Nele Van der Spiegel 2021-2022
Samenvatting WO:
We hebben een verleden 3
1. Prehistorie 3
2. Oudheid 4
3. Middeleeuwen 5
4. Nieuwe tijden 5
5. Onze tijd 7
Op zoek in de natuur 9
6. Van determineren naar identiteitskaart 9
7. Planten vervelen zich niet 13
8. Planten zorgen voor nakomelingen 14
9. Het plantenrijk geordend 16
10. Regenwormen 17
11. Wat je allemaal kunt met een rund 17
12. Dieren zorgen voor nakomelingen 18
13. Het dierenrijk geordend 19
14. Eten en gegeten worden 20
15. Stabiliteit in een leefgemeenschap 20
16. Natuurverschijnselen: elektriciteit 21
17. Natuurverschijnselen: magnetisme 21
Gezond en wel 22
18. Voedsel, bron van… 22
19. Het spijsverteringsstelsel 23
20. Longen en ademhalingsstelsel 24
21. Bloed en bloedsomloop 24
22. Zintuigen en zenuwstelsel 24
23. Ziek zijn 25
24. Het voortplantingsstelsel 25
Handig uit de mouwen 25
25. Techniek, stap voor stap 25
26. Uiterste gebruiksdatum: maart 2025 25
27. Golven van geluid 26
28. Een kijkje nemen in het menselijk lichaam 26
29. Met Sherlock Holmes op stap 27
30. Hefbomen 27
31. Materiaal verbinden 28
32. Verbonden via een satelliet 29
Leven op een bol 30
33. Onze blauwe planeet 30
34. Waar ben ik? 32
1
,Nele Van der Spiegel 2021-2022
35. Het weer meten om te weten 32
36. Weerkaarten en wolkenfoto’s 33
37. Ons klimaat met vier seizoenen 33
38. Klimaten van pool tot evenaar 34
39. De enorme kosmos 34
Een toekomst voor 7 miljard mensen 35
40. Op weg naar een duurzame wereld 35
41. Milieuzorg, kappen of planten 36
42. Klimaatopwarming, broeikaseffect en ecologische voetafdruk 37
43. Op zoek naar een goed bestuur in België 37
44. Op zoek naar een goed bestuur op wereldschaal 38
45. De weg naar welvaart 39
Verkeer 39
46. Op weg naar de secundaire school 39
47. verkeersborden 40
48. Duurzaam verkeer 41
2
,Nele Van der Spiegel 2021-2022
We hebben een verleden
1. Prehistorie
- Je kan deze periode correct situeren op de tijdsband.
4.6 miljard jaar geleden (ontstaan aarde) → circa 3500 vC. (ontstaan van het schrift)
- Je kan uitleggen hoe en wanneer de aarde ontstaan is.
Oerknal, deeltjes en gassen komen samen in een gloeiende bol, koelt af en ontstaat een wolk
van waterdamp → neerslag → water (zeeën, oceanen, etc.) → eerste leven
- Je kan aangeven wanneer de dinosauriërs in onze streken leefden en hoe ze
uitgestorven zijn.
150 miljoen jaar geleden, Iguanodons in Wallonië, uitgestorven 65 miljoen jaar geleden door
waarschijnlijk een meteoriet die insloeg op de aarde en een ijstijd veroorzaakte (zonlicht
geblokkeerd).
- Je kan omschrijven hoe de eerste mensen leefden.
Nomadisch volk, jagers en voedselverzamelaars. Werktuigen maken uit de materialen die ze
vinden.
- Je kan de 5 mensensoorten in de juiste volgorde weergeven
Australopithecus → homo habilis → homo erectus → Neanderthaler → homo sapiens →
homo sapiens sapiens
- Je kan uitleggen hoe ze in de prehistorie vuur maakten
- wrijving → “touw” en houten stok
- bliksem → vuur bewaren
- vuurstenen → vonken creëren
- Je kan aangeven waarom de mens boer werd ipv zwerver.
