Inhoud
1. Introductie.........................................................................................................................................................................................5
1.1 ingrijpende gebeurtenissen........................................................................................................................................................6
1.1.1 Mogelijke reacties................................................................................................................................................................6
1.1.2 Definities..............................................................................................................................................................................6
1.1.3 ons eigen verhaal.................................................................................................................................................................7
1.2 Crisis............................................................................................................................................................................................7
1.2.1 Omschrijving.........................................................................................................................................................................8
1.2.2 Opdeling van ‘crisis’ volgens oorzaak..................................................................................................................................9
1.2.3 Sybtypes...............................................................................................................................................................................9
1.2.4 Interventie afhankelijk van…..............................................................................................................................................10
1.2.5 Crisis : groeikans?...............................................................................................................................................................13
1.2.6 Enkele basis-begrippen......................................................................................................................................................14
1.2.7 Tenslotte (samenvatting)...................................................................................................................................................15
1.2.8 Waar kan ik terecht of naar doorverwijzen?.....................................................................................................................16
2. Mobiel Crisis Team..........................................................................................................................................................................17
2.1 Plaats in het hulpverleningslandschap: artikel 107..................................................................................................................17
2.1.1 Artikel 107..........................................................................................................................................................................17
2.2 Wat doen we ?..........................................................................................................................................................................17
2.2.1 Crisis...................................................................................................................................................................................17
2.3 Wie zijn we ?.............................................................................................................................................................................18
2.4 Hoe verloopt een aanmelding + criteria...................................................................................................................................18
2.4.1 Aanmelingscriteria.............................................................................................................................................................18
2.4.2 Hoe aanmelden..................................................................................................................................................................18
2.5 Verloop van een begeleiding.....................................................................................................................................................19
2.5.1 Interventie – begeleiding...................................................................................................................................................19
2.5.2 Afronding............................................................................................................................................................................20
2.5.3 Netwerkpartners................................................................................................................................................................20
2.6 Nice to know.............................................................................................................................................................................21
3. Crisisopvang - psychosociale ondersteuning..................................................................................................................................22
3.1 intro..........................................................................................................................................................................................22
3.1.1 Doelstellingen.....................................................................................................................................................................22
3.1.2 Acute fase / post-acute fase..............................................................................................................................................22
3.2 Wat is stress?............................................................................................................................................................................23
3.2.1 Teveel/ te weinig stress?....................................................................................................................................................23
3.2.2 basisemoties.......................................................................................................................................................................25
3.2.3 stresshormonen adrenaline en cortisol.............................................................................................................................25
3.2.4 Peak end rule......................................................................................................................................................................25
1
, 3.2.5 Types of stressors...............................................................................................................................................................25
3.3 geschiedenis psychosociale rampenhulpverlening...................................................................................................................26
3.4 Trauma – PTSD..........................................................................................................................................................................27
3.4.1 Wat is trauma?...................................................................................................................................................................27
3.4.2 Onderverdelingen trauma..................................................................................................................................................28
3.4.3 PTSD...................................................................................................................................................................................28
3.4.4 Traumatische tegenoverdracht..........................................................................................................................................29
3.5 5 principes van veerkracht........................................................................................................................................................30
3.5.1 5 elementen psychosociale eerste zorg.............................................................................................................................30
3.5.2 Het hulpverlenend gesprek................................................................................................................................................31
3.6 Zorg voor de hulpverlener.........................................................................................................................................................32
3.6.1 Pathologie..........................................................................................................................................................................32
3.6.2 Het model...........................................................................................................................................................................32
3.6.3 stepped-care model...........................................................................................................................................................33
3.7 zelfzorg: uw zelfzorgplan...........................................................................................................................................................33
3.7.1 zelfzorgplan........................................................................................................................................................................33
3.7.2 Achtergrond van een zelfzorgplan.....................................................................................................................................33
3.7.3 Theoretische grond............................................................................................................................................................34
3.8 Specifieke technieken...............................................................................................................................................................34
3.8.1 CISM-Critical incident stress management........................................................................................................................34
3.8.2 peer support systems.........................................................................................................................................................34
3.8.3 opvang van hulpverleners/medewerkers..........................................................................................................................35
3.8.4 psychosocial aftermath......................................................................................................................................................36
3.8.5 afsluitende tips naar organisaties......................................................................................................................................37
4. Kindermishandeling.........................................................................................................................................................................37
Wat is kindermishandeling?........................................................................................................................................................37
4.1 Vormen van kindermishandeling.............................................................................................................................................38
4.1.1 Mishandeling......................................................................................................................................................................38
4.1.2 Verwaarlozing.....................................................................................................................................................................38
4.1.3 Seksueel misbruik...............................................................................................................................................................39
4.2 Signalen.....................................................................................................................................................................................40
4.2.1 Signalen van lichamelijke mishandeling.............................................................................................................................40
4.2.2 Signalen van psychische mishandeling en verwaarlozing..................................................................................................40
4.2.3 Signalen van seksueel misbruik..........................................................................................................................................41
4.3 Risicofactoren............................................................................................................................................................................41
4.3.1 Risicofactoren bij de ouders...............................................................................................................................................41
4.3.2 Risicofactoren bij het kind..................................................................................................................................................41
4.3.3 Omgevingsfactoren............................................................................................................................................................41
4.4 Gevolgen van een trauma.........................................................................................................................................................42
2
, 4.4.1 Gevolgen van een trauma – traumasignalen (denken en voelen).....................................................................................42
4.4.2 Traumasignalen – gedragsmatig........................................................................................................................................43
4.5 Gesprek voeren met een mishandeld kind/ een mishandelde jongere...................................................................................43
4.5.1 Wat doen?..........................................................................................................................................................................43
4.5.2 Wat niet doen?...................................................................................................................................................................43
4.5.3 tips......................................................................................................................................................................................44
4.6 Hulpverleningsinstanties m.b.t. kindermishandeling...............................................................................................................44
5. Psychosociale aspecten van suïcidaal gedrag (13 reasons why)....................................................................................................45
5.1 Suicidaal gedrag........................................................................................................................................................................45
5.2 Mythe of waarheid....................................................................................................................................................................46
