Les 7 – 26/04/2017 Paul Verhaeghe GS&SS
GENDERSTUDIES EN SEKSUELE STOORNISSEN
LES 7: HET NIEUWE ONBEHAGEN IN DE CULTUUR: DEPRESSIVE HEDONIA
SCHEMATISCH OVERZICHT
Klassieke visie op genot: Plato versus Aristoteles.
Freud: sublimatie van seksualiteit als basisvoorwaarde voor cultuur.
Onze tijd: genot versus het goede leven.
LESNOTITIES (QUASI TRANSSCRIPT VAN WAT P ROF. VERHAEGHE ZEGT)
Vorige week zijn we begonnen met het psychoanalytische luik op genderverhoudingen en op de verhouding die wij aannemen
tegenover ons eigen lichaam en de verhouding die we aannemen tegenover datgene wat we kunnen samenvatten als de ruime
noemer van de drift of het genot. Vorige keer hebben we besproken dat de eerste insteek, bij Freud vanuit de psychoanalytische
invalshoek op deze problematiek, vrij vernieuwend is, en dat is nog zacht uitgedrukt. Die nieuwe insteek heeft alles te maken
met de drift, waar Freud heel die particuliere verhouding die we hebben die wij hebben tegenover de driftmatigheid zal
bekijken, tegenover datgene wat genot uitlokt. Het accent lag op de partiële pulsie. Op het aspect genot zijn we nog niet
ingegaan, dat doen we volgende keer.
Het was mijn bedoeling om dat driftbegrip in eerste instantie in oppositie te brengen met een meer traditionele manier om de
verhoudingen tussen de verschillende genders te bekijken en deze vatten we samen onder de ruime noemer, het idee van de
liefde. We krijgen daar onmiddellijk alleen soort confrontatie tussen die twee begrippen. Enerzijds, het idee van de drift roept
iets op dat voorbij de persoonlijke controle ligt, iets een bepaald gevaar inhoudt, maar toch ook aantrekkelijk is, iets dat
uitdrukkelijk binnen een verbodsmoraal (die kan verschuiven) zal gesitueerd worden. Als we dan gaan kijken naar het idee van
de liefde, zitten we plots in een ander spectrum. Vandaar dat het niet zo vreemd is dat de koppeling tussen het driftmatige en
het aspect van de liefde niet zo vanzelfsprekend is. Een groot deel van de moeilijkheden die wij ondervinden in de onderlinge
relaties hebben te maken met de intrinsieke moeilijkheid om die twee zaken te gaan koppelen: het driftmatige met het aspect
van de liefde.
Eerste belangrijke vaststelling: het feit dat het allesbehalve eenvoudig is om deze te koppelen, toont vooral dat het over twee
verschillende dingen gaat, dat het juist door dit verschil moeilijk is om ze te kunnen koppelen.
Een belangrijke moeilijkheid op het ogenblik dat we een aantal fundamentele vragen willen stellen over de liefde is de
afbakening van het begrip. Weinig studies over de liefde. Als we in het hedendaagse Latijn gaat kijken, zijnde het Engels als
wetenschappelijke taal, dan vinden we een heel specifiek concept waardoor het begrip liefde onmiddellijk in een bepaalde
context geplaatst wordt. Als je iets wil opzoeken over de liefde in psychologische databanken, dan moet je de zoekterm
'romantic love' ingeven. Dat toont al onmiddellijk binnen welke hoek het weggezet wordt. Blijkbaar zijn er nog andere soorten
liefde buiten de romantische… Dat betekent vooral dat dit begrip veel te veel een containerbegrip is. Je ziet ook dat de manieren
waarop het bestudeerd wordt altijd te maken heeft met opdelingen, voornamelijk veilige deelaspecten. Die manier heeft bijna
altijd te maken met communicatie en communicatieproblematieken. Dit vindt je zeer vaak en dat is tot op zekere hoogte
terecht. Dat is een heel belangrijk probleem, als we ons de vraag stellen naar wat liefde is en hoe we dat moeten gebruiken.
Terwijl dit terzelfdertijd één van de belangrijkste dingen in ons leven is.
Een vergelijking met andere talen: in het klassiek Grieks is het geen probleem om drie tot vier aparte woorden te vinden die
verhoudingen aanduiden die door ons met één woord aangeduid worden. Betere differentiatie in het Grieks. De liefde tussen
man en vrouw krijgt daar een andere benaming dan de liefde tussen ouders en kinderen. De erotische liefde, tussen mannen en
mannen of vrouwen en mannen maakt allemaal niet uit, krijgt weer een andere benaming. De liefde tussen broers en zussen
krijgt ook een andere benaming. Dat maakt het handiger. Wij hebben dit niet en moeten het doen met een containerbegrip en
dat betekent dat we dan eigenlijk ook, omwille van die onduidelijke, multipele invulling van datzelfde begrip, verwachten dat
alles in dat ene begrip aanwezig is. Dat is niet het geval natuurlijk.
Het belangrijkste verschil tussen drift en liefde, werd op het einde van het vorige college aangegeven. Dat is dan meteen ook
een onderscheid dat voor veel misverstanden heeft gezorgd bij de receptie van de Freudiaanse theorie. Wat bij de drift het
minst belangrijk is, is bij de liefde het meest belangrijk. En dat is het object. Het driftmatige kan je perfect zonder object beleven,
1
GENDERSTUDIES EN SEKSUELE STOORNISSEN
LES 7: HET NIEUWE ONBEHAGEN IN DE CULTUUR: DEPRESSIVE HEDONIA
SCHEMATISCH OVERZICHT
Klassieke visie op genot: Plato versus Aristoteles.
