Zelfstudiepakket 1: P&A, 2021
De kenmerken van het nationalisme en het Belgische nationalisme.
Boek: De weg naar een federaal land (blz. 5-12):
A. De kenmerken van het nationalisme
1. Het nationalisme is zo goed als altijd verbonden met andere ideologieën,
levensbeschouwingen en denkrichtingen. Bespreek de verbinding van het nationalisme
met het racisme.
Omstreeks de eeuwenwisseling werd vooral in Duitsland, Frankrijk, Italië, de VK en de
Balkenlanden het nationalisme gelinkt aan racisme. Men beschouwde bepaalde rassen
als inferieur (de zwarten, Aziaten en Joden) en andere als superieur.
2. In het Oostenrijkse Wenen van het fin de siècle ging het nationalisme gepaard
met het populisme.
o Wat is essentieel aan het populisme? De samenleving moet worden
ingedeeld in 2 tegenstrijdige groepen: het ingoede volk tegenover de
inslechte elite.
o Voor wie beweert de populistische leider het te willen opnemen en
welk beeld schotelt hij voor van enerzijds het volk en anderzijds de
elite? Hij beweert het op te willen nemen voor de belangen van het
volk als ‘brave’ en ‘hardwerkende’ mensen. Hij brandmerkt alle elites
als ‘wereldvreemd’, ‘corrupt’ en ‘onbekwaam’.
o Wat verstaan populisten onder het “systeem”? Zowel de politieke elite
als de financieel-economische elite en de toonaangevende media.
o Hoe laat de populistische leider zich verheerlijken, hoe maakt hij dit
aan de bevolking duidelijk en welk beleid belooft hij te voeren? Hij laat
zich verheerlijken als dé man van en onder het volk die zich als
alternatief aanbiedt voor de “verrotte” elite. Hij maakt dit aan het volk
duidelijk aan de hand van een eenvoudige, simplistische en agressieve
taal. Hij belooft een rechtlijnig beleid te voeren, niet rechts, niet links
maar goed voor iedereen.
o Aan welke zijde van het politieke spectrum staan politieke leiders?
Zowel aan de linkerzijde als rechterzijde.
3. Gaat het nationalisme automatisch gepaard met rechts of met extreemrechts?
Neen, het nationalisme speelde een voorname rol in het uiterst rechtse denken. Maar
ook linkse en uiterst linkse politieke krachten hanteren het nationalisme.
4. Vergelijk het bevrijdende nationalisme met het onderdrukkende nationalisme.
Bevrijdend indien het de emancipatie van een door de staat onderdrukt volk voor ogen
heeft. Dat kan gepaard gaan met een open en democratisch nationalisme, gericht op de
, gelijkwaardigheid van meerdere volkeren.
Onderdrukkend wanneer de staat bepaalde volkeren in de beleving van hun identiteit
onderdrukt. Wanneer mensen met een bepaalde 'vreemde' taal, huidskleur of afkomst
gediscrimineerd of zelfs geëlimineerd worden.
5. Welke voorwaarde is noodzakelijk om een natie leefbaar te houden of om een
natie op te bouwen. Toon dit aan met de Europese natie in wording.
Er is een minimale overeenstemming over essentiële basiswaarden en basisnormen
noodzakelijk. Vb. De huidige Europese leiders aanvaarden geen landen als Europese
lidstaat die een aantal westerse basiswaarden als vrijheid van meningsuiting, scheiding
van kerk en staat of scheiding der machten beslist zouden schenden.
6. Nationalisten willen dat de natie en de staat samenvallen. Hoe kan dit
gerealiseerd worden? Dat kan als de natie over een of andere vorm van zelfbestuur
beschikt. Nationalisten streven altijd naar zelfbestuur.
Bespreek de verschillende gradaties van zelfbestuur die de Vlaams-nationalisten na de
Tweede Wereldoorlog voorstonden.
- De in 1954 opgerichte Vlaamse- nationalistische partij Volksunie (VU) streefde naar
federalisme. Ze wensten de oprichting van een Vlaamse deelstaat met behoud van de
Belgische staat.
- In 1980 pleitte ze voor een confederale staat en bijgevolg voor een verdere uitkleding
van België.
- Sinds de oprichting van de N-VA in 2001 staat in artikel 1 van het partijprogramma de
onafhankelijkheid van Vlaanderen als streefdoel.
7. Nationalisme gaat vaak gepaard met een sociale klasse die naar macht en
welvaart streeft of dit dreigt te verliezen. Toon dit met twee voorbeelden aan.
- Het Vlaams-nationalisme werd sterk ondersteund door mensen van brede Vlaamse
middenklasse die vonden dat ze te weinig sociale kansen kregen van de Belgische
Franstalige elite en daarom via het Vlaams-nationalisme heel wat aanhangers bij de
arbeidersklasse.
- Vanaf de jaren 1960 had het Waalse nationalisme heel wat aanhangers bij de
arbeidersklasse, zij verloren toen welvaart omdat de Waalse industrie aan het
verkommeren was.
8. Na de Franse revolutie wilden de gezagsdragers de identiteit van de burger
verzoenen met die van de staat. Welke drie belangrijke doelstellingen hadden de
gezagsdragers daarmee voor ogen?
- Het creëren van een gemeenschapsgevoel of een gevoel van verbondenheid.
- Het opwekken van de vaderlandsliefde.
- De aanvaarding van het staatsgezag door de burger.
9. Geef de sterk identiteit bevorderende factoren. Taal, territorium, religie, cultuur
en sociale positie.
