RADIOLOGIE ADEMHALING
Algemene info ................................................................................................................................................ 2
H1: Radiologische onderzoeksmethoden ........................................................................................................ 3
Standaardradiografie of klassieke thoraxfoto: RX-thorax .................................................................................. 3
Computertomografie (CT) ................................................................................................................................... 4
Fluoroscopie ........................................................................................................................................................ 7
Echografie ........................................................................................................................................................... 8
Angiografie ......................................................................................................................................................... 9
Magnetic resonance imaging (MRI) .................................................................................................................... 9
Nucleaire onderzoeken........................................................................................................................................ 9
H2: Semeiologie ............................................................................................................................................ 11
Uitzicht van de afwijking ................................................................................................................................... 11
Lokalisatie van de afwijking .............................................................................................................................. 15
Pleura, bot en wekedelen componenten = thoraxwand .............................................................................. 17
Pleura............................................................................................................................................................ 19
Pleuraal vocht........................................................................................................................................... 20
Pleurale tumoren ..................................................................................................................................... 21
Pneumothorax.......................................................................................................................................... 22
Diafragma ..................................................................................................................................................... 24
Hart ............................................................................................................................................................... 28
Mediastinum................................................................................................................................................. 28
Longen .......................................................................................................................................................... 35
Longatelectase ......................................................................................................................................... 36
Pneumonie ............................................................................................................................................... 38
Longoedeem............................................................................................................................................. 40
Pathologische opklaringen ....................................................................................................................... 42
Veranderingen in anatomie en anatomische verhoudingen ........................................................................ 45
H3: Terminologie .......................................................................................................................................... 47
Secundaire pulmonale lobulus .......................................................................................................................... 47
Normale longattenuatie.................................................................................................................................... 47
Matglasverdichting ........................................................................................................................................... 48
Consolidatie....................................................................................................................................................... 49
Airtrapping ........................................................................................................................................................ 51