Freud: sublimatie van seksualiteit als basisvoorwaarde voor cultuur.
Onze tijd: genot versus het goede leven.
LESNOTITIES (QUASI TRANSSCRIPT VAN WAT P ROF. VERHAEGHE ZEGT)
Vorige week zijn we begonnen met het psychoanalytische luik op genderverhoudingen en op de verhouding die wij aannemen
tegenover ons eigen lichaam en de verhouding die we aannemen tegenover datgene wat we kunnen samenvatten als de ruime
noemer van de drift of het genot. Vorige keer hebben we besproken dat de eerste insteek, bij Freud vanuit de psychoanalytische
invalshoek op deze problematiek, vrij vernieuwend is, en dat is nog zacht uitgedrukt. Die nieuwe insteek heeft alles te maken
met de drift, waar Freud heel die particuliere verhouding die we hebben die wij hebben tegenover de driftmatigheid zal
bekijken, tegenover datgene wat genot uitlokt. Het accent lag op de partiële pulsie. Op het aspect genot zijn we nog niet
ingegaan, dat doen we volgende keer.
Het was mijn bedoeling om dat driftbegrip in eerste instantie in oppositie te brengen met een meer traditionele manier om de
verhoudingen tussen de verschillende genders te bekijken en deze vatten we samen onder de ruime noemer, het idee van de
liefde. We krijgen daar onmiddellijk alleen soort confrontatie tussen die twee begrippen. Enerzijds, het idee van de drift roept
iets op dat voorbij de persoonlijke controle ligt, iets een bepaald gevaar inhoudt, maar toch ook aantrekkelijk is, iets dat
uitdrukkelijk binnen een verbodsmoraal (die kan verschuiven) zal gesitueerd worden. Als we dan gaan kijken naar het idee van
de liefde, zitten we plots in een ander spectrum. Vandaar dat het niet zo vreemd is dat de koppeling tussen het driftmatige en
het aspect van de liefde niet zo vanzelfsprekend is. Een groot deel van de moeilijkheden die wij ondervinden in de onderlinge
relaties hebben te maken met de intrinsieke moeilijkheid om die twee zaken te gaan koppelen: het driftmatige met het aspect
van de liefde.
Eerste belangrijke vaststelling: het feit dat het allesbehalve eenvoudig is om deze te koppelen, toont vooral dat het over twee
verschillende dingen gaat, dat het juist door dit verschil moeilijk is om ze te kunnen koppelen.
Een belangrijke moeilijkheid op het ogenblik dat we een aantal fundamentele vragen willen stellen over de liefde is de
afbakening van het begrip. Weinig studies over de liefde. Als we in het hedendaagse Latijn gaat kijken, zijnde het Engels als
wetenschappelijke taal, dan vinden we een heel specifiek concept waardoor het begrip liefde onmiddellijk in een bepaalde
context geplaatst wordt. Als je iets wil opzoeken over de liefde in psychologische databanken, dan moet je de zoekterm
'romantic love' ingeven. Dat toont al onmiddellijk binnen welke hoek het weggezet wordt. Blijkbaar zijn er nog andere soorten
liefde buiten de romantische… Dat betekent vooral dat dit begrip veel te veel een containerbegrip is. Je ziet ook dat de manieren
waarop het bestudeerd wordt altijd te maken heeft met opdelingen, voornamelijk veilige deelaspecten. Die manier heeft bijna
altijd te maken met communicatie en communicatieproblematieken. Dit vindt je zeer vaak en dat is tot op zekere hoogte
terecht. Dat is een heel belangrijk probleem, als we ons de vraag stellen naar wat liefde is en hoe we dat moeten gebruiken.
Terwijl dit terzelfdertijd één van de belangrijkste dingen in ons leven is.
Een vergelijking met andere talen: in het klassiek Grieks is het geen probleem om drie tot vier aparte woorden te vinden die
verhoudingen aanduiden die door ons met één woord aangeduid worden. Betere differentiatie in het Grieks. De liefde tussen
man en vrouw krijgt daar een andere benaming dan de liefde tussen ouders en kinderen. De erotische liefde, tussen mannen en
mannen of vrouwen en mannen maakt allemaal niet uit, krijgt weer een andere benaming. De liefde tussen broers en zussen
krijgt ook een andere benaming. Dat maakt het handiger. Wij hebben dit niet en moeten het doen met een containerbegrip en
dat betekent dat we dan eigenlijk ook, omwille van die onduidelijke, multipele invulling van datzelfde begrip, verwachten dat
alles in dat ene begrip aanwezig is. Dat is niet het geval natuurlijk.
Het belangrijkste verschil tussen drift en liefde, werd op het einde van het vorige college aangegeven. Dat is dan meteen ook
een onderscheid dat voor veel misverstanden heeft gezorgd bij de receptie van de Freudiaanse theorie. Wat bij de drift het
minst belangrijk is, is bij de liefde het meest belangrijk. En dat is het object. Het driftmatige kan je perfect zonder object beleven,
1