5.2.1 Suïcidaal gedrag is een ziekte............................................................................................................................................46
5.2.2 suïcidaal gedrag is erfelijk..................................................................................................................................................46
5.2.3 Mensen die erover praten, doen het niet..........................................................................................................................46
5.2.4 een zelfmoordpoging betekent dat iemand dood wil.......................................................................................................46
5.2.5 wanneer iemand zich terug beter voelt na een poging betekent dit dat het risico voorbij is..........................................46
5.2.6 zelfdoding gebeurt impulsief.............................................................................................................................................46
5.3 Verklaring..................................................................................................................................................................................47
5.3.1 Waarom suïcide.................................................................................................................................................................47
5.3.2 Model.................................................................................................................................................................................47
5.3.3 Verklarend model...............................................................................................................................................................50
5.4 Suïcidaal proces.........................................................................................................................................................................50
5.4.1 Hoe bespreek je dit best?..................................................................................................................................................51
5.4.2 Signalen die wijzen op suïciderisico...................................................................................................................................51
6. Suïcidaliteit bespreekbaar maken, inschatten en vervolgzorg opzetten........................................................................................52
6.1 Suïcidaliteit herkennen en bespreekbaar maken.....................................................................................................................52
6.1.1 INtro...................................................................................................................................................................................52
6.1.2 Signalen herkennen............................................................................................................................................................53
6.1.3 Bespreekbaar maken suïcidaliteit......................................................................................................................................55
6.1.4 Inschatten zelfdodingsgedachten......................................................................................................................................56
6.2 Formuleren suïciderisico en opzetten vervolgzorg...................................................................................................................58
6.2.1 Risicoformulering...............................................................................................................................................................58
6.2.2 Vervolgzorg opzetten en zorgcontinuïteit.........................................................................................................................59
6.2.3 Doorverwijzen....................................................................................................................................................................60
6.2.4 Safety Plan..........................................................................................................................................................................60
6.2.5 Ondersteunende tools.......................................................................................................................................................62
6.2.6 BAsisprincipes....................................................................................................................................................................63
6.2.7 Zelfzorg...............................................................................................................................................................................63
7. Wetgeving en deontologie..............................................................................................................................................................63
7.1 Het beroepsgeheim...................................................................................................................................................................63
3
, 7.1.1 Strafwetboek......................................................................................................................................................................63
7.2 Het beroepsgeheim verbreken.................................................................................................................................................63
7.2.1 Strafwetboek......................................................................................................................................................................64
7.2.2 Bij verbreken beroepsgeheim............................................................................................................................................65
7.2.3 Het beroepsgeheim na de suïcide......................................................................................................................................65
7.3 Zelfbeschikkingsrecht................................................................................................................................................................66
7.3.1 Autonomie van client.........................................................................................................................................................66
7.3.2 Informed consent...............................................................................................................................................................66
7.3.3 Het mandaat van de hulpverlener.....................................................................................................................................66
7.4 Minderjarigen............................................................................................................................................................................66
7.5 Aansprakelijkheid......................................................................................................................................................................67
7.5.1 Strafrechtelijk.....................................................................................................................................................................67
7.5.2 Schuldig verzuim................................................................................................................................................................67
7.5.3 Burgerrechtelijk..................................................................................................................................................................67
7.6 Casuïstiek...................................................................................................................................................................................68
8. Na een suïcide.................................................................................................................................................................................70
8.1 Rouwen na zelfdoding – hulpverlener als nabestaande...........................................................................................................70
8.1.1 Post-interventie suïcide.....................................................................................................................................................70
8.2 Achtergrond, basisinfo: Rouwen na zelfdoding........................................................................................................................71
8.2.1 Wat is rouw?......................................................................................................................................................................71
8.2.2 Impact van een rouwproces...............................................................................................................................................72
8.2.3 Aspecten van rouw in relatie tot verleden........................................................................................................................72
8.2.4 Persoonlijke impact van rouwproces.................................................................................................................................72
8.2.5 Praktische impact van een rouwproces.............................................................................................................................73
8.2.6 Professionele impact van een rouwproces........................................................................................................................73
8.2.7 Emotie(h)erkenning….........................................................................................................................................................73
8.2.8 Het waarom?......................................................................................................................................................................74
8.2.9 Rouwen is een sociaal proces............................................................................................................................................74
8.3 Slechtnieuwsmeling en eerste opvang na suïcide....................................................................................................................74
8.3.1 Informeren.........................................................................................................................................................................75
8.3.2 Eerste opvang & korte termijn ondersteuning..................................................................................................................76
8.3.3 Opvolging & opvang nabestaanden – lange termijn..........................................................................................................79
8.4 Werkgroep Verder na Zelfdoding.............................................................................................................................................80
9. Impact van een suïcidaal gezinslid op de naasten..........................................................................................................................81
9.1 Inleiding: wat leert de suïcidologie ons?...................................................................................................................................81
9.1.1 Suicidaal proces..................................................................................................................................................................81
9.2 Waarom suicidegedachten bijzondere uitdagingen met zichzelf meebrengen voor naasten?...............................................81
9.2.1 Uitdagingen........................................................................................................................................................................81
9.3 impact en uitdagingen op de naasten.......................................................................................................................................82
4
, 9.3.1 Impact op naasten..............................................................................................................................................................82
9.3.2 Zorgtraject van het suïcidaal gezinslid...............................................................................................................................84
9.4 Impact en uitdagingen op gezin (srelaties)...............................................................................................................................84
9.4.1 Impact op gezin..................................................................................................................................................................84
9.4.2 Impact op naaste – gezinsrelaties en gezin.......................................................................................................................84
9.5 Noden van naasten...................................................................................................................................................................86
9.5.1 Noden van naasten als zorgdrager....................................................................................................................................86
9.5.2 Noden – zorgvrager............................................................................................................................................................86
9.5.3 Noden van naasten............................................................................................................................................................87
9.6 Rol van de professionele hulpverleners....................................................................................................................................87
9.6.1 Algemene consensus..........................................................................................................................................................87
9.6.2 Drempels voor hulpverleners om naasten te betrekken...................................................................................................87
9.6.3 Hoe naasten betrekken?....................................................................................................................................................87
10. Voorbeeldvragen...........................................................................................................................................................................88
INTRO les (Mieke Traen) ................................................................................................................................................................88
Mobiel Crisis Team Oostende.........................................................................................................................................................88
Psychosociale opvang (Nils Vandenbroeck) ...................................................................................................................................89
1. INTRODUCTIE
Een ingrijpende gebeurtenis leid niet altijd tot een crisis. Je kan een ingrijpende gebeurtenis meemaken, maar niet in crisis gaan.
5
,1.1 INGRIJPENDE GEBEURTENISSEN
1.1.1 MOGELIJKE REACTIES
- Mijn wereld stond stil -> basis herinstaleren (geeef ze een stoel om op te zitten, een deken
- Dit kan niet -> ontkenning
- Hoe kan dit nu gebeuren -> wat heb ik gedaan dat dit gebeurd is?
- Ik kan dit niet geloven -> het kan zijn dat jij dat kan geloven, maar IK niet
o Voelen zich vervreemd van de andere -> kan kwaadheid meebrengen
- Waarom?