Tree-in-bud patroon .......................................................................................................................................... 52
Bronchiëctasie/ bronchiale dilatatie ................................................................................................................. 53
Crazy-paving patroon ........................................................................................................................................ 54
Cyste.................................................................................................................................................................. 55
Emfyseem .......................................................................................................................................................... 56
1
, Honeycombing (honinggraatstructuur) ............................................................................................................ 58
Luchtbronchogram/ airbronchogram ............................................................................................................... 58
Nodule – massa ................................................................................................................................................. 59
H4: Richtlijnen .............................................................................................................................................. 60
Tumorale pathologie ......................................................................................................................................... 60
T = tumorgrootte .......................................................................................................................................... 60
Staging .......................................................................................................................................................... 62
N-bepaling ................................................................................................................................................ 62
M-bepaling ............................................................................................................................................... 62
Respiratoire infecties......................................................................................................................................... 63
Emfyseem en obstructieve longziekten ............................................................................................................. 63
Vasculaire pathologie: acute en chronische longembolen ................................................................................ 66
ALGEMENE INFO
Ppt = te kennen leerstof
Extra: boek “inleiding tot de radiologische pathologie
Inhoud:
- H1: overzicht van radiologische onderzoeksmethoden gebruikt binnen de ademhaling en de
redenen hiervoor
- H2: overzicht van semeiologische tekens van de meest courante pathologieën binnen het
orgaansysteem
- H3: vertrouwd maken met radiologische terminologie
- H4: overzicht van indicaties voor radiologische onderzoeken bij verschillende ziektebeelden
2
, H1: RADIOLOGISCHE ONDERZOEKSMETHODEN
- RX en CT zijn meest gebruikt
- Andere opties
o Fluoroscopie
o Echografie
o MRI
o Angiografie
o Nucleaire onderzoeken: V/Q scan, PET, PET/CT, PET/MR
- Welke methode? Afhankelijk van:
o Patiënt
o Pathologie
o Beschikbaarheid
o Stralingsdosis (vb kind, zwangerschap)
o Expertise
STANDAARDRADIOGRAFIE OF KLASSIEKE THORAXFOTO: RX-THORAX
- Meest uitgevoerde onderzoek
- Basis radiologisch onderzoek
- X-stralen, onder gestandaardiseerde voorwaarden
- Projectiebeeld: projectie van 3D structuur in 2D beeld
§ Probleem: op elkaar projecteren van anatomische structuren -> anatomische ruis
- Achtervoorwaarte opname (PA)
o
- Zijdelingse opname (profiel)
o
3
, o Nut profielopname
§ Betere lokalisatie van afwijkingen dan PA opname
§ Betere visualisatie van bepaalde afwijkingen
§ Hilli zichtbaar
- Bijkomende opnamen
o Expiratieopname: pneumothorax opsporen indien niet zichtbaar op inspiratieopname
o RX aan bed: zwakkere stralingsbron -> minder diagnostische informatie
o Laterale decubitus: kleine hoeveelheden pleuraal vocht
o Radiografie bij de zuigeling
- Indicaties
o Symptomen gerelateerd aan CV of AH-stelsel
o Follow up voor thoracale ziekte
o Staging voor intrathoracale en extrathoracale tumoren
o Pre-operatieve evaluatie voor geplande thoracale chirurgie
o Evaluatie na plaatsing life support toestellen (om te kijken of ze op de juiste plaats zitten
- Evolutie: van analoog (film gebaseerd) naar digitaal (scherm gebaseerd)
o Digitaal radiografie systeem
§ Veel betere beeldkwaliteit
§ Acquisitie en processing geïntegreerd in 1 systeem -> betere beeldverwerking
§ Meerdere beelden in kortere tijd -> nieuwe beeldvormingstechnieken
o Beschikbaarheid van beelden in elektronische vorm
§ Verwerking nadien mogelijk
§ Opslaan, overal openen, verspreiden
COMPUTERTOMOGRAFIE (CT)
- Computer-processed combinations of many X-ray images takes from different angles to produce
cross-sectional (tomographic) images
