Orthopedagogiek samenvatting
Willemijn Hendrickx
1OR_6
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en maatschappij ..................................................................................................... 5
1. Inleiding ................................................................................................................................................................ 5
2. Maatschappij, mensbeeld en zorg: ...................................................................................................................... 5
2.1 De vreemde ander ............................................................................................................................................... 5
2.2 Maatschappij en beeldvorming ........................................................................................................................... 6
2.3 Mensbeeld en zorg .............................................................................................................................................. 8
3. Verleden = heden ................................................................................................................................................ 10
3.1 De prehistorie: tijd van nomaden en jagers (... -3500 V.CHR.) .......................................................................... 10
3.1.1 (Over)leven in de prehistorie..................................................................................................................... 10
3.1.2 Afwezige zorg in de prehistorie ................................................................................................................. 11
3.1.3 Van de prehistorie naar vandaag............................................................................................................... 11
3.2 De oudheid: tijd van Grieken, Romeinen en Goden (3500 V.Chr. tot 500 Na Chr. ............................................. 12
3.2.1 Leven en eliminatie in de oudheid ............................................................................................................ 12
3.2.2 Bedenkelijke zorg in de oudheid ............................................................................................................... 14
3.2.3 Van de oudheid naar vandaag ................................................................................................................... 15
3.3 De Middeleeuwen: tijd van monniken, ridders en gilden (500-1500) ................................................................ 16
3.3.1 Kloosters en stadsmuren in de middeleeuwen ......................................................................................... 16
3.3.2 Middeleeuwse zorg: Devotie, Bijgeloof en Kwakzalverij ........................................................................... 18
3.3.3 Van de middeleeuwen naar vandaag ........................................................................................................ 21
3.4 De nieuwe tijd: Tijd van Reformatie, ontdekkingsreizen en uitvindingen (1500-1800) ..................................... 22
3.4.1 Godsdienst versus wetenschap ................................................................................................................. 23
3.4.2 Opsluiting ter bescherming van de samenleving....................................................................................... 25
3.4.3 Arbeid adelt: heropvoeding of uitbuiting? ................................................................................................ 26
3.4.4 Van de nieuwe tijd naar vandaag .............................................................................................................. 27
3.5 De Verlichting: Tijd van rationalisme, positivisme en sensualisme (1780-1850) ............................................... 28
3.5.1 De Franse en industriële revolutie, de burgerij en arbeiders .................................................................... 28
3.5.2 Volksonderwijs, brailleschrift en zorg voor krankzinnigen ........................................................................ 30
3.5.3 Van de Verlichting naar vandaag ............................................................................................................... 35
3.6 Tijd van militaire conflicten en vernietiging ...................................................................................................... 37
3.6.1 Politiek, landbouw en wetenschap in crisis ............................................................................................... 37
3.6.2 Van pedagogisch pessimisme naar genadedood ....................................................................................... 41
3.6.3 Van de oorlogstijd naar vandaag ............................................................................................................... 44
3.7 Tijd van de rehabilitatie en de verzorgingsstaat ............................................................................................... 45
3.7.1 Wederopbouw, vooruitgang en welvaart.................................................................................................. 46
3.7.2 Van goedbedoelde segregatie naar vermaatschappelijking ...................................................................... 47
3.7.3 Heden = toekomst ..................................................................................................................................... 50
H2: Orthopedagogiek en wetenschap .................................................................................................................. 51
,1. Inleiding .............................................................................................................................................................. 51
2. Orthopedagogiek, What’s in a name? ............................................................................................................... 52
2.1. Euh… iets met voeten? ..................................................................................................................................... 52
2.2. Orthopedagogics of Orthopédagogie ............................................................................................................... 52
3. Relatie theorie en praktijk: it’s complicated ...................................................................................................... 52
3.1. Mens- en wereldbeelden .................................................................................................................................. 53
3.2. Van praktijkkennis naar praktijktheorie (Praktijkkennis en Praktijktheorieën) ............................................... 53
3.3. Theoretische kennis (Wetenschappelijke kennis/ theorieën) ........................................................................... 54
3.4. Van de praktijk naar de theorie en terug .................................................................................................... 55
3.5. Bronnen van wetenschappelijke kennis............................................................................................................ 55
4. Een wetenschapsdomein op eigen benen .......................................................................................................... 56
4.1. in de schoot van de wetenschappelijke pedagogiek......................................................................................... 56
4.2 De zoektocht naar het ‘ding’ van de orthopedagogiek ..................................................................................... 58
4.3. Fundamenten van de orthopedagogiek ........................................................................................................... 59
4.3.1. De opvoeding van het afwijkende en gehandicapte kind ........................................................................ 59
4.3.3 De opvoeding van kinderen met gedrags- en psychosociale problemen .................................................. 59
4.3.3. Preventie (Child Quidance) ....................................................................................................................... 60