- Waarom bij ons?
- Wat heb ik verkeerd gedaan? -> schulddrang,
- Wat heeft hij/zij verkeerd gedaan?
o Wat heeft mijn man verdiend om op die operatietafel te liggen?
- Ik kan dit niet
o Heeft te maken met de rollen
o Vb. moeder ligt in ziekenhuis voor suïcidepoging en vader komt toe met 2 kinderen. Vader gaat zich hier niet
op zijn gemak voelen.
- Zeg me dat dit niet echt is…
Vb. ouders krijgen bericht dat kind gestorven is. Kans is heel groot dat de moeder op de grond valt. Probeer eerst partner of
iemand anders naast die persoon te gaan zetten op de grond. Kunnen ze dit niet, ga zelf naast de mama gaan zitten. Laat ze even
liggen en probeer ze niet meteen terug recht te laten staan.
Wat doen bij deze reacties:
- Probeer de basis herinstaleren (tijd en ruimte)
o Ze zijn de grond onder hun voeten verloren, probeer deze opnieuw te herstellen.
- geef ze stoel om op te zitten, deken geven,…
- Schuldgevoel zal heel vaak voorkomen
o Goed vastnemen en luisteren!
1.1.2 DEFINITIES
Ingrijpende gebeurtenissen
= Gebeurtenissen die jouw leven en/of dat van je naasten ingrijpend veranderen (vb. weigering van asiel, overlijden,
ontslag, plotse ziekte van familielid, onveilige thuissituatie,…)
Schokkende of traumatiserende gebeurtenis
= de gebeurtenis is ook onverwachts en ingrijpend, maar gooit de basisverwachtingen, je concept van veiligheid door elkaar.
De wereld wordt als onveilig ervaren.
Je bent dus niet altijd het rechtstreekse slachtoffer, maar jouw leven zal ook veranderen. Plots gebeurt er ‘iets’ en die
gebeurtenis laat sporen na, die soms erg lang voelbaar zijn.
Dus:
1) Individueel verhaal! (iedereen reageert anders, wat voor de ene ingrijpend is is het misschien niet voor de andere)
2) Je kan je er (meestal) niet op “voorbereiden”. Je reactie is voor jezelf ook ‘nieuw’
3) De gevolgen zijn vaak niet altijd meteen duidelijk of te voorspellen
= controle verlies centraal, over het ‘nu’ en ‘de toekomst’, voor ‘jou’ en vaak ook je omgeving
Belangrijk om los te koppelen van ‘crisis’
6
, - Niet iedereen gaat in ‘crisis’ –modus
- Niet iedereen gaat meteen in ‘crisis’ modus belangrijk om te blijven opvolgen!
Een ingrijpende gebeurtenis kan dus leiden tot een crisis, maar niet noodzakelijk
“Elke mens reageert anders op die specifieke ingrijpende gebeurtenis… Er is geen “goed” vs. “fout’, er is geen handleiding “
1.1.3 ONS EIGEN VERHAAL
Jozef, 93 jaar
”…. De cardioloog en de huisarts zeiden dat ik het moest doen, me laten opereren aan mijn hart. Ik had echt geen keuze…. Maar
toen ik in het ziekenhuis was, ging het niet goed met mijn vrouw en ze kon niet meer alleen blijven…. Toen ik 2 weken later terug
thuis kwam, verbleef ze in Kort Verblijf in een WZC en blijkbaar zal ze daar nu blijven… Ik had echt geen andere keuze, maar ik
voel me zo verschrikkelijk schuldig….”
Maatschappij ziet dit misschien niet als een ingrijpende gebeurtenis, maar voor deze man wel
Janne, 19 jaar
“… we gingen zoals altijd fitnessen op vrijdagavond, daarna zouden we nog een pintje gaan drinken. Op een bepaald moment
hoor ik precies een luide bonk. Ik keek achter me en zag een man liggen, tussen de loopband en de hometrainer, zo, op de
grond, bewusteloos… Iedereen keek ernaar en stond daar maar… Ik heb geroepen dat ze de 112 moesten bellen en toch naar
die man geweest… Gelukkig had ik net reanimatie gezien op school en ben begonnen… De 112 was er vlug…. Maar hoe gaat het
nu met die man? Het houdt me al het ganse weekend bezig, we zijn dan wel iets gaan drinken, maar de sfeer was niet echt
dat….”
Louise, 26 jaar
“… het was een zware bevalling, 14h in totaal, maar zo gelukkig met Maurice… Terug thuis, is het echt wel zoeken… de
borstvoeding begint goed te lukken, maar soms is het wel zwaar om niet te kunnen doorslapen… Gelukkig komt de kraamhulp
en is Britt ook nog enkele weken thuis, samen lukt het ons wel… “
Thomas, 36 jaar
“… een heel leuke vakantiedag, zo was die toch begonnen…. Lekker met de vrienden een ferme mountainbike route aan het
doorploegen, … Op een terras een pintje… Toen keek Tiebe op zijn gsm en riep ‘oh nee’… bleek dat de fabriek waar Tiebe en ik al
jaren werkten in de nachtploeg in brand stond… “
Annelies, 41 jaar
“… mijn man was al enkele dagen stiller, ik dacht dat hij gewoon moe was… Toen de kinderen eindelijk sliepen, zei hij “we
moeten eens babbelen”… ik was op slag ongerust, dacht dat er iets op zijn werk was… bleek dat hij al enkele maanden verliefd is
op een buurvrouw en hij wil scheiden… de wereld stond letterlijk stil…. “
Ismael, 23 jaar en Saul, 24 jaar… al sinds lagere school beste vrienden
“…. Sinds zaterdag staat onze wereld stil… Ik ben zo bezorgd over mijn familie in Gaza… Saul over zijn familie in Tel Aviv… Hoe
moet dit verder, hoe spreken we hierover, zonder elkaar te kwetsen. Ik ben zo bang om onze vriendschap te verliezen… “
1.2 CRISIS
“to deal or not to deal... , that’s not the question…”
7
, - Er is iets gebeurd. Of je er wel of niet mee omgaat is niet de vraag. Het gebeurt gewoon en je hebt er geen keuze in. Het
gaat om hoe je er mee omgaat, wat heb je nodig om ermee om te gaan.
