HOOFDSTUK 2: BEKWAAMHEID
AFDELING 1: BEGRIPPEN
Feitelijke bekwaamheid = feitelijke mogelijkheid om een bepaalde daad te stellen
Rechtsbekwaamheid (= genotsbekwaamheid) = de bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten
- Passieve component => iets wat je overkomt, je hebt het of je hebt het niet
Handelingsbekwaamheid = bevoegdheid om rechten en plichten waarvan men titularis is zelfstandig uit te oefenen
- Actieve component
AFDELING 2: DE BEKWAAMHEID VAN NATUURLIJKE PERSONEN
A. RECHTSBEKWAAMHEID VAN NATUURLIJKE PERSONEN
1. BEGINSEL
Principe = volledige rechtsbekwaamheid of genotsbekwaamheid voor alle Belgen
- art. 4 oud BW = “Ieder Belg heeft het genot van de burgerlijke rechten”
- art. 1.3, tweede lid BW “Tenzij de wet anders beschikt, heeft iedere natuurlijke (…) persoon
rechtsbekwaamheid (…)”
o Niet 2e lid schrijven, het is tweede lid
o ook handelingsbekwaam staat daarin
o In principe is elke rechtssubject rechts- en handelingsbekwaam MAAR er bestaan uitzonderingen
Er is dus principiële volledige rechtsbekwaamheid of genotsbekwaamheid voor natuurlijke en rechtspersonen →
dat volgt ook uit het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel (art. 10 Gw.) en non-discriminatiebeginsel (art. 11 Gw.) en
ook uit het EVRM (art. 14)
2 uitzonderingen op de principiële rechtsbekwaamheid:
(1) algemene beperkingen op het principe van de volledige rechtsbekwaamheid van natuurlijke personen =
m.b.t. (twee) categorieën personen (vreemdelingen en zwaar strafrechtelijk veroordeelden)
- Vreemdelingen → minder genotsbekwaam dan Belgen
- zwaar strafrechtelijk veroordeelden → ze genieten van minder rechten dan niet zwaar strafrechtelijk
veroordeelden
(2) specifieke beperkingen = m.b.t. één bepaalde rechtsverhouding (niet m.b.t. categorieën van personen maar
specifieke rechtshandelingen zullen bepaalde personen niet kunnen/mogen stellen)
Pagina 1 van 24
,Volledige rechtsonbekwaamheid niet mogelijk anders zou dit de ontkenning van de juridische persoonlijkheid
betekenen!!! => ieder rechtssubject is drager van rechten en plichten – volledige rechtsonbekwaamheid zou hier
afbreuk aandoen
2. UITZONDERINGEN
2.1. ALGEMENE BEPERKINGEN
Algemene beperking op de genotsbekwaamheid voor:
- vreemdelingen => ze kunnen minder burgerlijke en politieke rechten genieten dan mensen met de Belgische
nationaliteit
o Nationaliteit = element dat de staat van de persoon in de maatschappij bepaalt
o beperking op het kunnen genieten van rechten => genotsbekwaamheid is minder omvangrijk voor
Niet-Belgen dan voor Belgen
o i.v.m. burgerlijke rechten (art. 5, eerste lid oud BW)
▪ Een vreemdeling heeft in België het genot van alle aan de Belgen verleende burgerlijke
rechten, behoudens de uitzonderingen door de wet gesteld
• Zelfs de Belgische grondwet zegt dat enkel de Belgen tot de burgerlijke en militaire
bedieningen benoembaar => er zijn dus bepaalde ambten die voorbehouden zijn
voor Belgen
o Die regels zijn dus een beperking op de principiële genotsbekwaamheid,
beperking op het genieten van bepaalde rechten => je hebt als niet –Belg
niet het recht om majoor te worden in het BE leger
o i.v.m. politieke rechten
▪ bv. stemrecht → voor de gemeenteraadsverkiezingen is er specifieke regeling (zie
gemeentekieswet) => afhankelijk van welk soort vreemdelingen ook
▪ Maar ze genieten niet van dezelfde politieke rechten als Belgen => beperking op
genotsbekwaamheid (bepaalde rechten genieten ze niet)
