Leerstoornissen – Bri, en Evelien
1 Leerproblemen binnen ergotherapie
1.1 Begripsomschrijving, defini5e, visie
1.1.1 Begripsomschrijving
Begrippen ‘leerproblemen’, ‘leermoeilijkheden’ en ‘leerstoornissen’ onderscheiden en
uitleggen
Leerprobleem: Moeite met iets om te leren door bv niet schoolrijp, geen volledige
Lateralisa;e
Leermoeilijkheid: Secundaire
Er is een ander probleem en hieruit is een secundair ontstaan
Leerstoornis: Oorzaak ligt primaire: bij kind zelf
Dit is te vinden in de cogni;eve ontwikkeling
Diagnose
Probleem langer dat 6 maand en therapie helpt niet à stoornis
1.1.2 Defini5e
Defini:eleerstoornissen volgens DSM-5 omschrijven
(= ‘Specific Learning Disorder’)
‘paraplubegrip’ voor problemen met rekenen, lezen, schriMelijke uitdrukkingsvaardigheid en
leerstoornis niet anderszins omschreven
ð De verschillende problemen worden ondergebracht onder 1 noemer: ‘leerstoornis’
Paraplubegrip à vallen 6 verschillende dingen onder
1) Inaccuraat of traag en met veel inspanning woorden lezen Dyslexie: opgaves fout lezen
2) Moeilijk begrijpen wat de betekenis is van wat gelezen is
3) Moeilijkheden met spelling Dysorthografie: makkelijke
4) Moeilijkheden met geschreven uitdrukkingen woorden, schrijfwijze niet
durven vragen
5) Moeilijkheden met getalbegrip, rekenfeiten, of bewerkingen
Dyscalculie: pagina moeilijk
6) Moeilijkheden met wiskundig redeneren
vinden
à in DSM zijn dit leerstoornissen
Pagina 1 van 75
, A. Moeilijkheden met leren en schoolse vaardigheden (1 v/d symptomen, > 6 maanden
= hardnekkig
B. Schoolse vaardigheden meetbaar onder wat verwacht wordt voor de lee7ijd en of er
worden gebreken veroorzaakt in schoolse en betekenisvolle ac:viteiten en
dagdagelijks leven, gestaafd door individuele gestandaardiseerde me;ngen van
presta;es en alomvaYend klinisch assessment.
C. De problemen beginnen reeds ;jdens de schooljaren, maar kunnen zich mogelijks pas
manifesteren naarmate de eisen hoger worden.
D. Stoornissen (verstandelijke beperking, niet-gecorrigeerde audi;eve, visuele
problemen,…) of onguns;ge gesteldheid (psychosociale moeilijkheden,…) moeten
uitgesloten worden.
1.1.3 Leerstoornissen binnen ICF
Weten hoe een leerstoornis kan weergegeven worden binnen het ICF
Problemen met leren in kaart brengen a.d.h.v.
• Func;es:
o Werkgeheugen
• Ac;viteiten en par;cipa;e:
o Leren en toepassen van kennis
Dyscalculie in ICF: Dyscalculie in ICF:
• Func;es: bv. Gebrekkig werkgeheugen • Ac;viteit: door gebrekkig werkgeheugen,
o Mentale func;es maakt kind veel fouten bij hoofdrekenen
o Specifieke mentale func;es • Par;cipa;e: kind kan niet mee met
o Geheugen klasniveau qua rekenen
o Werkgeheugen
1.1.4 Leerstoornis volgens OP model
Een leerstoornis duiden a.d.h.v. het Opportunity Propensity Model (omschrijven en
illustreren met voorbeelden)
Factoren die invloed hebben op het leren worden gebundeld in 3 categorieën
1) Opportunity: geboden kansen aan kind om tot leerpresta;e te komen
a. Kans op leerpresta;e
i. Goede instruc;e op school…
2) Propensity
a. Kindgebonden factoren om geboden kansen te benuYen
i. Intelligen;e, werkgeheugen, mo;va;e, …
3) Distale factoren
a. Sociaal-economische factoren
i. Armoede is grote factor bij leerpresta;e
ii. Sociaal-economische status (SES) , ouderlijke verwach;ngen,
geboorte-gewicht, …
Pagina 2 van 75
,Waarom armoede zorgt voor leermoeilijkheden?