1.2.1 OMSCHRIJVING
= “crisis = onmogelijkheid om om te gaan/ zich aan te passen aan een verandering” “to deal, or not to deal…
- Het begrip ‘crisis’ : geen evidente, eenduidige definitie
- Zal voor elke persoon anders zijn, elke persoon zal ook anders reageren…
“ een crisis ontstaat of bestaat als de mogelijkheden van individuen of groepen om een noodzakelijk of wenselijk doel te
bereiken uitgeput, ontoereikend of geblokkeerd zijn”
Een zeer belangrijke basisdefinitie
“ een crisis = periode van onevenwicht en verminderd functioneren als een gevolg van een gebeurtenis of een situatie. Deze
veroorzaakt een significant probleem, dat niet kan opgelost worden door vertrouwde coping strategieën”
KENMERKEN VAN DE PERSOON IN CRISIS
- Bewustzijnsvernauwing
o Iemand die ik crisis kijkt door een zeer klein gaatje. Brede blik versmalt heel veel
o Aandacht zal gaan naar dingen die hoop geven of bevestigen dat het niet goed is
- Verbijstering
o De schok
- Pre-occupatie met directe verleden
o vanochtend
- Machteloosheid
- Cirkeldenken
aangevuld met procesmatige kenmerken:
- Oplopende spanning
o Spanning in de crisis is niet het hoogtepunt van de situatie: je werkt met onvoorspelbare situaties
o Iemand in een crisis kan onvoorspelbaar zijn, want de spanning kan plots komen
- Tekortschieten van vertrouwde oplossingen voor problemen
o Kunnen niet terugvallen op de kern van een crisissituatie
Maar ook:
- Richten van je krachten op het behoud van de bestaande situatie
Naast ook rekening houden met
- Rol van de omgevingsfactoren hierin
o zeer breed ( warmte in kamer, wie zit er nog in de omgeving, welke ruimte,…)
- Moeizaamheid van het veranderingsproces
o Het is mogelijk dat je niet iedereen meekrijgt
“… any real resolution of the crisis must ultimately involve a new way of being in the world. Yet the resistance to doing so is
great, and will not occur in the absence of repeated and varieted encounters in natural experience’
- Mensen gaan naar een nieuwe manier van zijn, maar niet naar een leuk iets. Hierdoor zal er een enorme weerstand
zijn.
8
,“een crisis verwijst niet naar de situatie of objectieve gebeurtenis zelf, maar wel naar een individu’s subjectieve ervaring of
perceptie (‘appraisal’) van, en diens reactie op, een bepaalde situatie
Kern:
- “kan ik deze situatie (last) oplossen of dragen, met mijn gebruikelijke copingmechanismen (draagkracht)”
o Stel “ja” : evenwicht tussen draaglast en draagkracht
o Stel “nee” : draaglast en draagkracht uit evenwicht = crisis
“crisis is dus een kwestie van perceptie”
MAAR blijft dus vooral een subjectieve ervaring van een bepaalde situatie
Gevolgen?
- Zeer verschillend per individu, zelfs al maakt de groep hetzelfde mee
- Afhankelijk van het ‘hier en het nu’ hoe het wordt beleefd
- En zal dus sterk bepaald worden door de perceptie van elke persoon op die specifieke situatie of gebeurtenis op dat
moment
1.2.2 OPDELING VAN ‘CRISIS’ VOLGENS OORZAAK
- 1. Eén gebeurtenis, een acute stressor
o plotse en schokkende gebeurtenis voor deze persoon
o Stress reacties zijn normale reacties op een abnormale gebeurtenis
o Wordt niet door iedereen als een ‘schokkende’ gebeurtenis ervaren!!!!
- 2. Cumulatie verschillende stressoren/gebeurtenissen , “een cluster”
o Aanhoudende of chronische stress, waarvoor gebruikelijke hulpbronnen werden opgebruikt.
o Geleidelijke opeenstapeling
o ‘ik ben op’
o Persoon heeft vaak de cumulatie van stress niet zien aangekomen of opgemerkt
o Vaak signaal van deze opeenstapeling pre-aanmelding, bv. paniekaanval
- 3. Psychiatrische crises of noodgeval
o acuut toestandeeld in het verloop van een langdurige psychiatrische aandoening
o Bv. psychotische opstoot
o De gebruikelijke copingmechanismen lijken niet langer voldoende om de opstoot te dragen en terug tot rust te
komen
o Snelle diagnose én correcte doorverwijzing
1.2.3 SYBTYPES
- Ontwikkelingscrisis/ levensfase crisis
- Situationele crisis
- Sociale of incidentele crisis
LEVENSFASE/ONTWIKKELINGSCRISIS = INTERNE CRISES
= “transitie van de ene fase naar de andere”
- Resultaat van normale processen van groei en ontwikkeling
- Kan vaak gelinkt worden aan specifieke ontwikkelingsfases in het leven
- Voorspelbaar en ‘deel van het leven’
- Kwetsbaarheid van het individu gelinkt aan het vinden van een evenwicht
o bv. : ontwikkelingstheorie van Eric Erickson
midlifecrisis: word niet serieus genomen, moet zeker wel gebeuren
- Voorwaarde tot persoonlijke groei
9
, SITUATIONELE CRISIS
- Verwachte gebeurtenissen, te voorspellen levenssituaties
o Bv. zwangerschap, eerste schooldag, aangaan of verbreken relatie
- Manu Keirse (2001): “… zulke situationele crises, die dus verbonden zijn met een specifieke levenssituatie op een
welbepaald moment, kennen doorgaans een gunstige afloop, waarbij de persoon in kwestie na de crisis op een hoger
niveau functioneert = persoonlijke groei…”
SOCIALE OF INCIDENTELE CRISES
= Een ongewone of onverwachtse gebeurtenis, die niet te voorspellen is qua gebeurtenis an sich of qua timing.
2 Subtypes
- Onvoorziene life-events
o Bv. spoedopname, plots overlijden dierbare, ongewenste zwangerschap
- Slachtoffercrises
o Bv. natuurrampen, brand, terreuraanslagen
Biden verteld tegen een weduwe zijn verhaal. Dit zijn
twee mensen die zeer recent en zeer lang geleden de
boodschap van slecht nieuws hebben gekregen. Dit
geeft aan hoe ingrijpend het is en de manier waarop je
opgevangen wordt een zeer groot verschil maakt. Het
doet ertoe wat je op dat moment voor die persoon
doet
1.2.4 INTERVENTIE AFHANKELIJK VAN…
CRISIS ONTWIKKELINGSMODEL (COM)
- vooral toegepast binnen de zorg
o kader van (preventie van) agressie
= houding aanpassen aan crisis van gebeurtenis!
DE FASES VOLGENS CAPLAN (1961)
- Eerste psychiater die het concept van ‘homeostase’ koppelt aan crisis-interventie en “een crisis” in verschillende fases
opdeelt.