- Doorsnede beeld
- CT -> spiral CT -> multi-detector CT -> dual energy CT -> photon counting CT
o Multi-detector CT wordt nu vooral gebruikt
- Voordelen multi-detector CT
o Verbeterde temporele resolutie
§ Snellere scantijd
§ Verminderde cardiale en AH artefacten
§ Betere contrasttoediening
o Verbeterde ruimtelijke resolutie
§ Dunnere sneden
§ Scherpere beelden
§ Grote scanvolumes
o Toegenomen beeldvorming postprocessing
§ Multiplanaire reconstructies
§ 3D beeldvorming
§ Virtuele bronchoscopie
§ Computer aided diagnoses: automatische nodule detectie
§ Densiteits mapping
- Scanvelden
o Axiaal: mediastinale venster
o Coronaal: longvenster
o Sagittaal: botvenster
4
, o
- Densiteitsmapping
o Emfyseem
§
o Covid-19 evaluatie
§ Matglasverdichtingen of consolidaties: attenuatiewaarden > 200 HU op inspiratoire
CT
§ Highlighting van pixels met densiteit > 200 HU -> densiteitsmap
§ Elke pixel kan worden aangekleurd ifv densiteit
- High resolution CT (HRCT)
o Opsporen diffuse longpathologie
o Dunne snedes
o Heel gedetailleerd
o Meestal tijdens aangehouden, diepe inspiratie
o Soms ook aangehouden, diepe expiratie (in Leuven altijd) vb om air trapping op te sporen
- Dual energy CT (DECT)
o Terwijl buis rond pt draait, switcht het van lage naar hoge dosis
o Gebaseerd op attenuatieverschillen bij verschillende energieniveaus
o Werkt vnl bij elementen met een hoog atoomnummer
§ Vb iodium -> iodiummap = perfusiemap -> longembolen
5
, •
§ Vb xenon voor inhalatie = ventilatiemap, wordt niet meer gebruikt
- Low dose en ultra low dose CT
o Hoe lager dosis, hoe meer ruis -> moeilijk interpreteerbaar
§
- Stralingsdosissen
o RX thorax: 0,02 mSv
o CT thorax: 7,07 mSv
o Low dose CT chest: 1,13 mSv
6
,- Scanopties:
FLUOROSCOPIE
- Minder en minder
- Studie van AH-dynamiek (diafragma)
- Begeleiding van bijzondere radiologische onderzoeksmethoden vb angiografie
- Begeleiding van transcutane puncties of biopsies van intrathoracale afwijkingen
- Scopie diafragmakoepels:
- Sniftest
o Hoogstand diafragma -> fluoroscopie met sniftest, staand en liggend
o Paradoxale beweging = paralyse van diafragma
- 2 methoden voor transcutane puncties of biopsiename
o Real-time methode of continue methode
§ Real-time fluoroscopie tijdens naald manipulatie
§ Toont juiste en volledige naaldtraject tijdens manipulatie
o Quick-check methode of intermittente methode
§ Intermittente fluoroscopie tussen interventies in
§ Beelden worden gebruikt om plaats van naald te bepalen
§ Arts kan handen buiten scanvlak houden
7
, o
- Coil plaatsen bij letsel -> tijdens operatie kan chirurg zien waar letsel is en letsel wegnemen
samen met coil
ECHOGRAFIE
- Voordelen
o Geen stralenbelasting, maar geluidsgolven
o Mobiel -> onderzoeken aan bed mogelijk
o Lage kostprijs (ND: er worden er zoveel uitgevoerd dat totale kostprijs voor overheid wel
hoog is)
- Nadelen
o Geen info over long (want long = lucht)
- Normale long: seashore sign
o
- Gebruikt voor onderzoek van:
o Thoraxwand
o Pleura
§ Pleurale verdikkingen, pleurale tumoren
§ Evaluatie pleuraal vocht: kwalitatief en kwantitatief
• Kwantitatief: minimale hoeveelheden kunnen worden aangetoond
• Kwalitatieve beoordeling
o Anechogeen: transsudaat
o Echogeen met/zonder septaties: exsudaat
§ Opsporen pneumothorax
8
, o Begeleiden van interventionele procedures
§ Aanprikken pleuraal vocht
§ Biopsie van wandletsels of wandstandige longletsels
ANGIOGRAFIE
PULMONALIS ANGIOGRAFIE
- Tegenwoordig bijna nt meer gebruikt voor enkel diagnose
- Vroeger gouden standaard voor diagnose LE
- Momenteel enkel bij discrepantie resultaten of bij therapeutische indicatie
-
BRONCHIALE ANGIOGRAFIE
- Opacificatie van de bronchiale arteries door selectieve angiografie van bronchiale arteries die
aftakken van aorta thoracalis
- Belangrijkste indicaties
o Herhaalde of levensbedreigende hemoptoe
§ Tgv bronchiëctasieën
§ Tgv recidiverende infecties
MAGNETIC RESONANCE IMAGING (MRI)
- = kernspintomografie
- Dmv magneetvelden en radiogolven
o Pt in MRI scanner, rondom een sterk magneetveld
o Protonen (waterstofatomen) in lichaamsweefsel
§ EM straling -> trilling in magneetveld met precies de juiste resonantiefrequentie ->
aangeslagen kernspins van H-atomen zenden radiogolven uit -> worden gemeten
met spoel -> verwerking tot afbeelding
- MR: vastleggen welk deel van long je wil zien, enkel voor specifieke indicaties (vb beter bekijken
van gekende nodule) <-> CT: volledige long zichtbaar
NUCLEAIRE ONDERZOEKEN
- Positron emissie tomografie (PET)
o Injectie van radioactief gelabelde biomoleculen -> tracer distributie wordt gevolgd en
uitgezonden fotonen worden gedetecteerd
o Oncologisch: meestal (18)-F-fluorodeoxyglucose
o ND
§ Lage ruimtelijke resolutie
§ Gebrek aan duidelijke anatomische referentiepunten -> combineren met CT
9
, o PET-CT = ‘anatomo-metabole’ beeldvorming
§ PET: metabole info
§ CT: anatomische info
§ Verbeterde diagnostische accuraatheid in vgl met enkel PET of enkel CT
• Detectie van letsels niet gezien op PET of CT alleen
• Betere lokalisatie van letsels en aflijning omliggende structuren
• Beter onderscheid te maken tussen goed- en kwaadaardig