Lager inkomen: minder over materiaal beschikken
Mindergeschoolde ouders kunnen minder ondersteuning
Afleiding: stress (leren wordt geen prioriteit)
Geen toegang tot bijscholing
• Weg hiernaartoe niet vinden
Omgeving
• Veel in 1 ruimte
• Warm/ koud
OP-model: Toepassing:
Onderzoek ging na welke invloed alle factoren uit het OP-model hebben op rekenpresta;es
bij kinderen van 9 tot 12j:
• D-factoren: gender, geboortegewicht, plaats in de kinderrij
• O-factoren: ervaring van de leerkracht en instruc;e;jd rekenen
• P-factoren: intelligen;e, (pos en neg) affect en mo;va;e
• D-factoren: enkel gender blijkt gerelateerd aan rekenvaardigheden
o Jongens hebben betere vaardigheden dan meisjes
§ HeeM niet te maken met geslacht bij geboorte, maar hoe je benaderd
wordt
§ Als jongen meer met blokken spelen à beter inzicht
• O-factoren maakten geen significant verschil
• P-factoren bleken de sterkste voorspellers voor rekenvaardigheden
o Heel belangrijk
Pagina 3 van 75
, 1.2 E5ologie, prevalen5e, diagnos5ek
Het belang van de ethologiën prevalen:e van leerstoornissen duiden binnen de prak:jk
E;ologie: (oorzaak)
• Neurologische basis
• Erfelijk component
o Bv.: dyslexie bij ouders à verhoogd kans om zelf dyslexie te hebben tot 30 à
50%
§ Vermoeden bij kind? Kijken naar ouders, broers, zussen, grootouders,
Prevalen;e: (voorkomen)
• Dyslexie (voor Nederlands): wordt geschat van 5-7% - waarvan 60% mannen
• Dyscalculie: interna;onaal tussen 2-7% - man & vrouw ra;o gelijk
Comorbiditeit: voorkomen van 2 of meerdere stoornissen
• Leerstoornissen bij 20 tot 45% van de kinderen met ADHD van het inaYen;eve
subtype
• Omgekeerd voldoen min. 20 tot 40% van de kinderen met leerstoornissen ook aan de
criteria voor ADHD
• Leerstoornissen en erns;ge tekorten qua motorische coördina;e:
o Cmorbiditeit van dyslexie en DCD (Developmental Coördina;on Disorder)
varieert van 19 tot 54%
o Bij 25% van de kinderen met dyscalculie in Vlaanderen werd DCD vastgesteld
De verschuiving in visie op leerstoornissen duiden, van DSM-4 naar DSM-5
Vroeger:
• In DSM-4 stonden leerstoornissen (dyslexie, dyscalculie, …) als aparte diagnoses
beschreven
• Focus op medische modellen (bv.: hersens;mula;e) & basisfunc;e (basisfunc;e en
processen trainen)
Nu:
• DSM-5: verzamelt stoornissen onder 1 noemer = paraplubegrip
• Geëvolueerd naar biopsychosociaal model (à ICF)
• Kind in zijn geheel bekijken (kansen, mogelijkheden, …)
• Minder ‘e;keYeren’
o Voor- en nadelen:
§ Voordelen:
- Je weet voor jezelf wat je hebt
- Maatregelen en middelen krijgen
- Therapie krijgen
- Anderen hebben meer begrip voor wat je hebt
§ Nadelen
- Vooroordeel Zeggen ‘blijM moeilijk voor u’
- Kan in de ogen van anderen beperken tot dat e;ket
§ ‘Je bent die stoornis’
§ ‘Ik heb dit nu, maar wil dit nu’
- Iets enkel probleem als anderen hier probleem v. maken
- AYest legt probleem bij kind
Pagina 4 van 75
1 Leerproblemen binnen ergotherapie
1.1 Begripsomschrijving, defini5e, visie
1.1.1 Begripsomschrijving
Begrippen ‘leerproblemen’, ‘leermoeilijkheden’ en ‘leerstoornissen’ onderscheiden en
uitleggen