Vruchtbare gronden naast rivieren benutten om gewassen te telen → voedselzekerheid.
- Je kan uitleggen wat de eerste mensen deden met een dood rendier.
Volledig gebruiken!
- Gewei: werktuigen, wapens, …
- Haren: bindmateriaal, pels → lakens, kleding
- Beenderen: werktuigen, wapens,...
- Pezen: bindmateriaal
- Maaginhoud: voedsel
- Vet: brandstof
- Blaas: waterreservoir
- Vlees: voedsel
- Huid: tentzeil, kledij,...
- Je kan aangeven waar de eerste boeren in ons land leefden
Altijd in de buurt van een waterloop → voedselzekerheid + waterreservoir
Aanwezigheid van vruchtbare grond en silex in de ondergrond.
Oudste nederzettingen in Haspengouw.
- Je kan uitleggen wat silex is en waarvoor het dient.
3
, Nele Van der Spiegel 2021-2022
Silex is een vuursteen. Hiermee kon men vuur maken door vonken te creëren, maar ook
wapens door kleine stukjes steen af te ketsen (pijlpunten) en de rest in een vorm te houwen
(bijlen).
2. Oudheid
- Je kan deze periode correct situeren op de tijdsband.
circa 3500 vC. (ontstaan schrift) → circa 500 (val WRR)
- Je kan aangeven hoe de rivier De Nijl in het oude Egypte het werk bepaalde.
De Nijl overstroomde jaarlijks, dit zorgt voor een vruchtbaar slib waarin gezaaid kan worden
(november- maart) en in de lente/zomer kan er geoogst worden.
Door de vaste indeling van het overvloeien van de Nijl werd het werk in Egypte bepaald.
Tijdens de overstromingsperiode werd er gewerkt voor de farao (bouwwerken bouwen),
nadien werd er gezaaid en geoogst om terug van vooraf aan te kunnen beginnen.
- Je kan volgende begrippen verklaren: farao, hiërogliefen, mummie, farao en sarcofaag.
- farao: hoofd van het rijk (opper en neder Egypte verenigd)
- hiërogliefen: schrift a.d.h.v. pictogrammen
- mummie: begrafenisritueel waarbij een dode persoon in windels wordt gewikkeld na
verschillende rituele en noodzakelijke fases om het lichaam zo goed mogelijk te
bewaren.
- sarcofaag: fancy doodskist
- Je kan tonen op een kaart hoe ver het Romeinse rijk zich uitstrekte in de 2e eeuw.
Heel het Middellandse Zeegebied, tweestromenland, stukken van Groot-Brittannië, grens tot
aan de Rijn en Donau in het oosten.
- Je kent de begrippen: Acropolis, heerbaan, Belgica, Colosseum, Circus Maximus,
gladiatorengevecht, amfitheater.
- acropolis: hoogste punt van de stad + de naam die in de poleis gegeven werd aan de
stadsburcht of citadel.
- heerbaan: verharde weg
- belgica: Romeinse provincie waarin het huidige België valt
- colosseum: groot amfitheater in Rome, hierin werden gladiatorengevechten
gehouden.
- circus maximus: groot stadion in het centrum van Rome. Het circus werd
voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.
- gladiator gevecht: een gevecht waarbij iemand een gevecht leverde als
volksvermaak.
- amfitheater: ovaal open gebouw uit de Romeinse oudheid dat gebruikt werd voor
gladiatorengevechten, jachtpartijen en gevechten met wilde dieren.
- Je kan de problemen in het Oude Rome vergelijken met die van de grootstad vandaag.
afval, verkeersopstoppingen, werkloosheid, woongelegenheid, voedselbedeling, etc.
- Je kan deze figuren schetsen in de Romeinse oudheid: Julius Caesar, Ambiorix
- Julius Caesar: Romeinse veldheer die onze streken veroverde.