§
10
Algemene info ................................................................................................................................................ 2
H1: Radiologische onderzoeksmethoden ........................................................................................................ 3
Standaardradiografie of klassieke thoraxfoto: RX-thorax .................................................................................. 3
Computertomografie (CT) ................................................................................................................................... 4
Fluoroscopie ........................................................................................................................................................ 7
Echografie ........................................................................................................................................................... 8
Angiografie ......................................................................................................................................................... 9
Magnetic resonance imaging (MRI) .................................................................................................................... 9
Nucleaire onderzoeken........................................................................................................................................ 9
H2: Semeiologie ............................................................................................................................................ 11
Uitzicht van de afwijking ................................................................................................................................... 11
Lokalisatie van de afwijking .............................................................................................................................. 15
Pleura, bot en wekedelen componenten = thoraxwand .............................................................................. 17
Pleura............................................................................................................................................................ 19
Pleuraal vocht........................................................................................................................................... 20
Pleurale tumoren ..................................................................................................................................... 21
Pneumothorax.......................................................................................................................................... 22
Diafragma ..................................................................................................................................................... 24
Hart ............................................................................................................................................................... 28
Mediastinum................................................................................................................................................. 28
Longen .......................................................................................................................................................... 35
Longatelectase ......................................................................................................................................... 36
Pneumonie ............................................................................................................................................... 38
Longoedeem............................................................................................................................................. 40
Pathologische opklaringen ....................................................................................................................... 42
Veranderingen in anatomie en anatomische verhoudingen ........................................................................ 45
H3: Terminologie .......................................................................................................................................... 47
Secundaire pulmonale lobulus .......................................................................................................................... 47
Normale longattenuatie.................................................................................................................................... 47
Matglasverdichting ........................................................................................................................................... 48
Consolidatie....................................................................................................................................................... 49
Airtrapping ........................................................................................................................................................ 51