Leerprobleem: Moeite met iets om te leren door bv niet schoolrijp, geen volledige
Lateralisa;e
Leermoeilijkheid: Secundaire
Er is een ander probleem en hieruit is een secundair ontstaan
Leerstoornis: Oorzaak ligt primaire: bij kind zelf
Dit is te vinden in de cogni;eve ontwikkeling
Diagnose
Probleem langer dat 6 maand en therapie helpt niet à stoornis
1.1.2 Defini5e
Defini:eleerstoornissen volgens DSM-5 omschrijven
(= ‘Specific Learning Disorder’)
‘paraplubegrip’ voor problemen met rekenen, lezen, schriMelijke uitdrukkingsvaardigheid en
leerstoornis niet anderszins omschreven
ð De verschillende problemen worden ondergebracht onder 1 noemer: ‘leerstoornis’
Paraplubegrip à vallen 6 verschillende dingen onder
1) Inaccuraat of traag en met veel inspanning woorden lezen Dyslexie: opgaves fout lezen
2) Moeilijk begrijpen wat de betekenis is van wat gelezen is
3) Moeilijkheden met spelling Dysorthografie: makkelijke
4) Moeilijkheden met geschreven uitdrukkingen woorden, schrijfwijze niet
durven vragen
5) Moeilijkheden met getalbegrip, rekenfeiten, of bewerkingen
Dyscalculie: pagina moeilijk
6) Moeilijkheden met wiskundig redeneren
vinden
à in DSM zijn dit leerstoornissen
Pagina 1 van 75
, A. Moeilijkheden met leren en schoolse vaardigheden (1 v/d symptomen, > 6 maanden
= hardnekkig
B. Schoolse vaardigheden meetbaar onder wat verwacht wordt voor de lee7ijd en of er
worden gebreken veroorzaakt in schoolse en betekenisvolle ac:viteiten en
dagdagelijks leven, gestaafd door individuele gestandaardiseerde me;ngen van
presta;es en alomvaYend klinisch assessment.
C. De problemen beginnen reeds ;jdens de schooljaren, maar kunnen zich mogelijks pas
manifesteren naarmate de eisen hoger worden.
D. Stoornissen (verstandelijke beperking, niet-gecorrigeerde audi;eve, visuele
problemen,…) of onguns;ge gesteldheid (psychosociale moeilijkheden,…) moeten
uitgesloten worden.
1.1.3 Leerstoornissen binnen ICF
Weten hoe een leerstoornis kan weergegeven worden binnen het ICF
Problemen met leren in kaart brengen a.d.h.v.
• Func;es:
o Werkgeheugen
• Ac;viteiten en par;cipa;e:
o Leren en toepassen van kennis
Dyscalculie in ICF: Dyscalculie in ICF:
• Func;es: bv. Gebrekkig werkgeheugen • Ac;viteit: door gebrekkig werkgeheugen,
o Mentale func;es maakt kind veel fouten bij hoofdrekenen
o Specifieke mentale func;es • Par;cipa;e: kind kan niet mee met
o Geheugen klasniveau qua rekenen
o Werkgeheugen
1.1.4 Leerstoornis volgens OP model
Een leerstoornis duiden a.d.h.v. het Opportunity Propensity Model (omschrijven en
illustreren met voorbeelden)
Factoren die invloed hebben op het leren worden gebundeld in 3 categorieën
1) Opportunity: geboden kansen aan kind om tot leerpresta;e te komen
a. Kans op leerpresta;e
i. Goede instruc;e op school…
2) Propensity
a. Kindgebonden factoren om geboden kansen te benuYen
i. Intelligen;e, werkgeheugen, mo;va;e, …
3) Distale factoren
a. Sociaal-economische factoren
i. Armoede is grote factor bij leerpresta;e
ii. Sociaal-economische status (SES) , ouderlijke verwach;ngen,
geboorte-gewicht, …
Pagina 2 van 75
,Waarom armoede zorgt voor leermoeilijkheden?