- “de mens in crisis zal streven naar herstel van het voorafgaand evenwicht”
De fases volgens Caplan:
10
1. Introductie.........................................................................................................................................................................................5
1.1 ingrijpende gebeurtenissen........................................................................................................................................................6
1.1.1 Mogelijke reacties................................................................................................................................................................6
1.1.2 Definities..............................................................................................................................................................................6
1.1.3 ons eigen verhaal.................................................................................................................................................................7
1.2 Crisis............................................................................................................................................................................................7
1.2.1 Omschrijving.........................................................................................................................................................................8
1.2.2 Opdeling van ‘crisis’ volgens oorzaak..................................................................................................................................9
1.2.3 Sybtypes...............................................................................................................................................................................9
1.2.4 Interventie afhankelijk van…..............................................................................................................................................10
1.2.5 Crisis : groeikans?...............................................................................................................................................................13
1.2.6 Enkele basis-begrippen......................................................................................................................................................14
1.2.7 Tenslotte (samenvatting)...................................................................................................................................................15
1.2.8 Waar kan ik terecht of naar doorverwijzen?.....................................................................................................................16
2. Mobiel Crisis Team..........................................................................................................................................................................17
2.1 Plaats in het hulpverleningslandschap: artikel 107..................................................................................................................17
2.1.1 Artikel 107..........................................................................................................................................................................17
2.2 Wat doen we ?..........................................................................................................................................................................17
2.2.1 Crisis...................................................................................................................................................................................17
2.3 Wie zijn we ?.............................................................................................................................................................................18
2.4 Hoe verloopt een aanmelding + criteria...................................................................................................................................18
2.4.1 Aanmelingscriteria.............................................................................................................................................................18
2.4.2 Hoe aanmelden..................................................................................................................................................................18
2.5 Verloop van een begeleiding.....................................................................................................................................................19
2.5.1 Interventie – begeleiding...................................................................................................................................................19
2.5.2 Afronding............................................................................................................................................................................20
2.5.3 Netwerkpartners................................................................................................................................................................20
2.6 Nice to know.............................................................................................................................................................................21
3. Crisisopvang - psychosociale ondersteuning..................................................................................................................................22
3.1 intro..........................................................................................................................................................................................22
3.1.1 Doelstellingen.....................................................................................................................................................................22
3.1.2 Acute fase / post-acute fase..............................................................................................................................................22
3.2 Wat is stress?............................................................................................................................................................................23
3.2.1 Teveel/ te weinig stress?....................................................................................................................................................23
3.2.2 basisemoties.......................................................................................................................................................................25
3.2.3 stresshormonen adrenaline en cortisol.............................................................................................................................25
3.2.4 Peak end rule......................................................................................................................................................................25
1
, 3.2.5 Types of stressors...............................................................................................................................................................25
3.3 geschiedenis psychosociale rampenhulpverlening...................................................................................................................26
3.4 Trauma – PTSD..........................................................................................................................................................................27
3.4.1 Wat is trauma?...................................................................................................................................................................27
3.4.2 Onderverdelingen trauma..................................................................................................................................................28
3.4.3 PTSD...................................................................................................................................................................................28
3.4.4 Traumatische tegenoverdracht..........................................................................................................................................29
3.5 5 principes van veerkracht........................................................................................................................................................30
3.5.1 5 elementen psychosociale eerste zorg.............................................................................................................................30
3.5.2 Het hulpverlenend gesprek................................................................................................................................................31
3.6 Zorg voor de hulpverlener.........................................................................................................................................................32
3.6.1 Pathologie..........................................................................................................................................................................32
3.6.2 Het model...........................................................................................................................................................................32
3.6.3 stepped-care model...........................................................................................................................................................33
3.7 zelfzorg: uw zelfzorgplan...........................................................................................................................................................33
3.7.1 zelfzorgplan........................................................................................................................................................................33
3.7.2 Achtergrond van een zelfzorgplan.....................................................................................................................................33
3.7.3 Theoretische grond............................................................................................................................................................34
3.8 Specifieke technieken...............................................................................................................................................................34
3.8.1 CISM-Critical incident stress management........................................................................................................................34
3.8.2 peer support systems.........................................................................................................................................................34
3.8.3 opvang van hulpverleners/medewerkers..........................................................................................................................35
3.8.4 psychosocial aftermath......................................................................................................................................................36
3.8.5 afsluitende tips naar organisaties......................................................................................................................................37
4. Kindermishandeling.........................................................................................................................................................................37
Wat is kindermishandeling?........................................................................................................................................................37
4.1 Vormen van kindermishandeling.............................................................................................................................................38
4.1.1 Mishandeling......................................................................................................................................................................38
4.1.2 Verwaarlozing.....................................................................................................................................................................38
4.1.3 Seksueel misbruik...............................................................................................................................................................39
4.2 Signalen.....................................................................................................................................................................................40
4.2.1 Signalen van lichamelijke mishandeling.............................................................................................................................40
4.2.2 Signalen van psychische mishandeling en verwaarlozing..................................................................................................40
4.2.3 Signalen van seksueel misbruik..........................................................................................................................................41
4.3 Risicofactoren............................................................................................................................................................................41
4.3.1 Risicofactoren bij de ouders...............................................................................................................................................41
4.3.2 Risicofactoren bij het kind..................................................................................................................................................41
4.3.3 Omgevingsfactoren............................................................................................................................................................41
4.4 Gevolgen van een trauma.........................................................................................................................................................42
2
, 4.4.1 Gevolgen van een trauma – traumasignalen (denken en voelen).....................................................................................42
4.4.2 Traumasignalen – gedragsmatig........................................................................................................................................43
4.5 Gesprek voeren met een mishandeld kind/ een mishandelde jongere...................................................................................43
4.5.1 Wat doen?..........................................................................................................................................................................43
4.5.2 Wat niet doen?...................................................................................................................................................................43
4.5.3 tips......................................................................................................................................................................................44
4.6 Hulpverleningsinstanties m.b.t. kindermishandeling...............................................................................................................44
5. Psychosociale aspecten van suïcidaal gedrag (13 reasons why)....................................................................................................45
5.1 Suicidaal gedrag........................................................................................................................................................................45
5.2 Mythe of waarheid....................................................................................................................................................................46