- Ambiorix: leider van de opstand van de Galliërs tegen de Romeinen
4
Samenvatting WO:
We hebben een verleden 3
1. Prehistorie 3
2. Oudheid 4
3. Middeleeuwen 5
4. Nieuwe tijden 5
5. Onze tijd 7
Op zoek in de natuur 9
6. Van determineren naar identiteitskaart 9
7. Planten vervelen zich niet 13
8. Planten zorgen voor nakomelingen 14
9. Het plantenrijk geordend 16
10. Regenwormen 17
11. Wat je allemaal kunt met een rund 17
12. Dieren zorgen voor nakomelingen 18
13. Het dierenrijk geordend 19
14. Eten en gegeten worden 20
15. Stabiliteit in een leefgemeenschap 20
16. Natuurverschijnselen: elektriciteit 21
17. Natuurverschijnselen: magnetisme 21
Gezond en wel 22
18. Voedsel, bron van… 22
19. Het spijsverteringsstelsel 23
20. Longen en ademhalingsstelsel 24
21. Bloed en bloedsomloop 24
22. Zintuigen en zenuwstelsel 24
23. Ziek zijn 25
24. Het voortplantingsstelsel 25
Handig uit de mouwen 25
25. Techniek, stap voor stap 25
26. Uiterste gebruiksdatum: maart 2025 25
27. Golven van geluid 26
28. Een kijkje nemen in het menselijk lichaam 26
29. Met Sherlock Holmes op stap 27
30. Hefbomen 27
31. Materiaal verbinden 28
32. Verbonden via een satelliet 29
Leven op een bol 30
33. Onze blauwe planeet 30
34. Waar ben ik? 32
1
,Nele Van der Spiegel 2021-2022
35. Het weer meten om te weten 32
36. Weerkaarten en wolkenfoto’s 33
37. Ons klimaat met vier seizoenen 33
38. Klimaten van pool tot evenaar 34
39. De enorme kosmos 34
Een toekomst voor 7 miljard mensen 35
40. Op weg naar een duurzame wereld 35
41. Milieuzorg, kappen of planten 36
42. Klimaatopwarming, broeikaseffect en ecologische voetafdruk 37
43. Op zoek naar een goed bestuur in België 37
44. Op zoek naar een goed bestuur op wereldschaal 38
45. De weg naar welvaart 39
Verkeer 39
46. Op weg naar de secundaire school 39
47. verkeersborden 40
48. Duurzaam verkeer 41
2
,Nele Van der Spiegel 2021-2022
We hebben een verleden
1. Prehistorie
- Je kan deze periode correct situeren op de tijdsband.
4.6 miljard jaar geleden (ontstaan aarde) → circa 3500 vC. (ontstaan van het schrift)
- Je kan uitleggen hoe en wanneer de aarde ontstaan is.
Oerknal, deeltjes en gassen komen samen in een gloeiende bol, koelt af en ontstaat een wolk
van waterdamp → neerslag → water (zeeën, oceanen, etc.) → eerste leven
- Je kan aangeven wanneer de dinosauriërs in onze streken leefden en hoe ze
uitgestorven zijn.
150 miljoen jaar geleden, Iguanodons in Wallonië, uitgestorven 65 miljoen jaar geleden door
waarschijnlijk een meteoriet die insloeg op de aarde en een ijstijd veroorzaakte (zonlicht
geblokkeerd).
- Je kan omschrijven hoe de eerste mensen leefden.
Nomadisch volk, jagers en voedselverzamelaars. Werktuigen maken uit de materialen die ze
vinden.
- Je kan de 5 mensensoorten in de juiste volgorde weergeven
Australopithecus → homo habilis → homo erectus → Neanderthaler → homo sapiens →
homo sapiens sapiens
- Je kan uitleggen hoe ze in de prehistorie vuur maakten
- wrijving → “touw” en houten stok
- bliksem → vuur bewaren
- vuurstenen → vonken creëren
- Je kan aangeven waarom de mens boer werd ipv zwerver.