Lager inkomen: minder over materiaal beschikken
Mindergeschoolde ouders kunnen minder ondersteuning
Afleiding: stress (leren wordt geen prioriteit)
Geen toegang tot bijscholing
• Weg hiernaartoe niet vinden
Omgeving
• Veel in 1 ruimte
• Warm/ koud
OP-model: Toepassing:
Onderzoek ging na welke invloed alle factoren uit het OP-model hebben op rekenpresta;es
bij kinderen van 9 tot 12j:
• D-factoren: gender, geboortegewicht, plaats in de kinderrij
• O-factoren: ervaring van de leerkracht en instruc;e;jd rekenen
• P-factoren: intelligen;e, (pos en neg) affect en mo;va;e
• D-factoren: enkel gender blijkt gerelateerd aan rekenvaardigheden
o Jongens hebben betere vaardigheden dan meisjes
§ HeeM niet te maken met geslacht bij geboorte, maar hoe je benaderd
wordt
§ Als jongen meer met blokken spelen à beter inzicht
• O-factoren maakten geen significant verschil
• P-factoren bleken de sterkste voorspellers voor rekenvaardigheden
o Heel belangrijk
Pagina 3 van 75
, 1.2 E5ologie, prevalen5e, diagnos5ek
Het belang van de ethologiën prevalen:e van leerstoornissen duiden binnen de prak:jk
E;ologie: (oorzaak)
• Neurologische basis
• Erfelijk component
o Bv.: dyslexie bij ouders à verhoogd kans om zelf dyslexie te hebben tot 30 à
50%
§ Vermoeden bij kind? Kijken naar ouders, broers, zussen, grootouders,
Prevalen;e: (voorkomen)
• Dyslexie (voor Nederlands): wordt geschat van 5-7% - waarvan 60% mannen
• Dyscalculie: interna;onaal tussen 2-7% - man & vrouw ra;o gelijk
Comorbiditeit: voorkomen van 2 of meerdere stoornissen
• Leerstoornissen bij 20 tot 45% van de kinderen met ADHD van het inaYen;eve
subtype
• Omgekeerd voldoen min. 20 tot 40% van de kinderen met leerstoornissen ook aan de
criteria voor ADHD
• Leerstoornissen en erns;ge tekorten qua motorische coördina;e:
o Cmorbiditeit van dyslexie en DCD (Developmental Coördina;on Disorder)
varieert van 19 tot 54%
o Bij 25% van de kinderen met dyscalculie in Vlaanderen werd DCD vastgesteld
De verschuiving in visie op leerstoornissen duiden, van DSM-4 naar DSM-5
Vroeger:
• In DSM-4 stonden leerstoornissen (dyslexie, dyscalculie, …) als aparte diagnoses
beschreven
• Focus op medische modellen (bv.: hersens;mula;e) & basisfunc;e (basisfunc;e en
processen trainen)
Nu:
• DSM-5: verzamelt stoornissen onder 1 noemer = paraplubegrip
• Geëvolueerd naar biopsychosociaal model (à ICF)
• Kind in zijn geheel bekijken (kansen, mogelijkheden, …)
• Minder ‘e;keYeren’
o Voor- en nadelen:
§ Voordelen:
- Je weet voor jezelf wat je hebt
- Maatregelen en middelen krijgen
- Therapie krijgen
- Anderen hebben meer begrip voor wat je hebt
§ Nadelen
- Vooroordeel Zeggen ‘blijM moeilijk voor u’
- Kan in de ogen van anderen beperken tot dat e;ket
§ ‘Je bent die stoornis’
§ ‘Ik heb dit nu, maar wil dit nu’
- Iets enkel probleem als anderen hier probleem v. maken
- AYest legt probleem bij kind
Pagina 4 van 75
