SAMENVATTING
TAALWETENSCHAPPEN
HOOFDSTUK 1 T.E.M. HOOFDSTUK 11
OEFENINGEN FONETISCH SCHRIFT
1
,Hoofdstuk 1: Wat is fonetiek?
1.1 Inleiding
Fonetiek begrijpen betekent onderscheid begrijpen tussen taal & spraak.
Fonetiek bestudeert de waarneembare manifestatie van menselijke taal in relatie tot de verborgen
structuur van het abstracte taalsysteem.
1.2 De binnen- en buitenkant van taal
Taal
Systeem van conventionele tekens, waarmee de gebruikers van de taal ideeën kunnen
communiceren.
Taalteken
Waarneembare vorm (klank) met een niet-waarneembare betekenis.
- Koppeling vorm – betekenis: willekeurig; conventioneel
Fonetiek
Specialisatie binnen de taalwetenschap die zich bezighoudt met de uiterlijk waarneembare kant van de
taaltekens.
Referent
Object in de buitentalige werkelijkheid waarnaar wordt verwezen met 1 of meer betekenisdragende
woorddelen.
Gedachte-inhoud
Relatie tussen twee referenten.
Lexicale betekenis
Verzameling van eigenschappen op grond waarvan de taalgebruiker beslist of iets een stoel is.
Morfemen
Kleinste eenheden in een taal waarin een vaste betekenis gekoppeld is aan een waarneembare vorm.
- Nederlands: ± 50 000
- Uitgesproken morfemen: bewegingen van spraakorganen; hoorbare verstoringen van de luchtdruk =
geluid
WAT IS TAAL? WAT IS SPRAAK?
- verborgen systeem - verschijningsvorm van taal
- abstract - waarneembaar
Taalwetenschap (het studiedomein dat zich Fonetiek
bezighoudt met het regelgebonden)
2
,1.2.1 Kenmerken van de menselijke taal (MNT)
1 ARBITRAIR EN CONVENTIONEEL
ARBITRAIR
Willekeurig: er is geen enkele reden waarom een vis een vis noemt
Uitzondering op arbitrair: klanknabootsende woorden of onomatopeeën
bv. kukeleku, cockericoo
− komen veel voor in kindertaal
− (gedeeltelijk) gemotiveerd verband tussen vorm en betekenis niet helemaal omdat
een franse haan hetzelfde kraait en toch ander woord
− ook in volwassentaal : bv. Koekoek, tjiftjaf
CONVENTIONEEL
Ingeburgerde woorden verandert men niet zomaar van betekenis.
bv. context=Nederlands berust op Nederlandse afspraken
− taal behoort niet toe tot één individu
− betekenissen kunnen niet zomaar gewijzigd
2 PRODUCTIVITEIT
Aantal woorden/zinnen dat gevormd en begrepen kan worden is theoretisch oneindig (N.
Chomsky).
− beperkt aantal elementen (woorden)
− beperkt aantal regels (leer je zelfstandig als kind)
− oneindig aantal mogelijkheden ( oneindig grote productiviteit)
Nieuwe producties zijn niet geheel vrij
− rule-governed creativity
Kinderen worden geboren met vermogen tot taalleren (aangeboren)
− language acquisition device (LAD)
− algemene cognitieve vaardigheden
3 DUBBELE GELEEDHEID
Twee niveaus in de taalcode (zie ook hoofdstuk 2): met eigen organisatieprincipe
1 MORFEMISCH NIVEAU = hoger niveau (niveau van de betekenis)
− morfemen kleinste betekenisgehelen in taal (Bijv. hand-je, hand-en)
2 FONEMISCH NIVEAU = lager niveau (de basis, de klanken)
− fonemen = kleinste betekenis onderscheidende elementen
− geen betekenis op dit niveau
− combinatie van klanken leidt tot betekenisvolle gehelen.