4.4. Van bijzondere pedagogiek naar orthopedagogiek ......................................................................................... 60
4.4.1. Van pedagogiek naar orthopedagogiek .................................................................................................... 60
4.4.2. Van focus op het kind naar focus op de context ...................................................................................... 61
4.4.3. Van ‘wat heeft dit kind’ naar ‘wat vraagt dit kind?’ ................................................................................. 61
4.5. Methodenstrijd binnen de orthopedagogiek .................................................................................................... 62
4.6. Theoretische niveaus binnen de orthopedagogiek ........................................................................................... 63
4.6.1 Bijzondere orthopedagogiek ..................................................................................................................... 63
4.6.2. Algemene orthopedagogiek ..................................................................................................................... 63
4.6.3. Theoretische orthopedagogiek ................................................................................................................ 64
4.6.4. Beroepsethiek ........................................................................................................................................... 64
4.7. De orthopedagogiek verruimt .......................................................................................................................... 64
4.7.1 Van het orthopedagogische naar het ortho(ped)agogische ...................................................................... 64
4.7.2. Van personen met een handicap naar personen in een handicapsituatie ............................................... 65
5. Grondleggers, wegbereiders en baanbrekers .................................................................................................... 65
5.1 De wegbereiders ................................................................................................................................................ 66
5.1.1 Wilhelmina Bladergroen ............................................................................................................................ 67
5.1.2. Verdieping Rispens ................................................................................................................................... 68
5.1.3 Stromingen in de orthopedagogiek ........................................................................................................... 69
6. De identiteit van de orthopedagogiek ............................................................................................................... 69
6.1 Een praktijkwetenschap .................................................................................................................................... 70
6.2 Een dialoog gestuurde wetenschap ................................................................................................................... 70
6.3 Een eclectische en integratieve wetenschap ..................................................................................................... 71
6.4. Een handelingswetenschap .............................................................................................................................. 72
6.5 Een reflectieve wetenschap ............................................................................................................................... 72
, 7. Orthopedagogiek in volle paradigmaverschuiving ........................................................................................... 72
7.1. Paradigma Quoi? .............................................................................................................................................. 72
7.2 De eerste paradigma’s ...................................................................................................................................... 73
7.3. Orthopedagogiek in tijden van paradigmaverschuiving .................................................................................. 74
Maak kennis met Noor & David.......................................................................................................................... 76
7.3.1 Tegenstrijdigheden en crisis binnen het (traditioneleparadigma) defectparadigma ................................ 79
7.3.2 Veranderingen in de samenleving, mens- en wereldbeeld ....................................................................... 81
7.4. Impact op zorg en orthopedagogische praktijk ................................................................................................ 81
Hoofdstuk 3: Orthopedagogische instrumenten ................................................................................................... 82
1. Inleiding .............................................................................................................................................................. 82
2. Instrumenten uit de vroege orthopedagogiek ................................................................................................... 82
2.1 Problematische opvoedingssituatie ................................................................................................................... 83
2.1.2 POS vandaag? ............................................................................................................................................ 85
2.2 De Dialogische grondvormen (Ter Horst) .......................................................................................................... 86
2.2.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 86
2.2.2. Dialogische grondvormen vandaag .......................................................................................................... 87
Ter Horst in een notendop ................................................................................................................................. 87
2.3 De orthopedagogische vraagstelling ................................................................................................................. 87
2.3.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 88
2.3.2 Orthopedagogische vraagstelling vandaag:............................................................................................... 90
2.4. Handelingsplanning (Kok) ................................................................................................................................ 90
2.4.1. Naar de bron ............................................................................................................................................. 90
2.4.2 Betekenis handelingsplan vandaag ........................................................................................................... 91
2.5 Gedragsproblemen ............................................................................................................................................ 92
2.5.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 92
2.5.2 Gedragsproblemen vandaag ..................................................................................................................... 95
2.6. Leerproblemen.................................................................................................................................................. 96
2.6.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 96
2.6.2. In de handeling krijgt taal betekenis (W. Bladergroen) ............................................................................ 96
2.6.3 Leerstoornissen ontstaan niet door, maar in het onderwijs. (J. Dumont) ................................................. 97
2.6.4 Leerproblemen/ leerstoornissen vandaag ................................................................................................ 98