Vruchtbare gronden naast rivieren benutten om gewassen te telen → voedselzekerheid.
- Je kan uitleggen wat de eerste mensen deden met een dood rendier.
Volledig gebruiken!
- Gewei: werktuigen, wapens, …
- Haren: bindmateriaal, pels → lakens, kleding
- Beenderen: werktuigen, wapens,...
- Pezen: bindmateriaal
- Maaginhoud: voedsel
- Vet: brandstof
- Blaas: waterreservoir
- Vlees: voedsel
- Huid: tentzeil, kledij,...
- Je kan aangeven waar de eerste boeren in ons land leefden
Altijd in de buurt van een waterloop → voedselzekerheid + waterreservoir
Aanwezigheid van vruchtbare grond en silex in de ondergrond.
Oudste nederzettingen in Haspengouw.
- Je kan uitleggen wat silex is en waarvoor het dient.
3
, Nele Van der Spiegel 2021-2022
Silex is een vuursteen. Hiermee kon men vuur maken door vonken te creëren, maar ook
wapens door kleine stukjes steen af te ketsen (pijlpunten) en de rest in een vorm te houwen
(bijlen).
2. Oudheid
- Je kan deze periode correct situeren op de tijdsband.
circa 3500 vC. (ontstaan schrift) → circa 500 (val WRR)
- Je kan aangeven hoe de rivier De Nijl in het oude Egypte het werk bepaalde.
De Nijl overstroomde jaarlijks, dit zorgt voor een vruchtbaar slib waarin gezaaid kan worden
(november- maart) en in de lente/zomer kan er geoogst worden.
Door de vaste indeling van het overvloeien van de Nijl werd het werk in Egypte bepaald.
Tijdens de overstromingsperiode werd er gewerkt voor de farao (bouwwerken bouwen),
nadien werd er gezaaid en geoogst om terug van vooraf aan te kunnen beginnen.
- Je kan volgende begrippen verklaren: farao, hiërogliefen, mummie, farao en sarcofaag.
- farao: hoofd van het rijk (opper en neder Egypte verenigd)
- hiërogliefen: schrift a.d.h.v. pictogrammen
- mummie: begrafenisritueel waarbij een dode persoon in windels wordt gewikkeld na
verschillende rituele en noodzakelijke fases om het lichaam zo goed mogelijk te
bewaren.
- sarcofaag: fancy doodskist
- Je kan tonen op een kaart hoe ver het Romeinse rijk zich uitstrekte in de 2e eeuw.
Heel het Middellandse Zeegebied, tweestromenland, stukken van Groot-Brittannië, grens tot
aan de Rijn en Donau in het oosten.
- Je kent de begrippen: Acropolis, heerbaan, Belgica, Colosseum, Circus Maximus,
gladiatorengevecht, amfitheater.
- acropolis: hoogste punt van de stad + de naam die in de poleis gegeven werd aan de
stadsburcht of citadel.
- heerbaan: verharde weg
- belgica: Romeinse provincie waarin het huidige België valt
- colosseum: groot amfitheater in Rome, hierin werden gladiatorengevechten
gehouden.
- circus maximus: groot stadion in het centrum van Rome. Het circus werd
voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.
- gladiator gevecht: een gevecht waarbij iemand een gevecht leverde als
volksvermaak.
- amfitheater: ovaal open gebouw uit de Romeinse oudheid dat gebruikt werd voor
gladiatorengevechten, jachtpartijen en gevechten met wilde dieren.
- Je kan de problemen in het Oude Rome vergelijken met die van de grootstad vandaag.
afval, verkeersopstoppingen, werkloosheid, woongelegenheid, voedselbedeling, etc.
- Je kan deze figuren schetsen in de Romeinse oudheid: Julius Caesar, Ambiorix
- Julius Caesar: Romeinse veldheer die onze streken veroverde.
- Ambiorix: leider van de opstand van de Galliërs tegen de Romeinen
4