- zwaar strafrechtelijk veroordeelden
o mensen die voor een strafrechter zijn verschenen bv. voor corr.rb of HvA => zware misdadigers die
kunnen naast hun hoofdstraf nog een bijkomende/additionele straf opgelegd krijgen
o ontzetting uit bepaalde politieke en/of burgerlijke rechten als bijkomende straf (bv. stemrecht,
recht om als getuige te kunnen optreden in een rechtszaak)
o Uitzondering op de principiële genotsbekwaamheid – strafrechter ontneemt bepaalde rechten die
men als burger geniet
Pagina 2 van 24
, 2.2. SPECIFIEKE RECHTSONBEKWAAMHEDEN
Specifieke beperkingen: opgelegd door de wet
- Bv. huwelijksbeletselen (art. 161-163 oud BW), => bepaling die verbieden dat bepaalde mensen met elkaar
trouwen (bv. broer en zus, papa en dochter, etc.) – onbekwaamheid te huwen met bepaalde naaste bloed- en
aanverwanten (MAAR trouwen met neef of nicht mag wel)
o Sommige huwelijksbeletselen zijn absoluut (je mag nooit trouwen met die persoon) Bv. huwelijk tussen
bloedverwanten in de rechte lijn bv. trouwen met je moeder, zus of halfzus
o De wet zegt dat je ook niet mag trouwen met je tante MAAR dat huwelijksverbod kan opgeheven
worden (je kan hiervoor naar de familie RB gaan) => die regels zijn niet absoluut
o Die regels beperken niet u handelingsbekwaamheid (niet dat je niet mag trouwen) maar jou recht om
te kiezen met wie je in het huwelijk treedt is van je afgenomen
o Je hebt een bepaald recht niet, je hebt het recht niet om te trouwen met een welbepaalde persoon
- Bv. onbekwaamheden tot het stellen van bepaalde rechtshandelingen (art. 411 oud BW), …
o bv. voogdij – het is de voogd verboden goederen te kopen van zijn pupil
▪ Sommige minderjarigen hebben geen juridisch ouder die ouderlijk gezag kunnen uitoefenen,
die mensen staan niet onder ouderlijk gezag maar onder voogdij, de voogdij valt enkel op
wanneer beide ouders gestorven zijn of in de onmogelijkheid verkeren om het ouderlijk gezag
uit te oefenen – de vrederechter gaat die minderjarig beschermen en gaat een voogd
aanduiden bij vonnis en die voogd vervult de functie van de ouders - de voogd moet handelen
in het belang van zijn pupil – in een koop-verkoop heb je tegenstrijdige bepalingen (de koper
wilt zo goedkoop mogelijk kopen, de verkoper wil zo duur mogelijk verkopen) – koop-verkoop
van een onroerend goed tussen een minderjarige en een voogd mag daarom niet plaats – dat
is een vorm van rechtsonbekwaamheid – hij geniet niet van het recht om goederen te kopen
– hij kan die rechtshandeling niet stellen, maar hij heeft het recht ook niet die te stellen DUS
genotsonbekwaam – iemand die louter handelingsonbekwaam is verklaard om te kopen,
heeft wel het recht om te kopen maar mag die rechtshandeling niet zelf en zelfstandig stellen
Specifieke beperkingen: opgelegd door de rechter
- Bv. verbod tot beroepsuitoefening (bordeel uitbaten in gezinswoning -> niet gunstig voor de opvoeding van
de kinderen – daarom kan de rechter beroepsuitoefening verbieden bij vonnis – dat is een beperking op jou
recht tot beroepsuitoefening => recht niet om beroep uit te oefenen die je wilt)
- Bv. ontzetting uit het ouderlijk gezag (bv. verwaarlozing van de kinderen - je kan ontzet worden uit jou
ouderlijk gezag door de jeugdrechter – gevolg: jou recht op het uitoefenen van ouderlijk gezag op jou eigen
kinderen wordt je ontnomen – je rechtsbekwaamheid wordt beperkt – in principe heeft een ouder recht om
ouderlijk gezag uit te oefenen, dat recht kan jou worden ontnomen)