2.7 Therapeutische gemeenschap – encounter ....................................................................................................... 99
2.7.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 99
2.7.2 Therapeutische gemeenschap vandaag .................................................................................................. 102
3. Instrumenten uit de actuele orthopedagogiek ................................................................................................ 102
3.1 Empowerment ................................................................................................................................................. 103
3.1.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 103
3.1.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 107
3.2 Inclusie ............................................................................................................................................................. 108
3.2.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 108
3.3 Quality of life ................................................................................................................................................... 114
3.3.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 115
3.3.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 119
, 3.4 Volwaardig burgerschap & kwaliteit van bestaan .......................................................................................... 119
3.4.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 119
3.4.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 121
3.5. Ondersteuningsmodel .................................................................................................................................... 121
3.5.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 121
3.5.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 122
Hoofdstuk 4: Orthopedagogie: beroep en werkterrein........................................................................................123
1. Inleiding ............................................................................................................................................................ 123
2. Het beroep ........................................................................................................................................................ 124
2.1. Het beroep in zijn context ............................................................................................................................... 124
2.1.1 Maatschappij en mensbeeld ................................................................................................................... 124
2.1.1.1 Leefgroepopvoeders ............................................................................................................................. 125
2.1.1.2 Onderwijsondersteuner ....................................................................................................................... 125
2.1.2.1 Onderzoeker van de werkelijkheid ....................................................................................................... 126
2.1.2.2 De diagnosticus van de interventie ...................................................................................................... 127
2.1.2.3 De praktijktheoreticus .......................................................................................................................... 127
2.1.2.4 De verbindende hulpverlener ............................................................................................................... 127
2.1.2.5 De persoon als instrument ................................................................................................................... 128
2.1.3 De orthopedagogische praktijk ............................................................................................................... 128
2.2 Het beroepsprofiel ........................................................................................................................................... 130
2.2.1 Het beroeps-specifieke ............................................................................................................................ 130
2.2.1.1 Expert van het dagelijkse leven ............................................................................................................ 130
2.2.1.2 Positief en krachtgericht ....................................................................................................................... 131
2.2.1.3 Relationeel dialoog-gestuurd ............................................................................................................... 131
2.2.1.4 Herstelgericht en verbindend ............................................................................................................... 131
2.2.1.5 Creatief en innovatief ........................................................................................................................... 132
2.2.1.6 Reflectief en ethisch ............................................................................................................................. 132
2.2.1.7 Integraal en generalistisch.................................................................................................................... 132
2.2.2 Verantwoordelijkheidsethiek .................................................................................................................. 132
2.2.2.1 Verantwoordelijkheid t.a.v. de zorg-of hulpvrager .............................................................................. 133
2.2.2.2 Verantwoordelijkheid t.a.v. zichzelf als hulpverlener .......................................................................... 133
2.2.2.3 verantwoordelijkheid t.a.v. een team en andere medewerkers .......................................................... 133
2.2.2.4 Verantwoordelijkheid t.a.v. het beleid ................................................................................................. 134
2.3 Te midden een spanningsveld van tegenstellingen ......................................................................................... 134
2.3.1 Hulpverlening als handicapsituatie ......................................................................................................... 135
2.3.2 Orthopedagogie als vrijetijdspraktijk ...................................................................................................... 136
2.3.3 Grootsheid of nietigheid .......................................................................................................................... 136
2.3.4 Graag zien en professionalisme, gaat dat samen? .................................................................................. 137
2.3.5 Weten of niet weten, dat is de vraag….................................................................................................... 137
2.3.6 De valkuil van de professionalisering ...................................................................................................... 138
2.3.7 Het dilemma van de orthopedagogische professional ............................................................................ 138
Hoofdstuk 5: Zorgen voor morgen .......................................................................................................................139
1. ‘Think global act local’, ‘Think local act global.’ .............................................................................................. 139
2. Het moreel gezag van het VN-verdrag ............................................................................................................ 140
2.1 Een eigen verdrag? .......................................................................................................................................... 140
3. Bouwen aan de inclusieve samenleving .......................................................................................................... 141
Willemijn Hendrickx
1OR_6
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en maatschappij ..................................................................................................... 5