Tree-in-bud patroon .......................................................................................................................................... 52
Bronchiëctasie/ bronchiale dilatatie ................................................................................................................. 53
Crazy-paving patroon ........................................................................................................................................ 54
Cyste.................................................................................................................................................................. 55
Emfyseem .......................................................................................................................................................... 56
1
, Honeycombing (honinggraatstructuur) ............................................................................................................ 58
Luchtbronchogram/ airbronchogram ............................................................................................................... 58
Nodule – massa ................................................................................................................................................. 59
H4: Richtlijnen .............................................................................................................................................. 60
Tumorale pathologie ......................................................................................................................................... 60
T = tumorgrootte .......................................................................................................................................... 60
Staging .......................................................................................................................................................... 62
N-bepaling ................................................................................................................................................ 62
M-bepaling ............................................................................................................................................... 62
Respiratoire infecties......................................................................................................................................... 63
Emfyseem en obstructieve longziekten ............................................................................................................. 63
Vasculaire pathologie: acute en chronische longembolen ................................................................................ 66
ALGEMENE INFO
Ppt = te kennen leerstof
Extra: boek “inleiding tot de radiologische pathologie
Inhoud:
- H1: overzicht van radiologische onderzoeksmethoden gebruikt binnen de ademhaling en de
redenen hiervoor
- H2: overzicht van semeiologische tekens van de meest courante pathologieën binnen het
orgaansysteem
- H3: vertrouwd maken met radiologische terminologie
- H4: overzicht van indicaties voor radiologische onderzoeken bij verschillende ziektebeelden
2
, H1: RADIOLOGISCHE ONDERZOEKSMETHODEN
- RX en CT zijn meest gebruikt
- Andere opties
o Fluoroscopie
o Echografie
o MRI
o Angiografie
o Nucleaire onderzoeken: V/Q scan, PET, PET/CT, PET/MR
- Welke methode? Afhankelijk van:
o Patiënt
o Pathologie
o Beschikbaarheid
o Stralingsdosis (vb kind, zwangerschap)
o Expertise
STANDAARDRADIOGRAFIE OF KLASSIEKE THORAXFOTO: RX-THORAX
- Meest uitgevoerde onderzoek
- Basis radiologisch onderzoek
- X-stralen, onder gestandaardiseerde voorwaarden
- Projectiebeeld: projectie van 3D structuur in 2D beeld
§ Probleem: op elkaar projecteren van anatomische structuren -> anatomische ruis
- Achtervoorwaarte opname (PA)
o
- Zijdelingse opname (profiel)
o
3
, o Nut profielopname
§ Betere lokalisatie van afwijkingen dan PA opname
§ Betere visualisatie van bepaalde afwijkingen
§ Hilli zichtbaar
- Bijkomende opnamen
o Expiratieopname: pneumothorax opsporen indien niet zichtbaar op inspiratieopname
o RX aan bed: zwakkere stralingsbron -> minder diagnostische informatie
o Laterale decubitus: kleine hoeveelheden pleuraal vocht
o Radiografie bij de zuigeling
- Indicaties
o Symptomen gerelateerd aan CV of AH-stelsel
o Follow up voor thoracale ziekte
o Staging voor intrathoracale en extrathoracale tumoren
o Pre-operatieve evaluatie voor geplande thoracale chirurgie
o Evaluatie na plaatsing life support toestellen (om te kijken of ze op de juiste plaats zitten
- Evolutie: van analoog (film gebaseerd) naar digitaal (scherm gebaseerd)
o Digitaal radiografie systeem
§ Veel betere beeldkwaliteit
§ Acquisitie en processing geïntegreerd in 1 systeem -> betere beeldverwerking
§ Meerdere beelden in kortere tijd -> nieuwe beeldvormingstechnieken
o Beschikbaarheid van beelden in elektronische vorm
§ Verwerking nadien mogelijk
§ Opslaan, overal openen, verspreiden
COMPUTERTOMOGRAFIE (CT)
- Computer-processed combinations of many X-ray images takes from different angles to produce
cross-sectional (tomographic) images
- Doorsnede beeld