5.2.1 Suïcidaal gedrag is een ziekte............................................................................................................................................46
5.2.2 suïcidaal gedrag is erfelijk..................................................................................................................................................46
5.2.3 Mensen die erover praten, doen het niet..........................................................................................................................46
5.2.4 een zelfmoordpoging betekent dat iemand dood wil.......................................................................................................46
5.2.5 wanneer iemand zich terug beter voelt na een poging betekent dit dat het risico voorbij is..........................................46
5.2.6 zelfdoding gebeurt impulsief.............................................................................................................................................46
5.3 Verklaring..................................................................................................................................................................................47
5.3.1 Waarom suïcide.................................................................................................................................................................47
5.3.2 Model.................................................................................................................................................................................47
5.3.3 Verklarend model...............................................................................................................................................................50
5.4 Suïcidaal proces.........................................................................................................................................................................50
5.4.1 Hoe bespreek je dit best?..................................................................................................................................................51
5.4.2 Signalen die wijzen op suïciderisico...................................................................................................................................51
6. Suïcidaliteit bespreekbaar maken, inschatten en vervolgzorg opzetten........................................................................................52
6.1 Suïcidaliteit herkennen en bespreekbaar maken.....................................................................................................................52
6.1.1 INtro...................................................................................................................................................................................52
6.1.2 Signalen herkennen............................................................................................................................................................53
6.1.3 Bespreekbaar maken suïcidaliteit......................................................................................................................................55
6.1.4 Inschatten zelfdodingsgedachten......................................................................................................................................56
6.2 Formuleren suïciderisico en opzetten vervolgzorg...................................................................................................................58
6.2.1 Risicoformulering...............................................................................................................................................................58
6.2.2 Vervolgzorg opzetten en zorgcontinuïteit.........................................................................................................................59
6.2.3 Doorverwijzen....................................................................................................................................................................60
6.2.4 Safety Plan..........................................................................................................................................................................60
6.2.5 Ondersteunende tools.......................................................................................................................................................62
6.2.6 BAsisprincipes....................................................................................................................................................................63
6.2.7 Zelfzorg...............................................................................................................................................................................63
7. Wetgeving en deontologie..............................................................................................................................................................63
7.1 Het beroepsgeheim...................................................................................................................................................................63
3
, 7.1.1 Strafwetboek......................................................................................................................................................................63
7.2 Het beroepsgeheim verbreken.................................................................................................................................................63
7.2.1 Strafwetboek......................................................................................................................................................................64
7.2.2 Bij verbreken beroepsgeheim............................................................................................................................................65
7.2.3 Het beroepsgeheim na de suïcide......................................................................................................................................65
7.3 Zelfbeschikkingsrecht................................................................................................................................................................66
7.3.1 Autonomie van client.........................................................................................................................................................66
7.3.2 Informed consent...............................................................................................................................................................66
7.3.3 Het mandaat van de hulpverlener.....................................................................................................................................66
7.4 Minderjarigen............................................................................................................................................................................66
7.5 Aansprakelijkheid......................................................................................................................................................................67
7.5.1 Strafrechtelijk.....................................................................................................................................................................67
7.5.2 Schuldig verzuim................................................................................................................................................................67
7.5.3 Burgerrechtelijk..................................................................................................................................................................67
7.6 Casuïstiek...................................................................................................................................................................................68
8. Na een suïcide.................................................................................................................................................................................70
8.1 Rouwen na zelfdoding – hulpverlener als nabestaande...........................................................................................................70
8.1.1 Post-interventie suïcide.....................................................................................................................................................70
8.2 Achtergrond, basisinfo: Rouwen na zelfdoding........................................................................................................................71
8.2.1 Wat is rouw?......................................................................................................................................................................71
8.2.2 Impact van een rouwproces...............................................................................................................................................72
8.2.3 Aspecten van rouw in relatie tot verleden........................................................................................................................72
8.2.4 Persoonlijke impact van rouwproces.................................................................................................................................72
8.2.5 Praktische impact van een rouwproces.............................................................................................................................73
8.2.6 Professionele impact van een rouwproces........................................................................................................................73
8.2.7 Emotie(h)erkenning….........................................................................................................................................................73
8.2.8 Het waarom?......................................................................................................................................................................74
8.2.9 Rouwen is een sociaal proces............................................................................................................................................74
8.3 Slechtnieuwsmeling en eerste opvang na suïcide....................................................................................................................74
8.3.1 Informeren.........................................................................................................................................................................75
8.3.2 Eerste opvang & korte termijn ondersteuning..................................................................................................................76
8.3.3 Opvolging & opvang nabestaanden – lange termijn..........................................................................................................79
8.4 Werkgroep Verder na Zelfdoding.............................................................................................................................................80
9. Impact van een suïcidaal gezinslid op de naasten..........................................................................................................................81
9.1 Inleiding: wat leert de suïcidologie ons?...................................................................................................................................81
9.1.1 Suicidaal proces..................................................................................................................................................................81
9.2 Waarom suicidegedachten bijzondere uitdagingen met zichzelf meebrengen voor naasten?...............................................81
9.2.1 Uitdagingen........................................................................................................................................................................81
9.3 impact en uitdagingen op de naasten.......................................................................................................................................82
4
, 9.3.1 Impact op naasten..............................................................................................................................................................82
9.3.2 Zorgtraject van het suïcidaal gezinslid...............................................................................................................................84
9.4 Impact en uitdagingen op gezin (srelaties)...............................................................................................................................84
9.4.1 Impact op gezin..................................................................................................................................................................84
9.4.2 Impact op naaste – gezinsrelaties en gezin.......................................................................................................................84
9.5 Noden van naasten...................................................................................................................................................................86
9.5.1 Noden van naasten als zorgdrager....................................................................................................................................86
9.5.2 Noden – zorgvrager............................................................................................................................................................86
9.5.3 Noden van naasten............................................................................................................................................................87
9.6 Rol van de professionele hulpverleners....................................................................................................................................87
9.6.1 Algemene consensus..........................................................................................................................................................87
9.6.2 Drempels voor hulpverleners om naasten te betrekken...................................................................................................87
9.6.3 Hoe naasten betrekken?....................................................................................................................................................87
10. Voorbeeldvragen...........................................................................................................................................................................88
INTRO les (Mieke Traen) ................................................................................................................................................................88
Mobiel Crisis Team Oostende.........................................................................................................................................................88
Psychosociale opvang (Nils Vandenbroeck) ...................................................................................................................................89
1. INTRODUCTIE
Een ingrijpende gebeurtenis leid niet altijd tot een crisis. Je kan een ingrijpende gebeurtenis meemaken, maar niet in crisis gaan.
5
,1.1 INGRIJPENDE GEBEURTENISSEN
1.1.1 MOGELIJKE REACTIES
- Mijn wereld stond stil -> basis herinstaleren (geeef ze een stoel om op te zitten, een deken
- Dit kan niet -> ontkenning
- Hoe kan dit nu gebeuren -> wat heb ik gedaan dat dit gebeurd is?
- Ik kan dit niet geloven -> het kan zijn dat jij dat kan geloven, maar IK niet
o Voelen zich vervreemd van de andere -> kan kwaadheid meebrengen
- Waarom?