1. Inleiding ................................................................................................................................................................ 5
2. Maatschappij, mensbeeld en zorg: ...................................................................................................................... 5
2.1 De vreemde ander ............................................................................................................................................... 5
2.2 Maatschappij en beeldvorming ........................................................................................................................... 6
2.3 Mensbeeld en zorg .............................................................................................................................................. 8
3. Verleden = heden ................................................................................................................................................ 10
3.1 De prehistorie: tijd van nomaden en jagers (... -3500 V.CHR.) .......................................................................... 10
3.1.1 (Over)leven in de prehistorie..................................................................................................................... 10
3.1.2 Afwezige zorg in de prehistorie ................................................................................................................. 11
3.1.3 Van de prehistorie naar vandaag............................................................................................................... 11
3.2 De oudheid: tijd van Grieken, Romeinen en Goden (3500 V.Chr. tot 500 Na Chr. ............................................. 12
3.2.1 Leven en eliminatie in de oudheid ............................................................................................................ 12
3.2.2 Bedenkelijke zorg in de oudheid ............................................................................................................... 14
3.2.3 Van de oudheid naar vandaag ................................................................................................................... 15
3.3 De Middeleeuwen: tijd van monniken, ridders en gilden (500-1500) ................................................................ 16
3.3.1 Kloosters en stadsmuren in de middeleeuwen ......................................................................................... 16
3.3.2 Middeleeuwse zorg: Devotie, Bijgeloof en Kwakzalverij ........................................................................... 18
3.3.3 Van de middeleeuwen naar vandaag ........................................................................................................ 21
3.4 De nieuwe tijd: Tijd van Reformatie, ontdekkingsreizen en uitvindingen (1500-1800) ..................................... 22
3.4.1 Godsdienst versus wetenschap ................................................................................................................. 23
3.4.2 Opsluiting ter bescherming van de samenleving....................................................................................... 25
3.4.3 Arbeid adelt: heropvoeding of uitbuiting? ................................................................................................ 26
3.4.4 Van de nieuwe tijd naar vandaag .............................................................................................................. 27
3.5 De Verlichting: Tijd van rationalisme, positivisme en sensualisme (1780-1850) ............................................... 28
3.5.1 De Franse en industriële revolutie, de burgerij en arbeiders .................................................................... 28
3.5.2 Volksonderwijs, brailleschrift en zorg voor krankzinnigen ........................................................................ 30
3.5.3 Van de Verlichting naar vandaag ............................................................................................................... 35
3.6 Tijd van militaire conflicten en vernietiging ...................................................................................................... 37
3.6.1 Politiek, landbouw en wetenschap in crisis ............................................................................................... 37
3.6.2 Van pedagogisch pessimisme naar genadedood ....................................................................................... 41
3.6.3 Van de oorlogstijd naar vandaag ............................................................................................................... 44
3.7 Tijd van de rehabilitatie en de verzorgingsstaat ............................................................................................... 45
3.7.1 Wederopbouw, vooruitgang en welvaart.................................................................................................. 46
3.7.2 Van goedbedoelde segregatie naar vermaatschappelijking ...................................................................... 47
3.7.3 Heden = toekomst ..................................................................................................................................... 50
H2: Orthopedagogiek en wetenschap .................................................................................................................. 51
,1. Inleiding .............................................................................................................................................................. 51
2. Orthopedagogiek, What’s in a name? ............................................................................................................... 52
2.1. Euh… iets met voeten? ..................................................................................................................................... 52
2.2. Orthopedagogics of Orthopédagogie ............................................................................................................... 52
3. Relatie theorie en praktijk: it’s complicated ...................................................................................................... 52
3.1. Mens- en wereldbeelden .................................................................................................................................. 53
3.2. Van praktijkkennis naar praktijktheorie (Praktijkkennis en Praktijktheorieën) ............................................... 53
3.3. Theoretische kennis (Wetenschappelijke kennis/ theorieën) ........................................................................... 54
3.4. Van de praktijk naar de theorie en terug .................................................................................................... 55
3.5. Bronnen van wetenschappelijke kennis............................................................................................................ 55
4. Een wetenschapsdomein op eigen benen .......................................................................................................... 56
4.1. in de schoot van de wetenschappelijke pedagogiek......................................................................................... 56
4.2 De zoektocht naar het ‘ding’ van de orthopedagogiek ..................................................................................... 58
4.3. Fundamenten van de orthopedagogiek ........................................................................................................... 59
4.3.1. De opvoeding van het afwijkende en gehandicapte kind ........................................................................ 59
4.3.3 De opvoeding van kinderen met gedrags- en psychosociale problemen .................................................. 59
4.3.3. Preventie (Child Quidance) ....................................................................................................................... 60
4.4. Van bijzondere pedagogiek naar orthopedagogiek ......................................................................................... 60
