en besluiten gaan uitvoeren die bevoegd zijn voor de UM
-> Zij maken GEEN wetgeving!
Organiseert het openbaar bestuur
Regelt de taakverdeling van het openbaar bestuur binnen de grenzen van het grondwettelijk recht
Openbaar bestuur (= Wie valt onder het openbaar bestuur)?
Bestuurlijke overheden ingericht door de Grondwet
Federale en regionale uitvoerende macht + provincies en gemeenten
Bijkomende bestuurlijke diensten opgericht of erkend door de bestuurlijke overheden
functioneren onder hiërarchisch of administratief toezicht van de bestuurlijke overheden +
derden verbinden a.d.h.v. eenzijdige beslissingen
Bv. OCMW ’s, kind en gezin (agentschap) + verzekeringsrecht?
Bestuurlijke overheden
Federale UM
ingericht door de Gw.
Regionale UM
(openbaar) bestuur
Hiërarchisch of
administratief toezicht
Bijkomende bestuurlijke
Kunnen derden verbinden
diensten opgericht/erkend
door het nemen van
door de bestuurlijke
eenzijdige beslissingen
overheden
-> RIZIV kan beslissingen nemen over individuele verzekeringsbeslissingen -> dit is eenzijdig Kind en gezin,
Bpost… kunnen ook eenzijdige beslissingen nemen
‘Art. 37, 38, 39, 105 en 108 GW’
2
, Het algemeen belang
Inhoud is geen vaststaand gegeven
Veranderende beleidsopvatting en verwachtingen burger
Verzorgingsstaat breed begrip
≠ met privaatrecht is het algemeen belang: in het privaatrecht is dat voor het eigen belang, in het publiekrecht
is het niet de bedoeling dat ze aan zichzelf denken, ze moeten beslissingen nemen in het algemeen belang,
wat goed is voor de bevolking bv. zeer gevaarlijk wegdek en men moet dit herstructureren maar er staan
huizen in de weg -> individu die daar woont gaat niet blij zijn, omdat ze zijn huis gaan plat smijten, maar voor
de samenleving is dit positief
Instrumenten om die persoon in dat huis uiteindelijk te gaan dwingen om het huis te verlaten = onteigening
Realisatie van het algemeen belang
Individuele toepassingsbeslissingen in concrete dossiers = bestuurlijke beslissingen
Algemeen geldend reglement/verordening = beslissingen van wetgevende aard
Geschillen met of binnen bestuur: rechtbanken die tot de uitvoerende macht behoren
= jurisdictionele beslissing
Hoe realiseren? In een concreet dossier gaat men in het algemeen belang gaan onteigenen = individuele
bestuursbeslissing
-> UM heeft altijd een toewijzend doel
-> Beslissingen kunnen individueel of algemeen
-> rechterlijke instanties die zich in de UM mengen -> statuut is weinig
Verschillen: zijn ook rechters of advocaten
RvS enkel bevoegd bij eenzijdige beslissingen en onbevoegd bij meerzijdige overeenkomsten (zoals contracten)
Beslissingen genomen door het bestuur vallen steeds onder het administratief recht:
Individuele bestuurlijke
Benoeming/vergunning
beslissingen
Realisatie algemeen Beslissing van Gemeentelijke politie
Taak: wetten uitvoeren
belang wetgevende aard verordening
Jurisdictionele
Beslissing in tuchtzaken
beslissingen
-> jurisdictionele beslissingen bv. in tuchtzaken wanneer een ambtenaar zich niet goed heeft gedragen
3
, 2. Administratief recht is uitzonderingsrecht
Rechtvaardiging: slagkracht (iedereen kan naar de rechtbank stappen) – algemeen belang vs. privaat
belang
Principe: gemeenrecht uitgangspunt gelijkwaardigheid van de partijen
privaatrechtelijke technieken (vb. overeenkomsten)
Opdrachten van algemeen belang bijkomende publiekrechtelijke technieken aangepast aan
de noden van het algemeen belang
-> Openbaar bestuur heeft soms meer slagkracht dan een individu
-> particulier kan wel weigeren als een ander zijn woning wenst en blijft bieden tot boven de
waarde (nee = nee)
Eigen rechtsregels voor de administratieve overheden
Eigen ruimere rechten (voorrechten)
Eigen zwaardere plichten
Eigen terminologie
3. Uitvoerbare beslissingen
In het kader van zijn taakvervulling neemt het bestuur dagelijks uitvoerbare beslissingen
In het algemeen belang optreden d.m.v. eenzijdige, gezagshalve beslissingen
= eenzijdige administratieve rechtshandelingen of uitvoerbare beslissingen
OPGELET: besturen hebben verschillende activiteiten
Een materiële handelingen zonder rechtsgevolgen is geen uitvoerbare beslissing
De materiële handeling is dan een veruitwendiging van de rechtsgevolgen van de
administratieve rechtshandeling
Criterium?
Administratieve rechtshandelingen hebben rechtsgevolgen die het
Eenzijdige vs. meerzijdige administratieve rechtshandelingen (kunnen kwalificeren op het examen)
Akkoord van de betrokkene meerzijdig administratieve rechtshandeling; overeenkomst
(privaat recht)
Rechtgevolgen zonder akkoord betrokkene eenzijdige administratieve rechtshandeling
(publiek recht (focus hier))
= de uitvoerbare beslissing
Ongeacht draagwijdte: individueel of algemeen
Vernietiging RvS bij onwettigheid (art. 14 RvS-wet)
4