− eindig aantal klanken (20 à 40) oneindig aantal combinaties
− ‘b’: geen betekenis maar combinatie zorgt voor verschillen
bv. rat – lat
4 DISCRETE KARAKTER
− fonemen zijn strikt van elkaar te scheiden
− gesproken taal vloeiende overgangen
3
, − Bij onduidelijke uitspraak creëert de luisteraar geen nieuwe betekenis.
bv. mijn loat ligt in uw handen
= lat of lot
1.2.2 Taalwetenschap
Onderwerp: taal
Taalwetenschap – Taalkunde - Linguïstiek
Taak linguïst: het verborgen systeem zichtbaar maken, in kaart brengen
- Descriptief: ze beschrijven het
- Prescriptief: ze leggen het ons voor en expliciteren ons de regels
Studiedomein:
Beschrijving van taal op verschillende niveaus
- Fonemen (~klanken)
bv. mat vs. kat vs. rat
- Morfemen
bv. hand-en, hand-je, hand-druk, etc.
- Woorden
bv. handdruk
- Zinnen (syntaxis)
- Tekst
Subdisciplines: verschillende perspectieven
Taal als een geïsoleerd tekensysteem
- Fonetiek
- Fonologie
- Morfologie
- Syntaxis
- Semantiek
- Pragmatiek (= taalgebruik zoals oogcontact, verschilt van context bv. jongetje – bejaarde)
Engels : taal als een geïsoleerd tekensysteem
- los van gebruiker en maatschappij
- beschrijving van regelsysteem
− klassieke grammatica
− generatieve grammatica
Ruime/brede betekenis
- studie van taal in relatie tot andere fenomenen
- Bijv. vergelijkingen tussen talen, ontwikkelingsgeschiedenis van taal, kindertaalontwikkeling, ..
- raakvlakken met andere wetenschappen : sociologie, biologie, psychologie, neurologie
− Leidt tot diverse studiedomeinen in de linguïstiek
• psycholinguïstiek : onderzoekt relatie tss mentale processen en taal
• sociolinguïstiek
• neurolinguïstiek
1.2.3 Psycholinguïstiek
Studie van mentale processen die taal mogelijk maken
- Relatie tussen taal en denken
- Ontwikkeling van taal in de mens (Noam Chomsky - LAD)
4
TAALWETENSCHAPPEN
HOOFDSTUK 1 T.E.M. HOOFDSTUK 11
OEFENINGEN FONETISCH SCHRIFT
1
,Hoofdstuk 1: Wat is fonetiek?
1.1 Inleiding
Fonetiek begrijpen betekent onderscheid begrijpen tussen taal & spraak.
Fonetiek bestudeert de waarneembare manifestatie van menselijke taal in relatie tot de verborgen
structuur van het abstracte taalsysteem.
1.2 De binnen- en buitenkant van taal
Taal
Systeem van conventionele tekens, waarmee de gebruikers van de taal ideeën kunnen
communiceren.
Taalteken
Waarneembare vorm (klank) met een niet-waarneembare betekenis.
- Koppeling vorm – betekenis: willekeurig; conventioneel
Fonetiek
Specialisatie binnen de taalwetenschap die zich bezighoudt met de uiterlijk waarneembare kant van de
taaltekens.
Referent
Object in de buitentalige werkelijkheid waarnaar wordt verwezen met 1 of meer betekenisdragende
woorddelen.
Gedachte-inhoud
Relatie tussen twee referenten.
Lexicale betekenis
Verzameling van eigenschappen op grond waarvan de taalgebruiker beslist of iets een stoel is.
Morfemen
Kleinste eenheden in een taal waarin een vaste betekenis gekoppeld is aan een waarneembare vorm.
- Nederlands: ± 50 000
- Uitgesproken morfemen: bewegingen van spraakorganen; hoorbare verstoringen van de luchtdruk =
geluid
WAT IS TAAL? WAT IS SPRAAK?