- CT -> spiral CT -> multi-detector CT -> dual energy CT -> photon counting CT
o Multi-detector CT wordt nu vooral gebruikt
- Voordelen multi-detector CT
o Verbeterde temporele resolutie
§ Snellere scantijd
§ Verminderde cardiale en AH artefacten
§ Betere contrasttoediening
o Verbeterde ruimtelijke resolutie
§ Dunnere sneden
§ Scherpere beelden
§ Grote scanvolumes
o Toegenomen beeldvorming postprocessing
§ Multiplanaire reconstructies
§ 3D beeldvorming
§ Virtuele bronchoscopie
§ Computer aided diagnoses: automatische nodule detectie
§ Densiteits mapping
- Scanvelden
o Axiaal: mediastinale venster
o Coronaal: longvenster
o Sagittaal: botvenster
4
, o
- Densiteitsmapping
o Emfyseem
§
o Covid-19 evaluatie
§ Matglasverdichtingen of consolidaties: attenuatiewaarden > 200 HU op inspiratoire
CT
§ Highlighting van pixels met densiteit > 200 HU -> densiteitsmap
§ Elke pixel kan worden aangekleurd ifv densiteit
- High resolution CT (HRCT)
o Opsporen diffuse longpathologie
o Dunne snedes
o Heel gedetailleerd
o Meestal tijdens aangehouden, diepe inspiratie
o Soms ook aangehouden, diepe expiratie (in Leuven altijd) vb om air trapping op te sporen
- Dual energy CT (DECT)
o Terwijl buis rond pt draait, switcht het van lage naar hoge dosis
o Gebaseerd op attenuatieverschillen bij verschillende energieniveaus
o Werkt vnl bij elementen met een hoog atoomnummer
§ Vb iodium -> iodiummap = perfusiemap -> longembolen
5
, •
§ Vb xenon voor inhalatie = ventilatiemap, wordt niet meer gebruikt
- Low dose en ultra low dose CT
o Hoe lager dosis, hoe meer ruis -> moeilijk interpreteerbaar
§
- Stralingsdosissen
o RX thorax: 0,02 mSv
o CT thorax: 7,07 mSv
o Low dose CT chest: 1,13 mSv
6
,- Scanopties:
FLUOROSCOPIE
- Minder en minder
- Studie van AH-dynamiek (diafragma)
- Begeleiding van bijzondere radiologische onderzoeksmethoden vb angiografie
- Begeleiding van transcutane puncties of biopsies van intrathoracale afwijkingen
- Scopie diafragmakoepels:
- Sniftest
o Hoogstand diafragma -> fluoroscopie met sniftest, staand en liggend
o Paradoxale beweging = paralyse van diafragma
- 2 methoden voor transcutane puncties of biopsiename
o Real-time methode of continue methode
§ Real-time fluoroscopie tijdens naald manipulatie
§ Toont juiste en volledige naaldtraject tijdens manipulatie
o Quick-check methode of intermittente methode
§ Intermittente fluoroscopie tussen interventies in
§ Beelden worden gebruikt om plaats van naald te bepalen
§ Arts kan handen buiten scanvlak houden
7
, o
- Coil plaatsen bij letsel -> tijdens operatie kan chirurg zien waar letsel is en letsel wegnemen
samen met coil
ECHOGRAFIE
- Voordelen
o Geen stralenbelasting, maar geluidsgolven
o Mobiel -> onderzoeken aan bed mogelijk
o Lage kostprijs (ND: er worden er zoveel uitgevoerd dat totale kostprijs voor overheid wel
hoog is)
- Nadelen
o Geen info over long (want long = lucht)
- Normale long: seashore sign
o
- Gebruikt voor onderzoek van:
o Thoraxwand
o Pleura
§ Pleurale verdikkingen, pleurale tumoren
§ Evaluatie pleuraal vocht: kwalitatief en kwantitatief
• Kwantitatief: minimale hoeveelheden kunnen worden aangetoond
• Kwalitatieve beoordeling
o Anechogeen: transsudaat
o Echogeen met/zonder septaties: exsudaat
§ Opsporen pneumothorax
8
, o Begeleiden van interventionele procedures
§ Aanprikken pleuraal vocht
§ Biopsie van wandletsels of wandstandige longletsels
ANGIOGRAFIE
PULMONALIS ANGIOGRAFIE
- Tegenwoordig bijna nt meer gebruikt voor enkel diagnose
- Vroeger gouden standaard voor diagnose LE
- Momenteel enkel bij discrepantie resultaten of bij therapeutische indicatie
-
BRONCHIALE ANGIOGRAFIE
- Opacificatie van de bronchiale arteries door selectieve angiografie van bronchiale arteries die
aftakken van aorta thoracalis
- Belangrijkste indicaties
o Herhaalde of levensbedreigende hemoptoe
§ Tgv bronchiëctasieën
§ Tgv recidiverende infecties
MAGNETIC RESONANCE IMAGING (MRI)
- = kernspintomografie
- Dmv magneetvelden en radiogolven
o Pt in MRI scanner, rondom een sterk magneetveld
o Protonen (waterstofatomen) in lichaamsweefsel
§ EM straling -> trilling in magneetveld met precies de juiste resonantiefrequentie ->
aangeslagen kernspins van H-atomen zenden radiogolven uit -> worden gemeten
met spoel -> verwerking tot afbeelding
- MR: vastleggen welk deel van long je wil zien, enkel voor specifieke indicaties (vb beter bekijken
van gekende nodule) <-> CT: volledige long zichtbaar
NUCLEAIRE ONDERZOEKEN
- Positron emissie tomografie (PET)
o Injectie van radioactief gelabelde biomoleculen -> tracer distributie wordt gevolgd en
uitgezonden fotonen worden gedetecteerd
o Oncologisch: meestal (18)-F-fluorodeoxyglucose
o ND
§ Lage ruimtelijke resolutie
§ Gebrek aan duidelijke anatomische referentiepunten -> combineren met CT
9
, o PET-CT = ‘anatomo-metabole’ beeldvorming
§ PET: metabole info
§ CT: anatomische info
§ Verbeterde diagnostische accuraatheid in vgl met enkel PET of enkel CT
• Detectie van letsels niet gezien op PET of CT alleen
• Betere lokalisatie van letsels en aflijning omliggende structuren
• Beter onderscheid te maken tussen goed- en kwaadaardig
§
10