Pagina 3 van 24
AFDELING 1: BEGRIPPEN
Feitelijke bekwaamheid = feitelijke mogelijkheid om een bepaalde daad te stellen
Rechtsbekwaamheid (= genotsbekwaamheid) = de bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten
- Passieve component => iets wat je overkomt, je hebt het of je hebt het niet
Handelingsbekwaamheid = bevoegdheid om rechten en plichten waarvan men titularis is zelfstandig uit te oefenen
- Actieve component
AFDELING 2: DE BEKWAAMHEID VAN NATUURLIJKE PERSONEN
A. RECHTSBEKWAAMHEID VAN NATUURLIJKE PERSONEN
1. BEGINSEL
Principe = volledige rechtsbekwaamheid of genotsbekwaamheid voor alle Belgen
- art. 4 oud BW = “Ieder Belg heeft het genot van de burgerlijke rechten”
- art. 1.3, tweede lid BW “Tenzij de wet anders beschikt, heeft iedere natuurlijke (…) persoon
rechtsbekwaamheid (…)”
o Niet 2e lid schrijven, het is tweede lid
o ook handelingsbekwaam staat daarin
o In principe is elke rechtssubject rechts- en handelingsbekwaam MAAR er bestaan uitzonderingen
Er is dus principiële volledige rechtsbekwaamheid of genotsbekwaamheid voor natuurlijke en rechtspersonen →
dat volgt ook uit het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel (art. 10 Gw.) en non-discriminatiebeginsel (art. 11 Gw.) en
ook uit het EVRM (art. 14)
2 uitzonderingen op de principiële rechtsbekwaamheid:
(1) algemene beperkingen op het principe van de volledige rechtsbekwaamheid van natuurlijke personen =
m.b.t. (twee) categorieën personen (vreemdelingen en zwaar strafrechtelijk veroordeelden)
- Vreemdelingen → minder genotsbekwaam dan Belgen
- zwaar strafrechtelijk veroordeelden → ze genieten van minder rechten dan niet zwaar strafrechtelijk
veroordeelden
(2) specifieke beperkingen = m.b.t. één bepaalde rechtsverhouding (niet m.b.t. categorieën van personen maar
specifieke rechtshandelingen zullen bepaalde personen niet kunnen/mogen stellen)
Pagina 1 van 24
,Volledige rechtsonbekwaamheid niet mogelijk anders zou dit de ontkenning van de juridische persoonlijkheid
betekenen!!! => ieder rechtssubject is drager van rechten en plichten – volledige rechtsonbekwaamheid zou hier
afbreuk aandoen
2. UITZONDERINGEN
2.1. ALGEMENE BEPERKINGEN
Algemene beperking op de genotsbekwaamheid voor:
- vreemdelingen => ze kunnen minder burgerlijke en politieke rechten genieten dan mensen met de Belgische
nationaliteit
o Nationaliteit = element dat de staat van de persoon in de maatschappij bepaalt
o beperking op het kunnen genieten van rechten => genotsbekwaamheid is minder omvangrijk voor
Niet-Belgen dan voor Belgen
o i.v.m. burgerlijke rechten (art. 5, eerste lid oud BW)
▪ Een vreemdeling heeft in België het genot van alle aan de Belgen verleende burgerlijke
rechten, behoudens de uitzonderingen door de wet gesteld
• Zelfs de Belgische grondwet zegt dat enkel de Belgen tot de burgerlijke en militaire
bedieningen benoembaar => er zijn dus bepaalde ambten die voorbehouden zijn
voor Belgen
o Die regels zijn dus een beperking op de principiële genotsbekwaamheid,
beperking op het genieten van bepaalde rechten => je hebt als niet –Belg
niet het recht om majoor te worden in het BE leger
o i.v.m. politieke rechten
▪ bv. stemrecht → voor de gemeenteraadsverkiezingen is er specifieke regeling (zie
gemeentekieswet) => afhankelijk van welk soort vreemdelingen ook
▪ Maar ze genieten niet van dezelfde politieke rechten als Belgen => beperking op
genotsbekwaamheid (bepaalde rechten genieten ze niet)
- zwaar strafrechtelijk veroordeelden