- verborgen systeem - verschijningsvorm van taal
- abstract - waarneembaar
Taalwetenschap (het studiedomein dat zich Fonetiek
bezighoudt met het regelgebonden)
2
,1.2.1 Kenmerken van de menselijke taal (MNT)
1 ARBITRAIR EN CONVENTIONEEL
ARBITRAIR
Willekeurig: er is geen enkele reden waarom een vis een vis noemt
Uitzondering op arbitrair: klanknabootsende woorden of onomatopeeën
bv. kukeleku, cockericoo
− komen veel voor in kindertaal
− (gedeeltelijk) gemotiveerd verband tussen vorm en betekenis niet helemaal omdat
een franse haan hetzelfde kraait en toch ander woord
− ook in volwassentaal : bv. Koekoek, tjiftjaf
CONVENTIONEEL
Ingeburgerde woorden verandert men niet zomaar van betekenis.
bv. context=Nederlands berust op Nederlandse afspraken
− taal behoort niet toe tot één individu
− betekenissen kunnen niet zomaar gewijzigd
2 PRODUCTIVITEIT
Aantal woorden/zinnen dat gevormd en begrepen kan worden is theoretisch oneindig (N.
Chomsky).
− beperkt aantal elementen (woorden)
− beperkt aantal regels (leer je zelfstandig als kind)
− oneindig aantal mogelijkheden ( oneindig grote productiviteit)
Nieuwe producties zijn niet geheel vrij
− rule-governed creativity
Kinderen worden geboren met vermogen tot taalleren (aangeboren)
− language acquisition device (LAD)
− algemene cognitieve vaardigheden
3 DUBBELE GELEEDHEID
Twee niveaus in de taalcode (zie ook hoofdstuk 2): met eigen organisatieprincipe
1 MORFEMISCH NIVEAU = hoger niveau (niveau van de betekenis)
− morfemen kleinste betekenisgehelen in taal (Bijv. hand-je, hand-en)
2 FONEMISCH NIVEAU = lager niveau (de basis, de klanken)
− fonemen = kleinste betekenis onderscheidende elementen
− geen betekenis op dit niveau
− combinatie van klanken leidt tot betekenisvolle gehelen.
− eindig aantal klanken (20 à 40) oneindig aantal combinaties
− ‘b’: geen betekenis maar combinatie zorgt voor verschillen
bv. rat – lat
4 DISCRETE KARAKTER
− fonemen zijn strikt van elkaar te scheiden
− gesproken taal vloeiende overgangen
3
, − Bij onduidelijke uitspraak creëert de luisteraar geen nieuwe betekenis.
bv. mijn loat ligt in uw handen
= lat of lot
1.2.2 Taalwetenschap
Onderwerp: taal
Taalwetenschap – Taalkunde - Linguïstiek
Taak linguïst: het verborgen systeem zichtbaar maken, in kaart brengen
- Descriptief: ze beschrijven het
- Prescriptief: ze leggen het ons voor en expliciteren ons de regels
Studiedomein:
Beschrijving van taal op verschillende niveaus
- Fonemen (~klanken)
bv. mat vs. kat vs. rat
- Morfemen
bv. hand-en, hand-je, hand-druk, etc.
- Woorden
bv. handdruk
- Zinnen (syntaxis)
- Tekst
Subdisciplines: verschillende perspectieven
Taal als een geïsoleerd tekensysteem
- Fonetiek
- Fonologie
- Morfologie
- Syntaxis
- Semantiek
- Pragmatiek (= taalgebruik zoals oogcontact, verschilt van context bv. jongetje – bejaarde)
Engels : taal als een geïsoleerd tekensysteem
- los van gebruiker en maatschappij
- beschrijving van regelsysteem
− klassieke grammatica
− generatieve grammatica
Ruime/brede betekenis
- studie van taal in relatie tot andere fenomenen
- Bijv. vergelijkingen tussen talen, ontwikkelingsgeschiedenis van taal, kindertaalontwikkeling, ..
- raakvlakken met andere wetenschappen : sociologie, biologie, psychologie, neurologie
− Leidt tot diverse studiedomeinen in de linguïstiek
• psycholinguïstiek : onderzoekt relatie tss mentale processen en taal
• sociolinguïstiek
• neurolinguïstiek
1.2.3 Psycholinguïstiek
Studie van mentale processen die taal mogelijk maken
- Relatie tussen taal en denken
- Ontwikkeling van taal in de mens (Noam Chomsky - LAD)
4
