1. INLEIDING BIOLOGIE
WAT IS LEVEN?
Biologie: de natuurwetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van leven in al zijn
facetten.
Biotische factoren Abiotische factoren
Relaties van organismen onderling Afhankelijkheid van organismen van niet-
levende factoren
Leven is gekenmerkt door de volgende processen:
- Metabolisme (stofwisseling): voedingsstoffen opnemen en afbreken, energie vrijstellen
waardoor groei mogelijk is
- Reproductie: voortplanting
- Erfelijkheid: genetica
- Reactievermogen en perceptieprocessen: prikkelbaarheid
- Beweging
Homeostase: complex van regelsystemen dat bijdraagt tot het constant houden van het
inwendige milieu, ongeacht de veranderingen in het uitwendige milieu (vb:
lichaamstemperatuur).
ORGANISATIENIVEAU MULTICELLULAIRE ORGANISMEN
- Moleculen (vb: ATP)
- Organellen (vb: mtochondrion)
- Cel of neuron (vb: zenuwcel)
- Weefsel of ganglion (vb: zenuwweefsel)
- Orgaan (vb: hersenen)
- Orgaanstelsel (vb: centrale zenuwstelsel)
ONTSTAAN AARDE & LEVEN
- Aarde: 4,6 miljard jaar
- Eerste bacteriën (prokaryoten): 3,5 miljard jaar
- Eerste eukaryote cellen: 1,5 miljard jaar
- Eerste meercellige organismen (meeste cellen): 800-700 miljoen jaar
- Mens: 7-5 miljoen jaar
2. INDELING ORGANISMEN
TAXONOMIE & SYSTEMATIEK
Taxonomie of systematiek: wetenschap die zich bezighoudt met de classificatie (het ordenen),
de nomenclatuur (naamgeving) en identificatie (beschrijving) van levende organismen.
Organismen met gemeenschappelijke kenmerken worden ondergebracht in een taxon
(systematische eenheid).
1
, Fylogenetisch classificatiesysteem
Hierin tracht men de natuurlijke verwantschappen tussen organismen weer te geven.
Steunt op volgende criteria:
- Homologe structuren: structuren die via divergente evolutie van een gemeenschappelijke
voorganger afstammen (vb: voorarm mens en vleugel vleermuis zelfde bouwpatroon)
- Primitieve & afgeleide kenmerken: organismen die veel punten van overeenstemming
vertonen hebben meer kans om nauw verwant te zijn (vb: aanwezigheid middenoorbeentjes
bij zoogdieren)
Primitieve kenmerken Afgeleide kenmerken
Kenmerken die lang geleden verschenen en Meer recent tot stand gekomen
nu nog waarneembaar zijn
- Anatomische & fysiologische kenmerken (vb: reptielen hebben huid bedekt met schubben)
- Sequenties van macromoleculen: organismen met DNA dat weinig verschilt moeten nauw
met elkaar verwant zijn.
CLASSIFICATIE IN RIJKEN
Pro- en eukaryoten
Prokaryoten Eukaryoten
Bacteriën: voor de kern Complexer: echte gekernde cellen
2
WAT IS LEVEN?
Biologie: de natuurwetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van leven in al zijn
facetten.
Biotische factoren Abiotische factoren
Relaties van organismen onderling Afhankelijkheid van organismen van niet-
levende factoren
Leven is gekenmerkt door de volgende processen:
- Metabolisme (stofwisseling): voedingsstoffen opnemen en afbreken, energie vrijstellen
waardoor groei mogelijk is
- Reproductie: voortplanting
- Erfelijkheid: genetica
- Reactievermogen en perceptieprocessen: prikkelbaarheid
- Beweging
Homeostase: complex van regelsystemen dat bijdraagt tot het constant houden van het
inwendige milieu, ongeacht de veranderingen in het uitwendige milieu (vb:
lichaamstemperatuur).
ORGANISATIENIVEAU MULTICELLULAIRE ORGANISMEN
- Moleculen (vb: ATP)
- Organellen (vb: mtochondrion)
- Cel of neuron (vb: zenuwcel)
- Weefsel of ganglion (vb: zenuwweefsel)
- Orgaan (vb: hersenen)
- Orgaanstelsel (vb: centrale zenuwstelsel)
ONTSTAAN AARDE & LEVEN
- Aarde: 4,6 miljard jaar
- Eerste bacteriën (prokaryoten): 3,5 miljard jaar
- Eerste eukaryote cellen: 1,5 miljard jaar
- Eerste meercellige organismen (meeste cellen): 800-700 miljoen jaar
- Mens: 7-5 miljoen jaar
2. INDELING ORGANISMEN
TAXONOMIE & SYSTEMATIEK
Taxonomie of systematiek: wetenschap die zich bezighoudt met de classificatie (het ordenen),
de nomenclatuur (naamgeving) en identificatie (beschrijving) van levende organismen.
Organismen met gemeenschappelijke kenmerken worden ondergebracht in een taxon
(systematische eenheid).
1
, Fylogenetisch classificatiesysteem
Hierin tracht men de natuurlijke verwantschappen tussen organismen weer te geven.
Steunt op volgende criteria:
- Homologe structuren: structuren die via divergente evolutie van een gemeenschappelijke
voorganger afstammen (vb: voorarm mens en vleugel vleermuis zelfde bouwpatroon)
- Primitieve & afgeleide kenmerken: organismen die veel punten van overeenstemming
vertonen hebben meer kans om nauw verwant te zijn (vb: aanwezigheid middenoorbeentjes
bij zoogdieren)
Primitieve kenmerken Afgeleide kenmerken
Kenmerken die lang geleden verschenen en Meer recent tot stand gekomen
nu nog waarneembaar zijn
- Anatomische & fysiologische kenmerken (vb: reptielen hebben huid bedekt met schubben)
- Sequenties van macromoleculen: organismen met DNA dat weinig verschilt moeten nauw
met elkaar verwant zijn.
CLASSIFICATIE IN RIJKEN
Pro- en eukaryoten
Prokaryoten Eukaryoten
Bacteriën: voor de kern Complexer: echte gekernde cellen
2