- Waarom bij ons?
- Wat heb ik verkeerd gedaan? -> schulddrang,
- Wat heeft hij/zij verkeerd gedaan?
o Wat heeft mijn man verdiend om op die operatietafel te liggen?
- Ik kan dit niet
o Heeft te maken met de rollen
o Vb. moeder ligt in ziekenhuis voor suïcidepoging en vader komt toe met 2 kinderen. Vader gaat zich hier niet
op zijn gemak voelen.
- Zeg me dat dit niet echt is…
Vb. ouders krijgen bericht dat kind gestorven is. Kans is heel groot dat de moeder op de grond valt. Probeer eerst partner of
iemand anders naast die persoon te gaan zetten op de grond. Kunnen ze dit niet, ga zelf naast de mama gaan zitten. Laat ze even
liggen en probeer ze niet meteen terug recht te laten staan.
Wat doen bij deze reacties:
- Probeer de basis herinstaleren (tijd en ruimte)
o Ze zijn de grond onder hun voeten verloren, probeer deze opnieuw te herstellen.
- geef ze stoel om op te zitten, deken geven,…
- Schuldgevoel zal heel vaak voorkomen
o Goed vastnemen en luisteren!
1.1.2 DEFINITIES
Ingrijpende gebeurtenissen
= Gebeurtenissen die jouw leven en/of dat van je naasten ingrijpend veranderen (vb. weigering van asiel, overlijden,
ontslag, plotse ziekte van familielid, onveilige thuissituatie,…)
Schokkende of traumatiserende gebeurtenis
= de gebeurtenis is ook onverwachts en ingrijpend, maar gooit de basisverwachtingen, je concept van veiligheid door elkaar.
De wereld wordt als onveilig ervaren.
Je bent dus niet altijd het rechtstreekse slachtoffer, maar jouw leven zal ook veranderen. Plots gebeurt er ‘iets’ en die
gebeurtenis laat sporen na, die soms erg lang voelbaar zijn.
Dus:
1) Individueel verhaal! (iedereen reageert anders, wat voor de ene ingrijpend is is het misschien niet voor de andere)
2) Je kan je er (meestal) niet op “voorbereiden”. Je reactie is voor jezelf ook ‘nieuw’
3) De gevolgen zijn vaak niet altijd meteen duidelijk of te voorspellen
= controle verlies centraal, over het ‘nu’ en ‘de toekomst’, voor ‘jou’ en vaak ook je omgeving
Belangrijk om los te koppelen van ‘crisis’
6
, - Niet iedereen gaat in ‘crisis’ –modus
- Niet iedereen gaat meteen in ‘crisis’ modus belangrijk om te blijven opvolgen!
Een ingrijpende gebeurtenis kan dus leiden tot een crisis, maar niet noodzakelijk
“Elke mens reageert anders op die specifieke ingrijpende gebeurtenis… Er is geen “goed” vs. “fout’, er is geen handleiding “
1.1.3 ONS EIGEN VERHAAL
Jozef, 93 jaar
”…. De cardioloog en de huisarts zeiden dat ik het moest doen, me laten opereren aan mijn hart. Ik had echt geen keuze…. Maar
toen ik in het ziekenhuis was, ging het niet goed met mijn vrouw en ze kon niet meer alleen blijven…. Toen ik 2 weken later terug
thuis kwam, verbleef ze in Kort Verblijf in een WZC en blijkbaar zal ze daar nu blijven… Ik had echt geen andere keuze, maar ik
voel me zo verschrikkelijk schuldig….”
Maatschappij ziet dit misschien niet als een ingrijpende gebeurtenis, maar voor deze man wel
Janne, 19 jaar
“… we gingen zoals altijd fitnessen op vrijdagavond, daarna zouden we nog een pintje gaan drinken. Op een bepaald moment
hoor ik precies een luide bonk. Ik keek achter me en zag een man liggen, tussen de loopband en de hometrainer, zo, op de
grond, bewusteloos… Iedereen keek ernaar en stond daar maar… Ik heb geroepen dat ze de 112 moesten bellen en toch naar
die man geweest… Gelukkig had ik net reanimatie gezien op school en ben begonnen… De 112 was er vlug…. Maar hoe gaat het
nu met die man? Het houdt me al het ganse weekend bezig, we zijn dan wel iets gaan drinken, maar de sfeer was niet echt
dat….”
Louise, 26 jaar
“… het was een zware bevalling, 14h in totaal, maar zo gelukkig met Maurice… Terug thuis, is het echt wel zoeken… de
borstvoeding begint goed te lukken, maar soms is het wel zwaar om niet te kunnen doorslapen… Gelukkig komt de kraamhulp
en is Britt ook nog enkele weken thuis, samen lukt het ons wel… “
Thomas, 36 jaar
“… een heel leuke vakantiedag, zo was die toch begonnen…. Lekker met de vrienden een ferme mountainbike route aan het
doorploegen, … Op een terras een pintje… Toen keek Tiebe op zijn gsm en riep ‘oh nee’… bleek dat de fabriek waar Tiebe en ik al
jaren werkten in de nachtploeg in brand stond… “
Annelies, 41 jaar
“… mijn man was al enkele dagen stiller, ik dacht dat hij gewoon moe was… Toen de kinderen eindelijk sliepen, zei hij “we
moeten eens babbelen”… ik was op slag ongerust, dacht dat er iets op zijn werk was… bleek dat hij al enkele maanden verliefd is
op een buurvrouw en hij wil scheiden… de wereld stond letterlijk stil…. “
Ismael, 23 jaar en Saul, 24 jaar… al sinds lagere school beste vrienden
“…. Sinds zaterdag staat onze wereld stil… Ik ben zo bezorgd over mijn familie in Gaza… Saul over zijn familie in Tel Aviv… Hoe
moet dit verder, hoe spreken we hierover, zonder elkaar te kwetsen. Ik ben zo bang om onze vriendschap te verliezen… “
1.2 CRISIS
“to deal or not to deal... , that’s not the question…”
7
, - Er is iets gebeurd. Of je er wel of niet mee omgaat is niet de vraag. Het gebeurt gewoon en je hebt er geen keuze in. Het
gaat om hoe je er mee omgaat, wat heb je nodig om ermee om te gaan.