4.4.1. Van pedagogiek naar orthopedagogiek .................................................................................................... 60
4.4.2. Van focus op het kind naar focus op de context ...................................................................................... 61
4.4.3. Van ‘wat heeft dit kind’ naar ‘wat vraagt dit kind?’ ................................................................................. 61
4.5. Methodenstrijd binnen de orthopedagogiek .................................................................................................... 62
4.6. Theoretische niveaus binnen de orthopedagogiek ........................................................................................... 63
4.6.1 Bijzondere orthopedagogiek ..................................................................................................................... 63
4.6.2. Algemene orthopedagogiek ..................................................................................................................... 63
4.6.3. Theoretische orthopedagogiek ................................................................................................................ 64
4.6.4. Beroepsethiek ........................................................................................................................................... 64
4.7. De orthopedagogiek verruimt .......................................................................................................................... 64
4.7.1 Van het orthopedagogische naar het ortho(ped)agogische ...................................................................... 64
4.7.2. Van personen met een handicap naar personen in een handicapsituatie ............................................... 65
5. Grondleggers, wegbereiders en baanbrekers .................................................................................................... 65
5.1 De wegbereiders ................................................................................................................................................ 66
5.1.1 Wilhelmina Bladergroen ............................................................................................................................ 67
5.1.2. Verdieping Rispens ................................................................................................................................... 68
5.1.3 Stromingen in de orthopedagogiek ........................................................................................................... 69
6. De identiteit van de orthopedagogiek ............................................................................................................... 69
6.1 Een praktijkwetenschap .................................................................................................................................... 70
6.2 Een dialoog gestuurde wetenschap ................................................................................................................... 70
6.3 Een eclectische en integratieve wetenschap ..................................................................................................... 71
6.4. Een handelingswetenschap .............................................................................................................................. 72
6.5 Een reflectieve wetenschap ............................................................................................................................... 72
, 7. Orthopedagogiek in volle paradigmaverschuiving ........................................................................................... 72
7.1. Paradigma Quoi? .............................................................................................................................................. 72
7.2 De eerste paradigma’s ...................................................................................................................................... 73
7.3. Orthopedagogiek in tijden van paradigmaverschuiving .................................................................................. 74
Maak kennis met Noor & David.......................................................................................................................... 76
7.3.1 Tegenstrijdigheden en crisis binnen het (traditioneleparadigma) defectparadigma ................................ 79
7.3.2 Veranderingen in de samenleving, mens- en wereldbeeld ....................................................................... 81
7.4. Impact op zorg en orthopedagogische praktijk ................................................................................................ 81
Hoofdstuk 3: Orthopedagogische instrumenten ................................................................................................... 82
1. Inleiding .............................................................................................................................................................. 82
2. Instrumenten uit de vroege orthopedagogiek ................................................................................................... 82
2.1 Problematische opvoedingssituatie ................................................................................................................... 83
2.1.2 POS vandaag? ............................................................................................................................................ 85
2.2 De Dialogische grondvormen (Ter Horst) .......................................................................................................... 86
2.2.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 86
2.2.2. Dialogische grondvormen vandaag .......................................................................................................... 87
Ter Horst in een notendop ................................................................................................................................. 87
2.3 De orthopedagogische vraagstelling ................................................................................................................. 87
2.3.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 88
2.3.2 Orthopedagogische vraagstelling vandaag:............................................................................................... 90
2.4. Handelingsplanning (Kok) ................................................................................................................................ 90
2.4.1. Naar de bron ............................................................................................................................................. 90
2.4.2 Betekenis handelingsplan vandaag ........................................................................................................... 91
2.5 Gedragsproblemen ............................................................................................................................................ 92
2.5.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 92
2.5.2 Gedragsproblemen vandaag ..................................................................................................................... 95
2.6. Leerproblemen.................................................................................................................................................. 96
2.6.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 96
2.6.2. In de handeling krijgt taal betekenis (W. Bladergroen) ............................................................................ 96
2.6.3 Leerstoornissen ontstaan niet door, maar in het onderwijs. (J. Dumont) ................................................. 97
2.6.4 Leerproblemen/ leerstoornissen vandaag ................................................................................................ 98
2.7 Therapeutische gemeenschap – encounter ....................................................................................................... 99