1. Hoofdstuk 7: Federaal land: Het interbellum:
A. blz. 87-89.
De kenmerken van het nationalisme en het Belgische nationalisme.
Boek: De weg naar een federaal land (blz. 5-12):
A. De kenmerken van het nationalisme
1. Het nationalisme is zo goed als altijd verbonden met andere ideologieën,
levensbeschouwingen en denkrichtingen. Bespreek de verbinding van het nationalisme
met het racisme.
Omstreeks de eeuwenwisseling werd vooral in Duitsland, Frankrijk, Italië, de VK en de
Balkenlanden het nationalisme gelinkt aan racisme. Men beschouwde bepaalde rassen
als inferieur (de zwarten, Aziaten en Joden) en andere als superieur.
2. In het Oostenrijkse Wenen van het fin de siècle ging het nationalisme gepaard
met het populisme.
o Wat is essentieel aan het populisme? De samenleving moet worden
ingedeeld in 2 tegenstrijdige groepen: het ingoede volk tegenover de
inslechte elite.
o Voor wie beweert de populistische leider het te willen opnemen en
welk beeld schotelt hij voor van enerzijds het volk en anderzijds de
elite? Hij beweert het op te willen nemen voor de belangen van het
volk als ‘brave’ en ‘hardwerkende’ mensen. Hij brandmerkt alle elites
als ‘wereldvreemd’, ‘corrupt’ en ‘onbekwaam’.
o Wat verstaan populisten onder het “systeem”? Zowel de politieke elite
als de financieel-economische elite en de toonaangevende media.
o Hoe laat de populistische leider zich verheerlijken, hoe maakt hij dit
aan de bevolking duidelijk en welk beleid belooft hij te voeren? Hij laat
zich verheerlijken als dé man van en onder het volk die zich als
alternatief aanbiedt voor de “verrotte” elite. Hij maakt dit aan het volk
duidelijk aan de hand van een eenvoudige, simplistische en agressieve
taal. Hij belooft een rechtlijnig beleid te voeren, niet rechts, niet links
maar goed voor iedereen.
o Aan welke zijde van het politieke spectrum staan politieke leiders?
Zowel aan de linkerzijde als rechterzijde.
3. Gaat het nationalisme automatisch gepaard met rechts of met extreemrechts?
Neen, het nationalisme speelde een voorname rol in het uiterst rechtse denken. Maar
ook linkse en uiterst linkse politieke krachten hanteren het nationalisme.
4. Vergelijk het bevrijdende nationalisme met het onderdrukkende nationalisme.
Bevrijdend indien het de emancipatie van een door de staat onderdrukt volk voor ogen
heeft. Dat kan gepaard gaan met een open en democratisch nationalisme, gericht op de
, gelijkwaardigheid van meerdere volkeren.
Onderdrukkend wanneer de staat bepaalde volkeren in de beleving van hun identiteit
onderdrukt. Wanneer mensen met een bepaalde 'vreemde' taal, huidskleur of afkomst
gediscrimineerd of zelfs geëlimineerd worden.
5. Welke voorwaarde is noodzakelijk om een natie leefbaar te houden of om een
natie op te bouwen. Toon dit aan met de Europese natie in wording.
Er is een minimale overeenstemming over essentiële basiswaarden en basisnormen
noodzakelijk. Vb. De huidige Europese leiders aanvaarden geen landen als Europese
lidstaat die een aantal westerse basiswaarden als vrijheid van meningsuiting, scheiding
van kerk en staat of scheiding der machten beslist zouden schenden.
6. Nationalisten willen dat de natie en de staat samenvallen. Hoe kan dit
gerealiseerd worden? Dat kan als de natie over een of andere vorm van zelfbestuur
beschikt. Nationalisten streven altijd naar zelfbestuur.
Bespreek de verschillende gradaties van zelfbestuur die de Vlaams-nationalisten na de
Tweede Wereldoorlog voorstonden.
- De in 1954 opgerichte Vlaamse- nationalistische partij Volksunie (VU) streefde naar
federalisme. Ze wensten de oprichting van een Vlaamse deelstaat met behoud van de
Belgische staat.
- In 1980 pleitte ze voor een confederale staat en bijgevolg voor een verdere uitkleding
van België.
- Sinds de oprichting van de N-VA in 2001 staat in artikel 1 van het partijprogramma de
onafhankelijkheid van Vlaanderen als streefdoel.
7. Nationalisme gaat vaak gepaard met een sociale klasse die naar macht en
welvaart streeft of dit dreigt te verliezen. Toon dit met twee voorbeelden aan.
- Het Vlaams-nationalisme werd sterk ondersteund door mensen van brede Vlaamse
middenklasse die vonden dat ze te weinig sociale kansen kregen van de Belgische
Franstalige elite en daarom via het Vlaams-nationalisme heel wat aanhangers bij de
arbeidersklasse.
- Vanaf de jaren 1960 had het Waalse nationalisme heel wat aanhangers bij de
arbeidersklasse, zij verloren toen welvaart omdat de Waalse industrie aan het
verkommeren was.
8. Na de Franse revolutie wilden de gezagsdragers de identiteit van de burger
verzoenen met die van de staat. Welke drie belangrijke doelstellingen hadden de
gezagsdragers daarmee voor ogen?
- Het creëren van een gemeenschapsgevoel of een gevoel van verbondenheid.
- Het opwekken van de vaderlandsliefde.
- De aanvaarding van het staatsgezag door de burger.
9. Geef de sterk identiteit bevorderende factoren. Taal, territorium, religie, cultuur
en sociale positie.
1. Hoofdstuk 7: Federaal land: Het interbellum:
A. blz. 87-89.