1.2.1 OMSCHRIJVING
= “crisis = onmogelijkheid om om te gaan/ zich aan te passen aan een verandering” “to deal, or not to deal…
- Het begrip ‘crisis’ : geen evidente, eenduidige definitie
- Zal voor elke persoon anders zijn, elke persoon zal ook anders reageren…
“ een crisis ontstaat of bestaat als de mogelijkheden van individuen of groepen om een noodzakelijk of wenselijk doel te
bereiken uitgeput, ontoereikend of geblokkeerd zijn”
Een zeer belangrijke basisdefinitie
“ een crisis = periode van onevenwicht en verminderd functioneren als een gevolg van een gebeurtenis of een situatie. Deze
veroorzaakt een significant probleem, dat niet kan opgelost worden door vertrouwde coping strategieën”
KENMERKEN VAN DE PERSOON IN CRISIS
- Bewustzijnsvernauwing
o Iemand die ik crisis kijkt door een zeer klein gaatje. Brede blik versmalt heel veel
o Aandacht zal gaan naar dingen die hoop geven of bevestigen dat het niet goed is
- Verbijstering
o De schok
- Pre-occupatie met directe verleden
o vanochtend
- Machteloosheid
- Cirkeldenken
aangevuld met procesmatige kenmerken:
- Oplopende spanning
o Spanning in de crisis is niet het hoogtepunt van de situatie: je werkt met onvoorspelbare situaties
o Iemand in een crisis kan onvoorspelbaar zijn, want de spanning kan plots komen
- Tekortschieten van vertrouwde oplossingen voor problemen
o Kunnen niet terugvallen op de kern van een crisissituatie
Maar ook:
- Richten van je krachten op het behoud van de bestaande situatie
Naast ook rekening houden met
- Rol van de omgevingsfactoren hierin
o zeer breed ( warmte in kamer, wie zit er nog in de omgeving, welke ruimte,…)
- Moeizaamheid van het veranderingsproces
o Het is mogelijk dat je niet iedereen meekrijgt
“… any real resolution of the crisis must ultimately involve a new way of being in the world. Yet the resistance to doing so is
great, and will not occur in the absence of repeated and varieted encounters in natural experience’
- Mensen gaan naar een nieuwe manier van zijn, maar niet naar een leuk iets. Hierdoor zal er een enorme weerstand
zijn.
8
,“een crisis verwijst niet naar de situatie of objectieve gebeurtenis zelf, maar wel naar een individu’s subjectieve ervaring of
perceptie (‘appraisal’) van, en diens reactie op, een bepaalde situatie
Kern:
- “kan ik deze situatie (last) oplossen of dragen, met mijn gebruikelijke copingmechanismen (draagkracht)”
o Stel “ja” : evenwicht tussen draaglast en draagkracht
o Stel “nee” : draaglast en draagkracht uit evenwicht = crisis
“crisis is dus een kwestie van perceptie”
MAAR blijft dus vooral een subjectieve ervaring van een bepaalde situatie
Gevolgen?
- Zeer verschillend per individu, zelfs al maakt de groep hetzelfde mee
- Afhankelijk van het ‘hier en het nu’ hoe het wordt beleefd
- En zal dus sterk bepaald worden door de perceptie van elke persoon op die specifieke situatie of gebeurtenis op dat
moment
1.2.2 OPDELING VAN ‘CRISIS’ VOLGENS OORZAAK
- 1. Eén gebeurtenis, een acute stressor
o plotse en schokkende gebeurtenis voor deze persoon
o Stress reacties zijn normale reacties op een abnormale gebeurtenis
o Wordt niet door iedereen als een ‘schokkende’ gebeurtenis ervaren!!!!
- 2. Cumulatie verschillende stressoren/gebeurtenissen , “een cluster”
o Aanhoudende of chronische stress, waarvoor gebruikelijke hulpbronnen werden opgebruikt.
o Geleidelijke opeenstapeling
o ‘ik ben op’
o Persoon heeft vaak de cumulatie van stress niet zien aangekomen of opgemerkt
o Vaak signaal van deze opeenstapeling pre-aanmelding, bv. paniekaanval
- 3. Psychiatrische crises of noodgeval
o acuut toestandeeld in het verloop van een langdurige psychiatrische aandoening
o Bv. psychotische opstoot
o De gebruikelijke copingmechanismen lijken niet langer voldoende om de opstoot te dragen en terug tot rust te
komen
o Snelle diagnose én correcte doorverwijzing
1.2.3 SYBTYPES
- Ontwikkelingscrisis/ levensfase crisis
- Situationele crisis
- Sociale of incidentele crisis
LEVENSFASE/ONTWIKKELINGSCRISIS = INTERNE CRISES
= “transitie van de ene fase naar de andere”
- Resultaat van normale processen van groei en ontwikkeling
- Kan vaak gelinkt worden aan specifieke ontwikkelingsfases in het leven
- Voorspelbaar en ‘deel van het leven’
- Kwetsbaarheid van het individu gelinkt aan het vinden van een evenwicht
o bv. : ontwikkelingstheorie van Eric Erickson
midlifecrisis: word niet serieus genomen, moet zeker wel gebeuren
- Voorwaarde tot persoonlijke groei
9
, SITUATIONELE CRISIS
- Verwachte gebeurtenissen, te voorspellen levenssituaties
o Bv. zwangerschap, eerste schooldag, aangaan of verbreken relatie
- Manu Keirse (2001): “… zulke situationele crises, die dus verbonden zijn met een specifieke levenssituatie op een
welbepaald moment, kennen doorgaans een gunstige afloop, waarbij de persoon in kwestie na de crisis op een hoger
niveau functioneert = persoonlijke groei…”
SOCIALE OF INCIDENTELE CRISES
= Een ongewone of onverwachtse gebeurtenis, die niet te voorspellen is qua gebeurtenis an sich of qua timing.
2 Subtypes
- Onvoorziene life-events
o Bv. spoedopname, plots overlijden dierbare, ongewenste zwangerschap
- Slachtoffercrises
o Bv. natuurrampen, brand, terreuraanslagen
Biden verteld tegen een weduwe zijn verhaal. Dit zijn
twee mensen die zeer recent en zeer lang geleden de
boodschap van slecht nieuws hebben gekregen. Dit
geeft aan hoe ingrijpend het is en de manier waarop je
opgevangen wordt een zeer groot verschil maakt. Het
doet ertoe wat je op dat moment voor die persoon
doet
1.2.4 INTERVENTIE AFHANKELIJK VAN…
CRISIS ONTWIKKELINGSMODEL (COM)
- vooral toegepast binnen de zorg
o kader van (preventie van) agressie
= houding aanpassen aan crisis van gebeurtenis!
DE FASES VOLGENS CAPLAN (1961)
- Eerste psychiater die het concept van ‘homeostase’ koppelt aan crisis-interventie en “een crisis” in verschillende fases
opdeelt.
- “de mens in crisis zal streven naar herstel van het voorafgaand evenwicht”
De fases volgens Caplan:
10