2.7.1 Naar de bron .............................................................................................................................................. 99
2.7.2 Therapeutische gemeenschap vandaag .................................................................................................. 102
3. Instrumenten uit de actuele orthopedagogiek ................................................................................................ 102
3.1 Empowerment ................................................................................................................................................. 103
3.1.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 103
3.1.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 107
3.2 Inclusie ............................................................................................................................................................. 108
3.2.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 108
3.3 Quality of life ................................................................................................................................................... 114
3.3.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 115
3.3.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 119
, 3.4 Volwaardig burgerschap & kwaliteit van bestaan .......................................................................................... 119
3.4.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 119
3.4.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 121
3.5. Ondersteuningsmodel .................................................................................................................................... 121
3.5.1 Toegelicht ................................................................................................................................................ 121
3.5.2 Doorgedacht ............................................................................................................................................ 122
Hoofdstuk 4: Orthopedagogie: beroep en werkterrein........................................................................................123
1. Inleiding ............................................................................................................................................................ 123
2. Het beroep ........................................................................................................................................................ 124
2.1. Het beroep in zijn context ............................................................................................................................... 124
2.1.1 Maatschappij en mensbeeld ................................................................................................................... 124
2.1.1.1 Leefgroepopvoeders ............................................................................................................................. 125
2.1.1.2 Onderwijsondersteuner ....................................................................................................................... 125
2.1.2.1 Onderzoeker van de werkelijkheid ....................................................................................................... 126
2.1.2.2 De diagnosticus van de interventie ...................................................................................................... 127
2.1.2.3 De praktijktheoreticus .......................................................................................................................... 127
2.1.2.4 De verbindende hulpverlener ............................................................................................................... 127
2.1.2.5 De persoon als instrument ................................................................................................................... 128
2.1.3 De orthopedagogische praktijk ............................................................................................................... 128
2.2 Het beroepsprofiel ........................................................................................................................................... 130
2.2.1 Het beroeps-specifieke ............................................................................................................................ 130
2.2.1.1 Expert van het dagelijkse leven ............................................................................................................ 130
2.2.1.2 Positief en krachtgericht ....................................................................................................................... 131
2.2.1.3 Relationeel dialoog-gestuurd ............................................................................................................... 131
2.2.1.4 Herstelgericht en verbindend ............................................................................................................... 131
2.2.1.5 Creatief en innovatief ........................................................................................................................... 132
2.2.1.6 Reflectief en ethisch ............................................................................................................................. 132
2.2.1.7 Integraal en generalistisch.................................................................................................................... 132
2.2.2 Verantwoordelijkheidsethiek .................................................................................................................. 132
2.2.2.1 Verantwoordelijkheid t.a.v. de zorg-of hulpvrager .............................................................................. 133
2.2.2.2 Verantwoordelijkheid t.a.v. zichzelf als hulpverlener .......................................................................... 133
2.2.2.3 verantwoordelijkheid t.a.v. een team en andere medewerkers .......................................................... 133
2.2.2.4 Verantwoordelijkheid t.a.v. het beleid ................................................................................................. 134
2.3 Te midden een spanningsveld van tegenstellingen ......................................................................................... 134
2.3.1 Hulpverlening als handicapsituatie ......................................................................................................... 135
2.3.2 Orthopedagogie als vrijetijdspraktijk ...................................................................................................... 136
2.3.3 Grootsheid of nietigheid .......................................................................................................................... 136
2.3.4 Graag zien en professionalisme, gaat dat samen? .................................................................................. 137
2.3.5 Weten of niet weten, dat is de vraag….................................................................................................... 137
2.3.6 De valkuil van de professionalisering ...................................................................................................... 138
2.3.7 Het dilemma van de orthopedagogische professional ............................................................................ 138
Hoofdstuk 5: Zorgen voor morgen .......................................................................................................................139
1. ‘Think global act local’, ‘Think local act global.’ .............................................................................................. 139
2. Het moreel gezag van het VN-verdrag ............................................................................................................ 140
2.1 Een eigen verdrag? .......................................................................................................................................... 140
3. Bouwen aan de inclusieve samenleving .......................................................................................................... 141