o mensen die voor een strafrechter zijn verschenen bv. voor corr.rb of HvA => zware misdadigers die
kunnen naast hun hoofdstraf nog een bijkomende/additionele straf opgelegd krijgen
o ontzetting uit bepaalde politieke en/of burgerlijke rechten als bijkomende straf (bv. stemrecht,
recht om als getuige te kunnen optreden in een rechtszaak)
o Uitzondering op de principiële genotsbekwaamheid – strafrechter ontneemt bepaalde rechten die
men als burger geniet
Pagina 2 van 24
, 2.2. SPECIFIEKE RECHTSONBEKWAAMHEDEN
Specifieke beperkingen: opgelegd door de wet
- Bv. huwelijksbeletselen (art. 161-163 oud BW), => bepaling die verbieden dat bepaalde mensen met elkaar
trouwen (bv. broer en zus, papa en dochter, etc.) – onbekwaamheid te huwen met bepaalde naaste bloed- en
aanverwanten (MAAR trouwen met neef of nicht mag wel)
o Sommige huwelijksbeletselen zijn absoluut (je mag nooit trouwen met die persoon) Bv. huwelijk tussen
bloedverwanten in de rechte lijn bv. trouwen met je moeder, zus of halfzus
o De wet zegt dat je ook niet mag trouwen met je tante MAAR dat huwelijksverbod kan opgeheven
worden (je kan hiervoor naar de familie RB gaan) => die regels zijn niet absoluut
o Die regels beperken niet u handelingsbekwaamheid (niet dat je niet mag trouwen) maar jou recht om
te kiezen met wie je in het huwelijk treedt is van je afgenomen
o Je hebt een bepaald recht niet, je hebt het recht niet om te trouwen met een welbepaalde persoon
- Bv. onbekwaamheden tot het stellen van bepaalde rechtshandelingen (art. 411 oud BW), …
o bv. voogdij – het is de voogd verboden goederen te kopen van zijn pupil
▪ Sommige minderjarigen hebben geen juridisch ouder die ouderlijk gezag kunnen uitoefenen,
die mensen staan niet onder ouderlijk gezag maar onder voogdij, de voogdij valt enkel op
wanneer beide ouders gestorven zijn of in de onmogelijkheid verkeren om het ouderlijk gezag
uit te oefenen – de vrederechter gaat die minderjarig beschermen en gaat een voogd
aanduiden bij vonnis en die voogd vervult de functie van de ouders - de voogd moet handelen
in het belang van zijn pupil – in een koop-verkoop heb je tegenstrijdige bepalingen (de koper
wilt zo goedkoop mogelijk kopen, de verkoper wil zo duur mogelijk verkopen) – koop-verkoop
van een onroerend goed tussen een minderjarige en een voogd mag daarom niet plaats – dat
is een vorm van rechtsonbekwaamheid – hij geniet niet van het recht om goederen te kopen
– hij kan die rechtshandeling niet stellen, maar hij heeft het recht ook niet die te stellen DUS
genotsonbekwaam – iemand die louter handelingsonbekwaam is verklaard om te kopen,
heeft wel het recht om te kopen maar mag die rechtshandeling niet zelf en zelfstandig stellen
Specifieke beperkingen: opgelegd door de rechter
- Bv. verbod tot beroepsuitoefening (bordeel uitbaten in gezinswoning -> niet gunstig voor de opvoeding van
de kinderen – daarom kan de rechter beroepsuitoefening verbieden bij vonnis – dat is een beperking op jou
recht tot beroepsuitoefening => recht niet om beroep uit te oefenen die je wilt)
- Bv. ontzetting uit het ouderlijk gezag (bv. verwaarlozing van de kinderen - je kan ontzet worden uit jou
ouderlijk gezag door de jeugdrechter – gevolg: jou recht op het uitoefenen van ouderlijk gezag op jou eigen
kinderen wordt je ontnomen – je rechtsbekwaamheid wordt beperkt – in principe heeft een ouder recht om
ouderlijk gezag uit te oefenen, dat recht kan jou worden ontnomen)
Pagina 3 van 24
